DPD-005/32/2004 - Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności

Pytanie podatnika dotyczy udokumentowania/uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności w sytuacji uzyskania raportu firmy windykacyjnej stwierdzającego małe prawdopodobieństwo wyegzekwowania należności na drodze postępowania sądowego.

Przepisy art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym w 2004 r., pozwalają na zaliczenie w koszty uzyskania przychodów wierzytelności nieściągalnych, o ile wierzytelności te zaliczone były uprzednio do przychodów należnych. Jednocześnie sposób udokumentowania nieściągalności wierzytelności określa ust. 2 powyższego artykułu ustawy, zgodnie z którym za nieściągalne wierzytelności uważa się wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana w następujący sposób:

1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

2) postanowieniem sądu o:

a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub

b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a), lub

c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo

3) protokołem sporządzonym przez podatnika stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od tej kwoty.

Należy wskazać, że wymieniony w tym przepisie katalog dokumentów pozwalających na uznanie wierzytelności za nieściągalną jest zamknięty, co oznacza, że ustawodawca nie pozwala na uznanie za nieściągalną takiej wierzytelności, której nieściągalność byłaby udokumentowana w inny, nie wymieniony w tym przepisie sposób.

Zatem po spełnieniu określonych przepisami ustawy wymogów prawidłowego udokumentowania nieściągalności wierzytelności, Spółka będzie miała prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wierzytelności w części uprzednio zaliczonej do przychodów należnych.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, kosztami uzyskania przychodu są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 12 ust. 3 do przychodów należnych a ich nieściągalność została uprawdopodobniona stosownie do ust. 2a pkt 1.

Zgodnie z powyższym przepisem nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną w szczególności jeżeli:

1) dłużnik zmarł, został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku, albo

2) zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo

3) wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo

4) wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.

Jak wynika z przedstawionej listy przesłanek uprawdopodabniających nieściągalność wierzytelności, sytuacja opisana w zapytaniu Spółki nie jest wymieniona w przepisie ustawy podatkowej. Niemniej jednak katalog zdarzeń uprawdopodabniających nieściągalność wierzytelności jest katalogiem otwartym, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę zwrotu "w szczególności", poprzedzającego wymienione w tym przepisie przypadki.

Nie oznacza to jednak zupełnej dowolności w uznawaniu nieściągalności wierzytelności za uprawdopodobnioną. Utworzenie przez ustawodawcę katalogu otwartego oznacza bowiem, że podatnik może uznać za uprawdopodobnioną nieściągalność wierzytelności również w przypadkach wprost nie wymienionych w tym katalogu, lecz wskazujących, iż jest zasadne założenie, że danej wierzytelności podatnik nie odzyska.

Wierzyciel musi zgromadzić takie dowody, które będą pozwalały na wyciągnięcie wniosku, że istnieje duże prawdopodobieństwo nieściągalności wierzytelności, co w każdej sytuacji jako indywidualny przypadek podlega ocenie organów podatkowych.