DI/100000/43/105/2016 - Uwzględnienie w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wartości odszkodowań wypłacanych z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia osób współpracujących na podstawie umów cywilnoprawnych.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121, z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku przedsiębiorcy (...) S.A. z siedzibą (...) w (...) z dnia 18 stycznia, złożonego dnia 27 stycznia 2016 r. (uzupełnionego pismem z dnia 9 lutego 2016 r., doręczonego dnia 15 lutego 2016 r.) w przedmiocie wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wartości odszkodowań wypłacanych z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia osób współpracujących z wnioskodawcą na podstawie umów cywilnoprawnych.

Dnia 27 stycznia 2016 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek złożony przez przedsiębiorcę (...) S.A. z siedzibą w (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 9 lutego 2016 r., doręczonym dnia 15 lutego 2016 r.

Jak wskazał wnioskodawca, (...) S.A. (dalej jako "Spółka") zawiera (...) z każdą z osób zasiadających w zarządzie spółki umowę o zarządzanie, która w świetle przepisów ubezpieczeniowych traktowana jest jako odrębny tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Dodatkowo, osoby te mają zawarte umowy o zakazie konkurencji w trakcie obowiązywania umowy o zarządzanie, jak również po jej ustaniu. Z tytułu umowy o zakazie konkurencji po ustaniu umowy o zarządzanie, wypłacane jest odszkodowanie przez okres wskazany w ww. umowie w równych comiesięcznych ratach, płatnych na ostatni dzień m-ca.

Spółka wskazuje, iż zgodnie z decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako "ZUS") nr (...) z dn. (...), od wypłat z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia dotychczas odprowadzała składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Wątpliwości wnioskodawcy budzi kwestia czy jego stanowisko w tej sytuacji jest prawidłowe, tj. czy wypłaty odszkodowań z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia osób współpracujących ze Spółką na podstawie umów cywilnoprawnych, do których - zgodnie z Kodeksem cywilnym - stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowią podstawę składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

We własnym stanowisku w sprawie, wnioskodawca powołując się na § 2 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. z późn. zm. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno - rentowe (dalej jako "Rozporządzenie") stwierdza, iż podstawy wymiaru składek nie stanowią odszkodowania wypłacane byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy. Dodatkowo spółka wskazuje, iż zgodnie z § 5 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia, przepisy od § 2 do § 4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której - zgodnie z Kodeksem cywilnym - stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Spółka wskazuje następnie, iż w dniu (...) Sąd Okręgowy w (...) Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w prawomocnie zakończonej sprawie o sygn. akt (...) zainicjowanej przez byłego współpracownika Spółki - członka Zarządu Spółki, wydał wyrok, w którym orzekł, iż zakaz konkurencji nie stanowi odrębnego tytułu do objęcia ubezpieczonego obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i tym samym nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Odpis wyżej wymienionego wyroku spółka załączyła do wniosku. Wnioskodawca stwierdza także, iż analogiczne stanowisko jak przedstawione powyżej, wynika z pisma nr (...) z dn. (...), które otrzymał od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (również załączone do wniosku).

Mając na względzie powyższe, spółka stoi na stanowisku, iż wypłaty odszkodowania z tytułu zawartych umów o zakazie konkurencji nie stanowią podstawy składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w sytuacji opisanej powyżej (dot. umów cywilnoprawnych, do których-zgodnie z Kodeksem Cywilnym - stosuje się przepisy dotyczące zlecenia).

W piśmie z dnia 9 lutego 2016 r., doręczonym dnia 15 lutego 2016 r., wnioskodawca wskazuje jednoznacznie, iż odszkodowania związane z zakazem konkurencji wypłacane osobom zasiadającym w zarządzie spółki stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiąganych przez te osoby z tytułu działalności wykonywanej osobiście (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.).

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Zgodnie natomiast z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 r., Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Na wstępie podkreślenia wymaga fakt, iż zgodnie ze wskazaniami judykatury, wydając interpretację organ nie ustanawia żadnej normy indywidualnej, lecz jedynie przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika obowiązek świadczenia składek na ubezpieczenia społeczne i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej, której zakres przedmiotowy jest zakreślony stanem faktycznym przedstawionym przez pytającego we wniosku. Pełną wiedzę o stanie faktycznym organ czerpie wyłącznie z wniosku uprawnionego podmiotu nie posiadając kompetencji do jego weryfikowania w oparciu o posiadane informacje. W toku tego postępowania organ nie pełni roli kontrolnej, nie dokonuje oceny zachowania lub zaniechania przedsiębiorcy pod kątem jego prawidłowości. Celem interpretacji jest umożliwienie przedsiębiorcy uzyskanie informacji w przedmiocie obowiązków wiążących się z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne i uchronienie w ten sposób takiego przedsiębiorcy przed ryzykiem błędnego zastosowania przez niego danego przepisu.

Ponadto, zwracając uwagę na przywołane we własnym stanowisku w sprawie pismo nr (...) z dn. (...) należy podkreślić, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie odnosi się w żaden sposób w treści niniejszej decyzji do dokonanego w nim rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej.

Stanowisko wyrażone przez wnioskodawcę we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej uznać należy za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 3 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia osób wykonujących swą pracę w oparciu o umowę o świadczenie usług, do której zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego odnośnie umowy zlecenia (w tym w oparciu o umowy o zarządzenie) stanowi przychód z tytułu tej umowy, jeżeli w umowie zlecenia określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

W myśl § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2236) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Przychodami na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są zaś, zgodnie z brzmieniem art. 4 pkt 9, przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania.

Z dniem 1 sierpnia 2010 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 12, poz. 860). Według nowego brzmienia § 5 ust. 2 cytowanego rozporządzenia przepisy paragrafów 2-4 tego rozporządzenia stosuje się odpowiednio przy ustaleniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Powyższe oznacza, iż zastosowanie wyłączeń przewidzianych w tym rozporządzeniu w odniesieniu do umów zlecenia uzależnione jest od ich charakteru oraz dopuszczalności zawarcia poszczególnych instytucji w tego typu umowach. Nie każde więc wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przewidziane dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę znajdzie zastosowanie do umów zlecenia.

Należy przy tym mieć na względzie, iż przepisy wyżej wskazanego rozporządzenia należy interpretować ściśle z uwagi na fakt, iż regulacja ta ma charakter wyjątku od zasady ogólnej wyrażonej w art. 18 ust. 1 w zw. z ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie każde więc wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe znajdzie zastosowanie do umów zlecenia/umów o świadczenie usług (w tym w odniesieniu do umowy o zarządzanie spółką).

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 4 wyżej cytowanego rozporządzenia, z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone są odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy.

Z uwagi na fakt, iż zakaz konkurencji został uregulowany w Kodeksie pracy (art. 101¹ - 101⁴) to powołane przepisy nie znajdą zastosowania do umów cywilnoprawnych podlegających rządom Kodeksu cywilnego. Nie oznacza to jednak, iż w przypadku zawarcia o zarządzanie spółką brak jest podstaw do uregulowania problematyki zakazu konkurencji - zleceniobiorca może bowiem w takim przypadku zobowiązać się względem zleceniodawcy do niepodejmowania działań konkurencyjnych w czasie jej trwania, jak również po jej zakończeniu, niemniej jednak zauważyć należy iż podstawy prawnej zawarcia takiej umowy nie można doszukiwać się w treści art. 101² Kodeksu pracy, lecz jedynie w treści art. 353¹ Kodeksu cywilnego. Zawarcie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy oraz w § 2 ust. 1 pkt 4 wyżej cytowanego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej możliwe jest jedynie w odniesieniu do osób pozostających w stosunku pracy.

W związku z faktem, iż ustawodawca w § 2 ust. 1 pkt 4 przywołanego wyżej rozporządzenia wyłącza z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wartość jedynie tych odszkodowań wypłaconych po ustaniu stosunku pracy, które zawarte zostały na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy brak jest podstaw do rozciągnięcia zastosowania tego wyłączenia na umowy zarządzanie spółką. W konsekwencji więc, od wypłaconego zleceniobiorcy (wykonującemu umowę o zarządzanie spółką) rekompensaty z tytułu zakazu konkurencji ustanowionego w ramach zasady swobody umów (art. 353¹ Kodeksu cywilnego) odprowadzić należy składki na ubezpieczenia społeczne.

Powyższe ma zastosowanie również w odniesieniu do składek na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie bowiem z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...).

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.