DI/100000/43/359/2018 - Możliwość wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wypłacanego byłemu Członkowi Zarządu po ustaniu umowy o świadczenie usług zarządzania.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2168 z późn, zm.) w związku z art, 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm.) oraz w zw. z art, 196 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawą - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 650), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku przedsiębiorcy (...) z dnia 29 marca 2018 r. doręczonym dnia 4 kwietnia 2018 r., uzupełnionym dnia 7 maja 2018 r. w przedmiocie wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wypłacanego byłemu Członkowi Zarządu po ustaniu umowy o świadczenie usług zarządzania.

Dnia 4 kwietnia 2018 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek złożony przez (...) w (...) o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 26 kwietnia 2018 r. doręczonym dnia 7 maja 2018 r.

Wnioskodawca wskazał, iż jest Spółką, w której Skarb Państwa ma swoje udziały i w związku z tym członek Zarządu podlega ustawie z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (Dz. U. z 2016 r. poz. 1202).

Wnioskodawca wskazał, że zapisy ustawy i 9 czerwca 2016 r. regulują kwestię rodzaju umowy wiążącej członka Zarządu ze Spółką (art. 5 ust. 1 pkt 1), wysokość wynagrodzenia stałego i zmiennego oraz kwestię odpraw i odszkodowań, które może otrzymać zarządzający po rozwiązaniu lub wypowiedzeniu umowy o świadczenie usług zarządzania. Jednym z takich świadczeń jest odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji. Zapisy dotyczące odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji zawarte są w art. 8 ust. 1. Dodatkowo art. 8 ust. 2 brzmi "W sprawach określonych w ust. 1, przepisy art. 101¹ oraz 101² -101⁴ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 Kodeks pracy (D. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) stosuje się odpowiednio, przy czym odszkodowanie za każdy miesiąc, o którym mowa w tych przepisach, nie może być wyższe niż 100% wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji"

Zgodnie ze statutem (...) do czasu, gdy Skarb Państwa jest akcjonariuszem Spółki w skład Zarządu powoływana jest jedna osoba wybrana przez załogę. Z wybranym przez pracowników kandydatem na Członka Zarządu, Rada Nadzorcza zawiera dodatkową umowę na czas pełnienia funkcji, określając mu prawa i obowiązki wynikające z jego funkcji w Zarządzie, zgodnie z Ustawą z dnia 15 września 2000 r. - kodeks spółek handlowych i Statutem Spółki. Na czas pełnienia funkcji członek Zarządu występuje o urlop bezpłatny z dotychczas obowiązującej go umowy o pracę.

Dnia 24 czerwca 2015 r. z Członkiem Zarządu wybranym przez pracowników Spółki została podpisana "umowa o sprawowanie funkcji członka Zarządu" oraz "umowa o zakazie konkurencji", która miała obowiązywać po rozwiązaniu umowy o sprawowanie funkcji członka Zarządu.

Wejście w życie ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami oraz podjęcie przez Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Spółki uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków Zarządu (...) spowodowało zmiany w formie i zasadach zatrudnienia członka Zarządu wybranego przez załogę.

Z dniem 11 maja 2017 r. zostały rozwiązane dwie umowy - umowa o sprawowanie funkcji członka Zarządu i umowa o zakazie konkurencji - na podstawie art. 30 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy. Trzecia umowa czyli umowa o pracę nadal obowiązywała.

W tym samym dniu tj. 11 maja 2017 r. została zawarta "umowa o świadczenie usług zarządzania". W ramach tej umowy pojawił się zapis dotyczący zakazu konkurencji po ustaniu pełnienia funkcji członka Zarządu z zapisem dotyczącym wypłaty odszkodowania z tego tytułu w określonej wysokości.

Z dniem 31 stycznia 2018 r. członek Zarządu został odwołany przez Radę Nadzorczą i w marcu Spółka wypłaciła pierwszą ratę odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wynikającego z umowy o świadczenie usług nie potrącając składek emerytalnych i rentowych uznając, że odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji jest przychodem o którym mowa § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Były członek Zarządu, któremu wypłacono odszkodowanie stwierdził, że przychód ten podlega ubezpieczeniom społecznym, gdyż uzyskał taką informację w ZUS. Celem potwierdzenia tych informacji wnioskodawca skontaktował się z opiekunem płatnika strategicznego, pod którego podlega w celu potwierdzenia, czy Spółka prawidłowo interpretuje przepisy. Pracownik ZUS nie potwierdził stanowiska wnioskodawcy, przesyłając następującą odpowiedź:

"Zgodnie z § 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106, z późn. zm.), w brzmieniu nadanym rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 127, poz. 860), począwszy od 1 sierpnia 2010 r. przepisy § 2-4 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998 r. stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek zleceniobiorców. Tym samym przy stosowaniu wyłączeń z podstawy wymiaru składek dla tych ubezpieczonych powinny być przyjęte następujące zasady:

* odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy (zapis pkt 4) Zleceniobiorca nie może być stroną umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy. Tym samym wyłączenie to nie ma zastosowania do zleceniobiorców.

W związku z tym, że odpowiedź, którą otrzymał wnioskodawca jest lakoniczna i nie wyjaśnia na jakiej podstawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych zajął takie stanowisko, Spółka wnosi o interpretację indywidualną i ustalenie czy kwota wypłacanego odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wynikająca z umowy o świadczenie usług zarządzania podlega obowiązkowym składkom na ubezpieczenia społeczne, przy uwzględnieniu, że odszkodowanie z zakazu konkurencji wypłacane jest na podstawie zapisów ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami,

Wnioskodawca uważa, że od przychodu uzyskanego z tytułu odszkodowania z zakazu konkurencji wynikającego z zapisów umowy o świadczenie usług nie należy pobierać składek na ubezpieczenie społeczne.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób wykonujących swą pracę w oparciu o umowę świadczenia usług, do której mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego odnośnie umowy zlecenia stanowi przychód z tytułu tej umowy, jeżeli w tej umowie określono odpłatność za jej wykonanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Jednocześnie w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w § 2 wskazane są przychody, które nie stanowią podstawy wymiaru składek. Jest to zamknięty katalog wyłączeń dotyczących pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Jednym z takich wyłączeń jest odszkodowanie z tytułu umowy o zakazie konkurencji, które wynika z zapisu § 2 pkt 4. - odszkodowanie wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy.

Jednocześnie ustawodawca w § 5 ust. 2 wskazuje, że zapisy art. 2-4 należy stosować odpowiednio do osób wymienionych w tym paragrafie. I tak w punkcie 2 zapisano, że przepisy stosuje się odpowiednio do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do którei zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Dodatkowo w art. 8 ust. 2 ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, który odnosi się do zakazu konkurencji zapisano "przepisy art. 101¹ § 1 oraz art. 101² -101⁴ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (D. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.) stosuje się odpowiednio, przy czym odszkodowanie za każdy miesiąc, o którym mowa w tych przepisach, nie może być wyższe niż 100% wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji", czyli wypłata odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji osób zarządzających w Spółkach Skarbu Państwa ma swoje źródło w art. 101¹-101⁴ Kodeksu pracy.

Z uwagi na fakt, że ustawodawca w § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. wyłącza z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wartość tych odszkodowań z tytułu umów o zakazie konkurencji, które zostały zawarte na podstawie art. 101² Kodeksu pracy, a do odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji uregulowanego w umowie oświadczenie usług zarządzania z członkiem Zarządu, zgodnie z ustawą z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami stosuje się również przepisy Kodeksu pracy art. 101¹- 101^a wnioskodawca uznaje, że powyższe regulacje dają podstawę do zastosowania tego wyłączenia, co do odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji zapisanego w umowie o świadczenie usług zarządzania w Spółce Skarbu Państwa.

W piśmie z dnia 26 kwietnia 2018 r. stanowiącym uzupełnienie wniosku o wydanie pisemnej interpretacji przedsiębiorca wskazał, że odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji wypłacane byłemu Członkowi Zarządu należy zaliczyć do przychodu ze źródeł z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Zgodnie natomiast z art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne. Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż w oparciu o pytanie sformułowane przez przedsiębiorcę, Zakład wydając niniejszą interpretację odnosi się wyłącznie do wątpliwości związanych z rozumieniem przepisu § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy j Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 1949), który umożliwia wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy.

Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż zgodnie ze wskazaniami judykatury wydając interpretację organ nie ustanawia żadnej normy indywidualnej, lecz jedynie przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika obowiązek świadczenia składek na ubezpieczenia społeczne i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej, której zakres przedmiotowy jest zakreślony stanem faktycznym lub zdarzeniem przyszłym przedstawionym przez pytającego we wniosku. Pełną wiedzę o stanie faktycznym lub zdarzeniu przyszłym organ czerpie wyłącznie z wniosku uprawnionego podmiotu nie posiadając kompetencji do jego weryfikowania w oparciu o posiadane informacje czy gromadzony materiał dowodowy. W toku tego postępowania organ nie pełni roli kontrolnej, nie dokonuje oceny zachowania lub zaniechania przedsiębiorcy pod kątem jego prawidłowości. Celem interpretacji jest umożliwienie przedsiębiorcy uzyskania informacji w przedmiocie obowiązków wiążących się z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne i uchronienie w ten sposób takiego przedsiębiorcy przed ryzykiem błędnego zastosowania przez niego danego przepisu.

Jednoznacznie ujęty zakres przedmiotowy wniosków o wydanie pisemnej interpretacji uniemożliwia Zakładowi dokonanie kwalifikacji podatkowej określonego świadczenia. Dlatego też, Zakład poprzestaje na informacji przedsiębiorcy odnośnie tego, iż odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji wypłacane byłemu Członkowi Zarządu należy zaliczyć do przychodu ze źródeł z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stanowisko wyrażone przez wnioskodawcę we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej uznać należy za prawidłowe.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 3 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób wykonujących swą pracę w oparciu o umowę o świadczenie usług, do której zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego odnośnie umowy zlecenia (w tym w oparciu o umowy o zarządzenie) stanowi przychód z tytułu tej umowy, jeżeli w umowie zlecenia określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

W myśl § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1949) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Przychodami na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są zaś, zgodnie z brzmieniem art. 4 pkt 9, przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania.

Z dniem 1 sierpnia 2010 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 12, poz. 860). Według brzmienia § 5 ust. 2 pkt 2 cytowanego rozporządzenia przepisy paragrafów 2-4 tego rozporządzenia stosuje się odpowiednio przy ustaleniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Powyższe oznacza, iż zastosowanie wyłączeń przewidzianych w tym rozporządzeniu w odniesieniu do umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług uzależnione jest od ich charakteru oraz dopuszczalności zawarcia poszczególnych instytucji w tego typu umowach. Nie każde więc wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przewidziane dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę znajdzie zastosowanie do umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług.

Należy przy tym mieć na względzie, iż przepisy-wyżej wskazanego rozporządzenia należy interpretować ściśle z uwagi na fakt, iż regulacja ta ma charakter wyjątku od zasady ogólnej wyrażonej w art. 18 ust. 1 w zw. z ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nip każde więc wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe znajdzie zastosowanie do umów zlecenia/umów o świadczenie usług (w tym w odniesieniu do umowy o zarządzanie spółką).

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 4 wyżej cytowanego rozporządzenia, z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone są odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy.

Z uwagi na fakt, iż zakaz konkurencji został uregulowany w Kodeksie pracy (art. 101¹-101⁴) to powołane przepisy nie znajda zastosowania do umów cywilnoprawnych podlegających rządom Kodeksu cywilnego, czy też innych umów o świadczenie usług.

W związku z faktem, iż ustawodawca w § 2 ust. 1 pkt 4 przywołanego wyżej rozporządzenia wyłącza z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wartość jedynie tych odszkodowań wypłaconych po ustaniu stosunku pracy, które zawarte zostały na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy brak jest podstaw do rozciągnięcia zastosowania tego wyłączenia na umowy o zarządzanie spółką.

Jednak co istotne, z opisu stanu faktycznego wniosku o wydanie interpretacji wynika, że:

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji. Zapisy dotyczące odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji zawarte są w art. 8 ust. 1 powyższej ustawy. Natomiast z treści art. 8 ust. 2 ww. ustawy wynika, że w sprawach określonych w ust. 1, przepisy art. 101¹-101⁴ Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio.

Z powyższych przepisów wynika, że, kwestia odszkodowań z tytułu zakazu konkurencji w odniesieniu do osób świadczących usługi zarządzania w oparciu o ustawę z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, została uregulowana w szczególny sposób dla tej grupy osób, tj. poprzez odesłanie do przepisów Kodeksu pracy regulujących zakaz konkurencji.

W związku z powyższym należy przyjąć, że wartość odszkodowania wypłaconego z tytułu zawartej umowy o zakazie konkurencji dla osób, zatrudnionych na podstawie umowy oświadczenie usług, do których stosuje się przepisy ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jej wydania. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia. Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.