DLU/606/33/1/2012 - Stanowisko UKNF w sprawie bancassurance.

Faktyczne łączenie funkcji ubezpieczającego i pośrednika ubezpieczeniowego. W praktyce obrotu zdarza się, że bank występuje jako strona umowy ubezpieczenia (ubezpieczający) i jednocześnie pobiera od zakładu ubezpieczeń prowizję, tak jak pośrednik ubezpieczeniowy. Podkreślenia wymaga tu zagadnienie konfliktu interesów: bank jako ubezpieczający jest stroną umowy o świadczenie usługi ubezpieczeni owej i reprezentując ubezpieczonych kredytobiorców, powinien być zainteresowany (podobnie jak kredytobiorca) w ustanowieniu realnej i korzystnej ochrony ubezpieczeniowej, gdyż jest jej - jako wierzyciel kredytobiorcy - beneficjentem. Jednocześnie - otrzymując od zakładu ubezpieczeń prowizję z tytułu pozyskania nowych ubezpieczonych bank działa w interesie ubezpieczyciela. zwiększając przypis składki ubezpieczeniowej. Jest Id szczególnie niepokojące w wypadku powiązań kapitałowych pomiędzy bankiem a ubezpieczycielem. Ponadto samo pobieranie prowizji przez bank od zakładu ubezpieczeń z tytułu pozyskiwania klientów (ubezpieczonych) powinno być w świetle polskich i europejskich regulacji dotyczących pośrednictwa ubezpieczeniowego zakwalifikowane jako działalność z zakresu pośrednictwa ubezpieczeniowego.

Wysokość prowizji. Zdarzają się przypadku w których prowizja banków wynosi kilkadziesiąt procent. Tego typu działania stoją w rażącej sprzeczności z koniecznością budowania zaufania klientów do rynku finansowego, odbiegając w szczególności od wysokości prowizji zwykle pobieranych przez pośredników ubezpieczeniowych i mogą sugerować, że celem oferowania ubezpieczeń w ramach bancassurance jest przede wszystkim generowanie przychodów dla banków, a nie zapewnianie użytecznej i cenowo dostępnej ochrony ubezpieczeniowej.

Brak możliwości bezpośredniego dochodzenia roszczeń przez ubezpieczonych lub ich spadkobierców. Szeroko wykorzystywana w bancassurance konstrukcja umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek nie została dostatecznie uregulowana przez ustawodawcę. Pomimo tego, że art. 808 § 3 Kodeksu cywilnego przewiduje tzw. actio directa, tj. prawo ubezpieczonego (kredytobiorcy) do bezpośredniego dochodzenia świadczenia od zakładu ubezpieczeń, to przepis ten pozwala jednocześnie stronom umowy na wyłączenie takiego uprawnienia, z czego powszechnie korzystają banki. Wówczas tylko ubezpieczający (bank) jest uprawniony do dochodzenia wypłaty świadczenia i tylko od niego zależy, czy będzie korzystał z tego uprawnienia. Podobna sytuacja występuje w przypadku ubezpieczeń na życie kredytobiorców, gdzie przy wykorzystaniu art. 831 § 1 i 1¹ Kodeksu cywilnego bank wskazywany jest jako podmiot uprawniony do otrzymania świadczenia ubezpieczeniowego w razie śmierci kredytobiorcy. Również w takim przypadku spadkobiercy kredytobiorcy nie mają możliwości ochrony swoich interesów majątkowych poprzez skorzystanie z ubezpieczenia (z tytułu którego składki z reguły finansował kredytobiorca), gdyż wyłącznie od uznania banku zależy, czy będzie dochodził roszczeń od zakładu ubezpieczeń. Zjawisko takie przyczynia się do dodatkowego pogłębienia konfliktu interesów w sytuacji, w której bank jako ubezpieczający pobiera prowizję od zakładu ubezpieczeń z tytułu pozyskania kredytobiorcy jako ubezpieczonego. Z jednej bowiem strony w interesie kredytobiorców (względnie ich spadkobierców) byłoby uzyskanie przez bank świadczenia ubezpieczeniowego, z drugiej natomiast wysokość prowizji otrzymywanej przez bank często powiązana jest z poziomem szkodowości z danego ubezpieczenia {im niższa szkodowość, tym wyższa prowizja).W efekcie czego bank nie tylko nie ma zachęty do korzystania z zabezpieczenia ustanowionego w formie ubezpieczenia, ale wręcz w jego interesie jest rezygnacja z takiej formy zaspokojenia swoich roszczeń. Prowadzi to do sytuacji, w której osoby ubezpieczone finansowały ochronę ubezpieczeniową, lecz skorzystanie z niej zależy od uznania banku, a ten ostatni nie ma interesu, aby z uprawnień względem ubezpieczy ciel a korzystać.

Utrudniony dostęp do treści umowy ubezpieczenia. Jeżeli bank jest ubezpieczającym, ubezpieczony (kredytobiorca) często nie zna treści umowy ubezpieczenia. Art. 808 § 4 kodeksu cywilnego gwarantuje ubezpieczonemu dostęp do umowy jedynie w zakresie jego praw i obowiązków. Obowiązek doręczenia ogólnych warunków umowy przez zakład ubezpieczeń dotyczy wyłącznie ubezpieczającego (banku), a nie ubezpieczonego.

Ograniczanie swobody wyboru zakładu ubezpieczeń. W praktyce często występują sytuacje, w których bank warunkuje udzielenie kredytu od zawarcia przez klienta umowy ubezpieczenia tego kredytu ze wskazanym zakładem ubezpieczeń (albo przystąpienia w charakterze ubezpieczonego do umowy ubezpieczenia zawartej przez bank), a nawet zawarcia umowy w konkretnym wariancie. Klient, któremu zależy na zawarciu umowy kredytu, często zmuszony jest skorzystać z ochrony ubezpieczeniowej niedopasowanej do swoich potrzeb albo nie ma możliwości skorzystania z ubezpieczenia o analogicznym zakresie ochrony, oferowanego przez innego ubezpieczyciela po konkurencyjnej składce.

Regres. Zdarzają się sytuacje, w których zakład ubezpieczeń, po wypłacie odszkodowania na rzecz banku występuje do kredytobiorcy z roszczeniem regresowym. Dotyczy to umów ubezpieczenia w których bank występuje jako ubezpieczony i uprawniony do otrzymania świadczenia ubezpieczeniowego, jednak to kredytobiorca - nie będąc stroną umowy ubezpieczenia - faktycznie finansowa! składkę ubezpieczeniową. Brak należytego poinformowania kredytobiorców skutkuje wystąpieniem po ich stronie błędnego przekonania, że finansując składkę ubezpieczeniową uwalniają się od skutków ryzyka objętego umową ubezpieczenia.