DKP3.8082.8.2023 - Opinia zabezpieczająca dotycząca utworzenia fundacji rodzinnej i sprzedaży udziałów spółki akcyjnej

Dnia 12 lutego 2024 r. - na podstawie art. 119y § 1 w związku z art. 119a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383, dalej: Ordynacja podatkowa) - po rozpatrzeniu wniosku wspólnego z dnia 10 sierpnia 2023 r. (data wpływu: 10 sierpnia 2023 r.), wraz z późniejszymi pismami uzupełniającymi, o wydanie opinii zabezpieczającej (dalej: Wniosek), Szef Krajowej Administracji Skarbowej (dalej: Szef KAS) wydał opinię zabezpieczającą.

A. Opis czynności poddanej ocenie:

Przedmiotem postępowania zainicjowanego Wnioskiem była analiza - dokonana na gruncie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 z późn. zm., dalej: ustawa o PIT, podatek PIT) i ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2587 z późn. zm., dalej: ustawa o CIT, podatek CIT) czy planowany zespół czynności polegający na utworzeniu fundacji rodzinnej (dalej: Fundacja lub Fundacja rodzinna) przez Wnioskodawcę, wniesieniu majątku Wnioskodawcy (również dalej: Fundator) w tym akcji spółki akcyjnej (dalej: Spółka) do Fundacji i bieżącym funkcjonowaniu Fundacji w okolicznościach wynikających ze złożonego Wniosku, odpowiada ustawowym kryteriom unikania opodatkowania wskazanym w art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej.

Wnioskodawcami byli Fundator (również jako Wnioskodawca) i Spółka.

Fundacja rodzinna ma zostać utworzona zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 326, dalej: ustawa o fundacji rodzinnej).

Z okoliczności przedstawionych przez wnioskodawców wynika, że planuje się utworzenie rodzinnej platformy inwestycyjnej przy wykorzystaniu Fundacji poprzez wniesienie do niej m.in. akcji Spółki. Natomiast Spółka jest właścicielem spółek zależnych, które uzyskują przychody prowadząc działalność operacyjną w różnych krajach świata (dalej: Spółki zależne, łącznie Spółka i Spółki zależne jako Grupa). Planowany zespół czynności ma zostać przeprowadzony w następujących etapach:

(dalej: Czynność lub Zespół Czynności).

Beneficjentami uprawnionymi do wypłat z Fundacji będą członkowie rodziny Wnioskodawcy (Fundatora).

B. Wyjaśnienie powodów podjętego rozstrzygnięcia:

a. Identyfikacja korzyści podatkowej

Pod ocenę Szefa KAS zostały przedstawione następujące korzyści podatkowe:

Mając na uwadze powyższe, w sprawie możliwe było zidentyfikowanie pierwszej

z przesłanek, koniecznych dla stwierdzenia unikania opodatkowywania, tj. powstania korzyści podatkowych.

b. Ustalenie czy osiągnięcie korzyści podatkowej było głównym lub jednym z głównych celów dokonania czynności

Obowiązkiem Szefa KAS jest rozważenie, czy osiągnięcie wyżej wskazanych korzyści podatkowych było głównym lub jednym z głównych celów dokonania czynności, w tym sensie czy było najważniejszym, podstawowym, zasadniczym lub jednym z najważniejszych, podstawowych, zasadniczych celów czynności. Badając tę okoliczność Szef KAS - zgodnie z regułą interpretacyjną zawartą w art. 119d Ordynacji podatkowej - wziął pod uwagę cele ekonomiczne wskazane w treści Wniosku.

Wnioskodawcy jako cele planowanego zespołu czynności wskazali:

Odnosząc się do przedstawionych przez Wnioskodawcę celów założenia Fundacji, Szef KAS wskazał, że z uzasadnienia do ustawy o fundacjach rodzinnych, wynika, że instytucja ta została wprowadzona do polskiego porządku prawnego mając na celu kompleksowe wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych poprzez dodanie do systemu prawa instytucji służącej do gromadzenia rodzinnego majątku, pozwalającego na zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji. Fundacja rodzinna ma minimalizować ryzyko nieudanej sukcesji i gwarantować kontynuację działalności biznesowej. Przekazanie majątku, w tym firmy rodzinnej, fundacji rodzinnej ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób wskazanych przez fundatora. Kluczowe jest bowiem zapewnienie ciągłości przedsiębiorstwa prywatnego, w szczególności dla celów zabezpieczenia rodziny. Istotne jest przy tym, aby fundacja rodzinna była w stanie zaspokajać potrzeby beneficjentów, którzy co do zasady będą członkami rodziny. Mogą to być jednak również inne osoby. Niektórzy mogą nie być w stanie kontynuować działalności firmy, dlatego w celu zachowania jej ciągłości może okazać się niezbędne zaangażowanie innych osób. Jednocześnie w wyżej cytowanym uzasadnieniu do ustawy podnoszono, że w polskim systemie prawnym nie ma wystarczających instrumentów zapewniających ochronę przez podziałem (rozdrobnieniem) majątku powstałego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą po przeprowadzeniu sukcesji ani za życia, ani po śmierci właściciela.

Mając na uwadze powyższe uzasadnienie do ustawy o fundacji rodzinnej oraz uzasadnienie gospodarcze Wniosku oraz dotychczasowe działania podejmowane przez Wnioskodawcę w zakresie sprzedaży akcji/spółek zależnych od Spółki, Szef KAS stwierdził, że działania podejmowane przez Fundatora mają uzasadnienie gospodarcze.

Sprzedaż akcji za pośrednictwem fundacji rodzinnej i następnie wypłaty środków pieniężnych na rzecz beneficjentów takiej fundacji zawsze wiążą się z zagrożeniem, że fundacja rodzinna zostanie wykorzystana do sprzedaży akcji lub spółek zależnych z mniejszym obciążeniem podatkowym.

Jednak, jak uznał Szef KAS w niniejszej sprawie, Fundator podejmuje kroki zmierzające do sprzedaży Spółek zależnych od kilku lat i w tym zakresie otrzymał już opinię zabezpieczającą. Jednocześnie w związku z tym, że nie powiodła się sprzedaż Spółek zależnych, Wnioskodawca planuje wnieść akcje Spółki do Fundacji rodzinnej i przy wykorzystywaniu tej instytucji wykorzystywać środki pozyskane z działalności Spółek zależnych do działalności inwestycyjnej i w celu zaspokojenia bieżących potrzeb rodzinnych. Spółki zależne wypłacają zysk do Spółki, która z kolei wypłacać będzie zysk Fundacji rodzinnej.

Szef KAS wziął pod uwagę, że Wnioskodawca zatrudnił doradcę inwestycyjnego do sprzedaży Grupy, gdzie został podjęty kontakt z wieloma podmiotami potencjalnie zainteresowanymi nabyciem grupy spółek, a mimo to nie udało się podjąć konkretnych rozmów w zakresie sprzedaży Spółek zależnych. W ocenie organu podatkowego to uprawdopodabnia w stopniu wysokim, że Wnioskodawca nie wykorzysta instrumentalnie fundacji rodzinnej jako wehikułu do sprzedaży Spółki. Nie ma przesłanek do tego, aby Wnioskodawca trzymał akcje Spółki tylko po to, aby do fundacji rodzinnej wnieść majątek w formie środków pieniężnych zwłaszcza w sytuacji, w której nie da się określić ram czasowych ewentualnej sprzedaży, tym bardziej, że nie jest przesądzone, że to akcje tej spółki zostaną sprzedane, a nie udział/udziały w spółkach zależnych.

Oceniając czy działania Fundatora zmierzają do unikania opodatkowania, Szef KAS wziął pod uwagę, również to, że dzieci Fundatora, będące beneficjentami fundacji, są małoletnie, co oznacza, że w przypadku jego śmierci zarząd ich majątkiem obejmą ich matki. Jak słusznie zauważyli Wnioskodawcy, część działań podejmowanych w ramach funkcjonowania fundacji może zostać uznana za czynności przekraczające zwykły zarząd, co oznaczałoby konieczność uzyskania na ich dokonanie zgody sądu rodzinnego, co z kolei prowadzi do nieefektywności zarządzania zgromadzonym przez Fundatora majątkiem. Utworzenie fundacji rodzinnej pozwala na zapewnienie profesjonalnego zarządu majątkiem Wnioskodawcy i zabezpieczenie go w szczególności dla małoletnich dzieci, z których najmłodsze nie zaczęło jeszcze edukacji szkolnej.

Zdaniem Szefa KAS nie ulega także wątpliwości, że utworzenie Fundacji rodzinnej przez Wnioskodawcę pozwoli na uniknięcie paraliżu inwestycyjnego w przypadku dziedziczenia jego majątku przez niepełnoletnie dzieci, czy też uniknięcie roztrwonienia majątku przez rodzinę, podczas gdy w jego zamierzeniach ma on służyć kolejnym pokoleniom i podlegać wypłacie w racjonalnych kwotach służących zaspokojeniu codziennych potrzeb życiowych i edukacyjnych.

Nie może jednak ujść uwadze fakt, że Fundator dąży do sprzedaży Grupy w sposób korzystny podatkowo i z planów tych całkowicie nie zrezygnował, o czym świadczy m.in. sposób określenia korzyści podatkowych. W tym celu uzyskał już, jak sam wskazuje, opinię zabezpieczającą oraz interpretację indywidualną. Szef KAS zatem doszedł do wniosku, że gdyby nie preferencyjne opodatkowanie dochodu uzyskiwanego przez fundację rodzinną i jego transferu do fundatora, Wnioskodawcy nie zdecydowaliby się na podjęcie planowanej Czynności. W konsekwencji należy uznać, że osiągnięcie wskazanych we Wniosku korzyści podatkowych jest jednym z głównych celów utworzenia fundacji rodzinnej i wniesienia do niej akcji Spółki.

Podsumowując, w sprawie spełnienia jest kolejna z przesłanek mogących warunkować wydanie decyzji z zastosowaniem art. 119a Ordynacji podatkowej, tj. osiągnięcie korzyści podatkowej jest jednym z głównych celów dokonania czynności.

c. Sztuczność sposobu działania Strony

Klauzula może być zastosowana wyłącznie w sytuacji, gdy sposób działania podatnika był sztuczny. To pojęcie częściowo wyjaśnia art. 119c § 1 Ordynacji podatkowej, wskazujący, że sposób działania nie jest sztuczny, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami zastosowałby ten sposób działania w dominującej mierze z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych. Do przyczyn, o których mowa w zdaniu pierwszym, nie zalicza się celu osiągnięcia korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu. W art. 119c § 2 Ordynacji podatkowej zawiera przykładowy katalog, co może świadczyć o występowaniu sztucznego sposobu działania.

W ocenie Szefa KAS w treści Czynności można wskazać na elementy, które budzą wątpliwości co do ich racjonalności, tj. przeniesienie akcji Spółki do Fundacji, skoro Wnioskodawca zmierza je sprzedać. Może to potencjalnie świadczyć, o spełnieniu szczególnej przesłanki sztuczności tj. nieuzasadnionego dzielenia operacji. Niemniej jednak oceniając tę przesłankę nie można zapomnieć, że Fundator próbuje sprzedać Spółki zależne bezskutecznie od kilku lat i w tym zakresie podejmuje aktywne działania. Ponadto Fundacja będzie korzystała z środków pochodzących z dywidend i umorzeń akcji Spółki. Dodatkowo Szef KAS uznał, że wniesienie akcji do Fundacji rodzinnej ma uzasadnienie biznesowe i gospodarcze także inne niż wyłącznie osiągnięcie korzyści podatkowych. Zatem biorąc to wszystko pod uwagę, należy uznać, że w sprawie nie dojdzie do nieuzasadnionego dzielenia operacji.

Poza ww. wątpliwościami w ocenie Szefa KAS w niniejszej sprawie nie było podstaw do stwierdzenia, że występują jakiekolwiek inne przesłanki wskazujące na sztuczność sposobu działania. Tym samym, zdaniem Szefa KAS, w świetle powyższego, na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że planowana Czynność mogłaby zostać zastosowana z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych (innych niż osiągnięcie korzyści podatkowej) przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami. Należy zatem stwierdzić, że planowany sposób działania mógłby zostać uznany za niespełniający definicji sztuczności z art. 119c Ordynacji podatkowej.

d. Sprzeczność korzyści podatkowej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu.

Istotą i sednem konstrukcji klauzuli o przeciwdziałaniu unikaniu opodatkowania jest art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny.

W ocenie Szefa KAS, sprzeczność korzyści podatkowej z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu należało dopatrywać w takich sytuacjach, w których podatnik poprzez sztuczne działania doprowadził do zastosowania lub niezastosowania norm skutkujących efektem podatkowym nieadekwatnym do charakteru realizowanych działań gospodarczych. W efekcie, poszukując sprzeczności korzyści podatkowej z celem lub przedmiotem ustawy podatkowej lub jej przepisu - zdaniem Szefa KAS - nie można poprzestać wyłącznie na analizie konstrukcji danej normy prawnej i bez zbadania okoliczności zastosowania tejże normy przyjąć, że regulacje ustanawiające zwolnienia przedmiotowe, podmiotowe, czy ulgi podatkowe ze swej istoty - w każdych okolicznościach - stanowią dopuszczalny element redukcji opodatkowania. Tym samym wyrażenie "w danych okolicznościach" wskazuje, że zamysł ustawodawcy należy zawsze interpretować indywidualnie dla każdego przypadku. A zatem, nie można ustalać znaczenia normy prawa w oderwaniu od okoliczności, a następnie nakładać rezultat jej wykładni na każdy zbliżony do siebie stan faktyczny czy zdarzenie przyszłe.

W niniejszej sprawie, oceniając przedstawione korzyści podatkowe pod kątem ich sprzeczności z intencją ustawodawcy należy odwołać się do uzasadnienia do ustawy wprowadzającej instytucję fundacji rodzinnej do polskiego porządku prawnego, w którym wskazano, że "opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów nie będzie znacząco odbiegać od poziomu opodatkowania dochodów i innych przysporzeń majątkowych, gdyby fundacji rodzinnej nie powołano. Fundacja rodzinna nie będzie korzystała z żadnych nadzwyczajnych preferencji podatkowych, niedostępnych dla podmiotów (również gospodarczych) znajdujących się w analogicznej sytuacji. Nie należy w tych kategoriach oceniać zwolnienia w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, albowiem jest ono wzorowane na istniejącym już zwolnieniu dla osób z tzw. "grupy zero", o której mowa w ustawie o podatku od spadków i darowizn. W przypadku pozostałych beneficjentów będących osobami fizycznymi ich świadczenie zostanie objęte zarówno 15% CIT, jak i 15% PIT. Również przesunięcie zapłaty podatku na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do momentu przekazania lub postawienia do dyspozycji świadczenia lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej nie stanowi samo w sobie wyjątkowej preferencji, biorąc pod uwagę, że znane są już w prawie podatkowym rozwiązania zakładające płacenie podatku wyłącznie od dystrybucji zysków, brak obowiązku płacenia zaliczek, rozliczania kosztów czy amortyzacji. Reasumując, oceniany całościowo model opodatkowania fundacji rodzinnej realizuje postulat neutralności oraz jest zgodny z przepisami o pomocy publicznej."

Skoro zatem Szef KAS podzielił stanowisko wyrażone przez Wnioskodawców, zgodnie z którym powołanie Fundacji i jej działanie, posiada istotne cele ekonomiczne związane z sukcesją i zabezpieczeniem na przyszłość w szczególności małoletnich dzieci Fundatora, trudno doszukać się sprzeczności wskazanych korzyści podatkowych z celem lub przedmiotem ustawy podatkowej lub jej przepisu.

Odnosząc się do korzyści podatkowej powstałej w daninie solidarnościowej Szef KAS podniósł, że katalog dochodów określonych w art. 30h ust. 1 ustawy o PIT, których suma stanowi podstawę obliczenia daniny solidarnościowej uwzględnia także dochody z tzw. innych źródeł podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 ustawy o PIT. W związku z tym, co do zasady świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej podlegają więc opodatkowaniu tą daniną. Fakt, że Wnioskodawca jako fundator będzie korzystał ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 157 ustawy o PIT, i w konsekwencji nie będzie zobowiązany do zapłaty daniny solidarnościowej, w opinii Szefa KAS wpisuje się w jej założenia konstrukcyjne. Zgodnie bowiem z uzasadnieniem do ustawy wprowadzającej daninę solidarnościową "Podstawę obliczenia daniny solidarnościowej stanowić będzie nadwyżka ponad kwotę 1 000 000 zł sumy dochodów - podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 ust. 1, 9 i 9a (skala podatkowa), art. 30b (jednolita 19% stawka podatku od zysków kapitałowych), art. 30c (jednolita 19% stawka podatku m.in. od dochodów z działalności gospodarczej) oraz art. 30f ustawy PIT (19% stawka podatku od dochodów zagranicznej spółki kontrolowanej) - pomniejszonych o możliwe do odliczenia od tych dochodów składki na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 i 2a ustawy PIT oraz o kwoty wymienione w art. 30f ust. 5 ustawy PIT.

Przy ustalaniu ww. sumy uwzględniane będą dochody (przychód minus koszty minus ww. pomniejszenia) podlegające wykazaniu w rocznym obliczeniu podatku PIT-40A (o ile podatek wynikający z tego rozliczenia jest podatkiem należnym) oraz w zeznaniach PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38 oraz PIT-CFC, dla których termin złożenia upływa w okresie od 1 maja roku poprzedzającego rok kalendarzowy do 30 kwietnia roku kalendarzowego."

W konsekwencji powyższego, Szef KAS uznał, że wskazane we Wniosku korzyści podatkowe nie są sprzeczne z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, w szczególności z art. 30a ust. 1 pkt 4, art. 30b ust. 1 pkt 2 i art. 30h ust. 1 i 2 ustawy o PIT, ponieważ w sprawie uzasadnione jest stworzenie i funkcjonowanie Fundacji. Zatem również uzasadnione jest korzystanie przez Fundację i jej beneficjentów z preferencyjnego opodatkowania fundacji rodzinnych.

Uwagi końcowe

Zastosowanie art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej jest możliwe jedynie w przypadku, gdy spełnione są łącznie wszystkie przesłanki wymienione w tym przepisie.

W przypadku, gdy przynajmniej jedna z przesłanek nie jest spełniona, określone działanie podatnika nie może zostać zakwalifikowane jako działanie stanowiące unikanie opodatkowania w rozumieniu art. 119a Ordynacji podatkowej.

Reasumując, Szef KAS stwierdził, że Czynność opisana we wniosku o wydanie opinii zabezpieczającej nie spełnia wszystkich ustawowych kryteriów unikania opodatkowania. W ocenie Szefa KAS, pomimo możliwości osiągnięcia korzyści podatkowych w rozumieniu art. 3 pkt 18 lit. a i d Ordynacji podatkowej oraz uznania, że ich osiągnięcie jest głównym lub jednym z głównych celów dokonania Czynności, nie można przyjąć, że korzyści te są sprzeczne z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu czy też, że sposób działania jest sztuczny. W konsekwencji Szef KAS przyjął, że do przedstawionych przez Wnioskodawców korzyści podatkowych wynikających z Czynności nie znajdzie zastosowania art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej i w związku z tym, stosownie do treści art. 119y § 1 tej ustawy, wydano opinię zabezpieczającą.