DI/100000/451/1498/2013 - Wynagrodzenie członka zarządu spółdzielni a składki na ubezpieczenia społeczne.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku w sprawie z wniosku (...) w (...) z dnia 24 października 2013 r. doręczonego dnia 30 października 2013 r. o wydanie pisemnej interpretacji:

- uznaje za nieprawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku w przedmiocie ustalenia czy od wynagrodzenia członka zarządu spółdzielni powołanego na podstawie uchwały rady nadzorczej i posiadającego uprawnienia emerytalne należy opłacać składki na ubezpieczenia społeczne

Dnia 30 października 2013 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybıe art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 14 listopada 2013 r. doręczonym dnia 20 listopada 2013 r.

Wnioskodawca wskazał, że na mocy uchwały z dnia 23 września 2013 r. rada nadzorcza spółdzielni dokonała wyboru osoby fizycznej - posiadającej status emeryta - do pełnienia funkcji członka zarządu spółdzielni. Jednocześnie w uchwale tej określono wysokość miesięcznego wynagrodzenia w formie ryczałtu, jakie będzie mu wypłacane. Z osobą tą nie została podpisana umowa cywilnoprawna w związku z pełnioną przez nią funkcją w spółdzielni ani też umowa o pracę.

Zarząd spółdzielni powziął wątpliwość czy w zarysowanym stanie faktycznym wynagrodzenie takiego członka zarządu podlega obowiązki opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

W ocenie spółdzielni nie ma wątpliwości - mając na uwadze ugruntowane w tym zakresie stanowisko doktryny i orzecznictwo, że art. 52 § 1 zd. l Prawa spółdzielczego nie przewiduje obowiązku pozostawania przez członka zarządu spółdzielni mieszkaniowej w stosunku pracy ze spółdzielnią (lak choćby Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 5 marca 2009 r., III AUa 1512/08, Lex Polonica nr 2353729, w którym potwierdził tę tezę przyjmując, iż:

Wnioskodawca wskazuje dalej, iż w uzasadnieniu swego stanowiska sąd podniósł, iż: (...) Zgodnie z art. 48 § 1 i 49 § 1, 2 i 3 Prawa spółdzielczego zarząd kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Skład i liczbę członków zarządu określa statut. Statut może przewidywać zarząd jednoosobowy, którym jest prezes, i ustalać wymagania, jakie powinna spełniać osoba wchodząca w skład zarządu lub prezes w zarządzie jednoosobowym. Członków zarządu, w tym prezesa i jego zastępców, wybiera i odwołuje, stosownie do postanowień statutu, rada lub walne zgromadzenie. Spółdzielnie, których członkami są wyłącznie osoby prawne, wybierają zarząd spośród kandydatów będących osobami fizycznymi wskazanymi przez te osoby prawne.

Oczywiste jest stwierdzenie, że w wyniku wyboru członka zarządu przez uprawniony do tego organ oraz przyjęcia tego wyboru dochodzi między spółdzielnią i osobą wybraną do powstania obligacyjnego stosunku cywilnoprawnego, który można określić mianem "stosunku członkostwa w zarządzie". Jego treścią, jak trafnie to zaakcentował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 5 października 1995 I CR 9/95 (Palestra 1996/11-12 str. 218), jest uprawienie i obowiązek współdziałania z pozostałymi członkami zarządu w wykonywaniu określonych w ustawie i statucie czynności należących do tego organu. Można zatem powiedzieć, że u podstaw łączącego strony vinculum iuris leży "stosunek organizacyjny", wyznaczony strukturą spółdzielni.

Charakter węzła obligacyjnego przesądza o tym, że w zakresie nieuregulowanym prawem spółdzielczym należy stosować przepisy prawa cywilnego, a zwłaszcza przepisy ogólne zobowiązań. Według utrwalonego orzecznictwa i doktryny do stosunku członkostwa w zarządzie, z mocy art. 750 k.c. stosuje się przepisy o zleceniu. Stosunek, o którym mowa, ma charakter umowy nienazwanej, najbliższej umowie o świadczenie usług z art. 750 k.c., co uzasadnia odpowiednie lub analogiczne stosowanie przepisów o zleceniu (por. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 października 1995 r. I CR 9/95 Palestra 1996/11-12 str. 218 oraz Jerzy Naworski w "Status członków zarządu spółdzielni i spółek kapitałowych" Monitor Prawniczy 1997/1).

Najczęściej stosunek członkostwa w zarządzie powstały w wyniku powołania i przyjęcia funkcji w organie jest uzupełniany postanowieniami umowy o pracę lub innej umowy, której przedmiotem jest świadczenie pracy.

(...) Na gruncie art. 52 § 1 Prawa spółdzielczego należy dokonać wyraźnego rozróżnienia organizacyjnego stosunku prawnego łączącego członka zarządu ze spółdzielnią i stosunku prawnego stanowiącego podstawę zatrudnienia w spółdzielni. Ten drugi wiąże się z realizacją obowiązków wykraczających poza zwykłe funkcje członka zarządu spółdzielni (por. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1935 r. C I 1242/35 Zb.Orz. 1936 poz. 336). Takie stanowisko zajął też M.Gersdorf, co istotne - na gruncie aktualnego Prawa spółdzielczego (M.Gersdorf (w): M.Gersdorf, J.Ignatowicz, "Prawo spółdzielcze. Komentarz", Warszawa 1985). Na dyferencjację w obrębie stosunku prawnego członkostwa w zarządzie i stosunku prawnego opartego na przepisach Kodeksu pracy albo Kodeksu cywilnego uwagę zwrócił też, w pełni zasadnie Sąd I instancji (str. 4 uzasadnienia).

W związku z powyższym, szczególnego zaakcentowania wymaga, iż brak jest normy prawnej, która przewidywałaby, że członek zarządu spółdzielni musi obligatoryjnie pozostawać ze spółdzielnią w pracowniczym stosunku zatrudnienia. Podkreślić trzeba z całą stanowczością, iż taki automatyzm nie został nigdzie przewidziany. Art. 22 § 1¹ k.p. nie wprowadza ani domniemania zawarcia umowy o pracę, ani fikcji prawnej zawarcia umowy tego rodzaju. Nie ogranicza woli stron w wyborze podstawy zatrudnienia."

Wnioskodawca jest zdania, iż bezdyskusyjnym - w świetle zaprezentowanego stanowiska orzecznictwa przyjąć należy stwierdzenie, iż przepisy prawa nie wymagają nawiązania stosunku pracy z osobą powołaną na funkcję członka zarządu spółdzielni.

Problematyczne jest ustalenie czy w przypadku, gdy członek zarządu spółdzielni nie ma podpisanej umowy o pracę (ani też żadnej innej umowy) i jest emerytem, od pobieranego przez niego wynagrodzenia ryczałtowego należy opłacać składki na ubezpieczenia społeczne czy też nie, a jeśli tak, to w jaki sposób.

W ocenie spółdzielni należałoby przyjąć, iż w tego typu przypadkach od pobieranego przez członka zarządu wynagrodzenia ryczałtowego nie powinno się opłacać składek na ubezpieczenia społeczne. Wykładnia bowiem treści art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazuje jednoznacznie, że osoby pełniące funkcje członka zarządu nie zostały wymienione w katalogu osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym.

W uzupełnieniu wniosku z dnia 14 listopada 2013 r. doręczonym dnia 20 listopada 2013 r. spółdzielnia wskazała, iż jest zainteresowana w uzyskaniu odpowiedzi na pytanie czy od wynagrodzenia członka zarządu spółdzielni powołanego na podstawie uchwały rady nadzorczej i posiadającego uprawnienia emerytalne nie należy opłacać składek na ubezpieczenia społeczne.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył co następuje:

Stanowisko przedstawione przez (...) we wniosku z dnia 24 października 2013 r. doręczonym dnia 30 października 2013 r. należy uznać za nieprawidłowe.

Katalog osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym określono w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dla rozstrzygnięcia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym konieczne jest ustalenie czy dana osoba posiada jeden z tytułów ubezpieczenia określonych tym przepisem.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów.

Zgodnie z art. 52 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) z członkami zarządu zatrudnianymi w spółdzielni rada spółdzielni nawiązuje stosunek pracy - w zależności od powierzonego stanowiska - na podstawie umowy o pracę albo powołania (art. 68 Kodeksu pracy). Nie dotyczy to spółdzielni pracy, w których zatrudnienie członków następuje bez względu na stanowisko na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, oraz tych spółdzielni produkcji rolnej, w których podstawą świadczenia pracy przez członków jest stosunek członkostwa.

Należy zaznaczyć, iż art. 68 § 1 Kodeksu pracy stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Zatrudnienie na podstawie powołania przewidzianego ww. art. 68 nie jest traktowane jako nawiązanie-jedynie stosunku organizacyjnego (jak to może mieć miejsce choćby na podstawie art. 201 § 4 Kodeksu spółek handlowych), ale jako nawiązanie stosunku pracy.

Warto wskazać, iż zgodnie z art. 69 Kodeksu pracy jeżeli przepisy niniejszego oddziału nie stanowią inaczej, do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nie określony, z wyłączeniem przepisów regulujących;

Stosownie do art. 18 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Zatrudnienie członka zarządu spółdzielni w ramach stosunku pracy powoduje, że o treści praw i obowiązków decyduje treść stosunku pracy. Wszystkie wypłaty realizowane w jego ramach będą stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia.

Na marginesie należy zaznaczyć, iż przywołane przez wnioskodawcę wyroki sądu mają charakter jednostkowy. Co istotne wyrok Sądu Najwyższego z 1995 r. został wydany jeszcze przed całkowitą modyfikacją brzmienia art. 68 § 1 Kodeksu pracy wprowadzoną ustawami z dnia 2 czerwca 1996 r., z dnia 16 lutego 1998 r. oraz z dnia 1 stycznia 2004 r.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.