DD2/033/70/KOI/09/PK-533

Na podstawie art. 14e § 1, w związku z art. 14o § 1 i § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), Minister Finansów zmienia z urzędu wydaną na podstawie art. 14o § 1 Ordynacji podatkowej w dniu 22 lipca 2008 r. interpretację stwierdzającą prawidłowość stanowiska Wnioskodawcy, w ten sposób, że stanowisko Pana Juliusza T. przedstawione we wniosku z dnia 16 kwietnia 2008 r. o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w zakresie skutków podatkowych otrzymania odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości, zasądzone przez sąd okręgowy jest nieprawidłowe.

Dnia 22 lipca 2008 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając - na podstawie § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) - w imieniu Ministra Finansów, wydał interpretację indywidualną dotyczącą podatku dochodowego od osób fizycznych. Interpretacja wydana została na wniosek z dnia 16 kwietnia 2008 r., (data wpływu do Izby Skarbowej 21 kwietnia 2008 r.).

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku wynika, że Wnioskodawca jest spadkobiercą osoby, która była właścicielem nieruchomości K., objętej wykazem hipotecznym 392. Przed dniem 1 września 1939 r. część tej nieruchomości została rozparcelowana i podzielona na działki budowlane, w tym m.in. na działki odpowiadające obecnie działkom ewidencyjnym nr 6271 o pow. 1,3101 ha oraz 1307/7 o pow. 0,0173 ha i części działek ewidencyjnych nr 1320/2 o pow. 0,0288 ha, oraz 1294/3 o pow. 0,2219 ha. Na podstawie dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13) ww. nieruchomość została objęta we władanie przez Skarb Państwa. Po 1990 r. Wnioskodawca jako spadkobierca podjął starania o zwrot nieruchomości. Decyzją z dnia 30 czerwca 1997 r. Wojewoda stwierdził, iż część nieruchomości K. o pow. 12,0375 ha, objęta zatwierdzonym w dniu 18 stycznia 1935 r. planem parcelacji na działki budowlane, a odpowiadające m.in. działce posiadającej w 1997 r. oznaczonym w ewidencji gruntów miasta K. numerem 6271 nie podpadała pod działanie dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. W tym zakresie powołana decyzja Wojewody została utrzymana w mocy ostateczną decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 listopada 1998 r., która stała się prawomocna.

W dniu 1 marca 2007 r. Sąd Okręgowy wydał wyrok uzgadniający treść księgi wieczystej oznaczonej numerem Kw 2264, prowadzonej przez Sąd Rejonowy poprzez nakazanie wykreślenia w dziale I części działki 6271, oznaczonej numerem 6271/3 o pow. 1,0823 ha oraz założenie dla tej działki nowej księgi i wpisanie w dziale II tej księgi Wnioskodawcy jako współwłaściciela jednej trzeciej części.

W dniu 14 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy, w sprawie o sygn. akt I C 3416/07, wydał wyrok na mocy, którego zasądził od dwóch pozwanych solidarnie na rzecz Wnioskodawcy kwotę odszkodowania w wysokości 219.961,11 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 10 stycznia 2008 r. Kwota odszkodowania stanowi naprawienie szkody z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości stanowiącej działkę o nr ew. 6271/3 o pow. 1,0823 ha, obręb 3, położonej w K., mającej założoną księgę wieczystą Kw nr 46054 za okres od 1 listopada 2000 r. do dnia 19 kwietnia 2007 r.

Od ww. wyroku została złożona przez pozwanych apelacja, która do dnia złożenia wniosku nie została jeszcze rozpatrzona przez Sąd Apelacyjny.

W związku z powyższym Wnioskodawca sformułował pytanie - czy zasądzone na podstawie wyroku sądowego, odszkodowanie stanowiące naprawienie szkody z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 stycznia 2008 r., podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, o którym mowa w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Według Wnioskodawcy - zasądzone przez sąd odszkodowanie stanowiące naprawienie szkody za bezumowne korzystanie z nieruchomości, jest zwolnione od opodatkowania na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 oraz pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wnioskodawca wskazał, że zagadnienie dotyczące bezumownego korzystania zostało uregulowane w art. 224 § 2 w zw. z art. 225 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tymi przepisami posiadacz w złej wierze jest m.in. obowiązany wobec właściciela do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, w tym wypadku nieruchomości stanowiącej współwłasność Wnioskodawcy w częściach odpowiadających udziałom. W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że przyznane w wyroku odszkodowanie, stanowi naprawienie szkody z tytułu bezprawnego zawładnięcia nieruchomością będącą współwłasnością Wnioskodawcy tj. rzeczywistego uszczerbku w posiadanym majątku. Zatem odszkodowanie przyznane Wnioskodawcy w wysokość 219.961,11 zł wraz z odsetkami ustawowymi podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy podatkowej.

Do wniosku, Wnioskodawca załączył kserokopię odpisu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 14 lutego 2008 r. sygn. akt I C 3416/07.

W indywidualnej interpretacji z dnia 22 lipca 2008 r. nr IBPB2/415-779/08/MK doręczonej Pełnomocnikowi Wnioskodawcy w dniu 28 lipca 2008 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów uznał stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe, stwierdzając, że otrzymane odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego, o którym mowa w przepisach art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż przepis ten wyłącza możliwość zwolnienia z opodatkowania odszkodowania dotyczącego korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Zakres zwolnienia wynikający z brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy podatkowej obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli za poniesioną stratę. Zatem otrzymane przez wnioskodawcę odszkodowanie wraz z odsetkami w całości podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jak przychód z innych źródeł, o którym stanowią przepisy art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Organ stwierdził ponadto, że uzyskany przychód z powyższego tytułu wnioskodawca winien wykazać w zeznaniu rocznym za rok podatkowy, w którym kwotę przychodu otrzymał.

W piśmie z dnia 6 sierpnia 2008 r. sformułowano wezwanie do usunięcia naruszeń prawa.

W odpowiedzi, pismem z dnia 2 września 2008 r. nr IBPB2/415W-85/08/MK Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdził brak podstaw do zmiany powołanej wyżej indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skardze z dnia 11 września 2008 r. Pan Juliusz T. działając przez swego pełnomocnika zażądał uchylenia zaskarżonej interpretacji przepisów prawa podatkowego wydanej w indywidualnej sprawie zarzucając organowi m.in. naruszenie przepisu art. 14o ustawy Ordynacji podatkowej poprzez uznanie, że interpretacja przepisów prawa podatkowego dotycząca podatku dochodowego od osób fizycznych nie jest prawidłowa w pełnym zakresie pomimo, że została wydana po upływie ustawowego terminu 3 miesięcy od dnia otrzymania w dniu 21 kwietnia 2008 r. wniosku o pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego.

Po rozpoznaniu skargi Pana Juliusza T. Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 1 grudnia 2008 r., sygn. akt I SA/Kr 1332/08 uchylił zaskarżoną interpretację z dnia 22 lipca 2008 r. nr IBPB2/415-779/08/MK wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z upoważnienia Ministra Finansów.

W orzeczeniu tym, Sąd wskazał też, że skutkiem prawnym braku terminowego działania Ministra Finansów w przedmiotowym zakresie jest, zgodnie z dyspozycją art. 14o Ordynacji podatkowej - przyjęcie, że w dniu następującym po dniu, w którym bezskutecznie upłynął termin wydania interpretacji - została wydana interpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska wnioskodawcy w pełnym zakresie.

Według Sądu z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że skutkiem przekroczenia przez Ministra Finansów trzymiesięcznego terminu, wiążące jest dla tego organu stanowisko podatnika zawarte we wniosku o udzielenie pisemnej interpretacji (tzw. milcząca interpretacja). Owo związanie stanowiskiem podatnika oznacza, że w istocie sprawa, której załatwienia domagał się podatnik została załatwiona tak, jak przedstawił to on we wniosku.

W związku z powyższym orzeczeniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, w obrocie prawnym pozostaje interpretacja, o której mowa w art. 14o § 1 Ordynacji podatkowej, stwierdzająca prawidłowość stanowiska Wnioskodawcy w pełnym zakresie.

Po zapoznaniu się z aktami sprawy Minister Finansów zważył co następuje.

Na podstawie art. 14e § 1 i § 2 Ordynacji podatkowej, minister właściwy do spraw finansów publicznych może, z urzędu, zmienić wydaną interpretację ogólną lub indywidualną, jeżeli stwierdzi jej nieprawidłowość, uwzględniając w szczególności orzecznictwo sądów, Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Stosownie do art. 14o § 2 Ordynacji podatkowej, przepisy art. 14e i art. 14i § 2 stosuje się odpowiednio do interpretacji wydanych na podstawie art. 14o § 1, tzw. milczących interpretacji.

W ocenie Ministra Finansów stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 16 kwietnia 2008 r., jest nieprawidłowe.

Stosownie do treści art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 179 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą", opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 oraz pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są:

* otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

* inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku z dnia 16 kwietnia 2008 r., wynika, że na mocy wyroku sądowego zostało zasądzone Wnioskodawcy, odszkodowanie stanowiące naprawienie szkody z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Z dołączonego do wniosku wyroku z dnia 14 lutego 2008 r., sygn. akt IC 3416/07 wynika, że Sąd Okręgowy zasądził od dwóch pozwanych solidarnie na rzecz współwłaścicieli nieruchomości, w tym Wnioskodawcy, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w oparciu o przepisy art. 224-225 k.c. w związku z art. 230 k.c.

Zgodnie z art. 224 § 1 i § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Z kolei, w myśl art. 225 k.c. obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Przepisy te określają obowiązki osoby korzystającej z cudzej rzeczy bez tytułu prawnego. Właścicielowi w takiej sytuacji przysługuje roszczenie "o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy", roszczenie "o zwrot pożytków lub zapłatę ich wartości" oraz roszczenie "o naprawienie szkody z powodu zużycia pogorszenia lub utraty rzeczy".

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, nie stanowi odszkodowania. Twierdzenie to znajduje swoje potwierdzenie w doktrynie oraz w orzecznictwie sądowym.

W wyroku z dnia 15 kwietnia 2004 r. sygn. akt IV CK 273/03 Sąd Najwyższy stwierdził, że "Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia."

Skoro wymienione w art. 224 § 2 i art. 225 k.c. wynagrodzenie nie jest odszkodowaniem to jego otrzymanie nie uzasadnia zastosowania przepisów art. 21 ust. 1 pkt 3 lub pkt 3b ustawy.

"W świetle przepisów ustawy - Kodeks cywilny, przysługujące, na mocy art. 224 § 2 i art. 225 tej ustawy, od samoistnego posiadacza wynagrodzenie, nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi lecz wynagrodzenie zapłaty za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi, gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdy rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. Tym samym tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych. Skoro wymienione w art. 224 § 2 i art. 225 k.c. wynagrodzenie nie jest odszkodowaniem to jego otrzymanie nie uzasadnia zastosowania przepisów art. 21 ust. 1 pkt 3 lub pkt 3b ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych." - Wyrok Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach z dnia 27 marca 2008 r., sygn. akt I SA/Gl 1076/07.

Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z dnia 2 lutego 2006 r. sygn. akt II FSK 329/05, stwierdził m.in., że "Niewątpliwie pozbawienie właściciela możliwości korzystania z rzeczy stanowi uszczerbek majątkowy (szkodę) jednakże może on być wyrównany nie tylko przez roszczenie o odszkodowanie. W art. 224 k.c. ustawodawca wyraźnie odróżnił odszkodowanie (za zużycie, utratę lub pogorszenie rzeczy) od wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. To ostatnie pojęcie obejmuje wszystko co uzyskałby właściciel gdyby np. wynajął czy wydzierżawił tę rzecz (por wyrok SN z 26 lutego 1969 r. II Cr 13/69 - OSN 1969 nr 10 poz. 169). Skoro sam ustawodawca rozgraniczył te dwa pojęcia nie można przyjmować, jak chcą tego skarżący, że w pojęciu odszkodowanie mieści się również wynagrodzenie, o którym była wyżej mowa. Kwestię tę wielokrotnie już wyjaśnił Sąd Najwyższy formułując tezę, że przepisy art. 224 par. 2 i art. 225 k.c. w zakresie wymienionych w nich roszczeń wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela (wyrok z 9 sierpnia 2000 r. IV CKN 1159/00 - Lex nr 52472). W uzasadnieniu tego ostatniego orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił "zasadniczą różnicę" między odszkodowaniem a wynagrodzeniem. Skoro skarżąca otrzymała wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, wprawdzie nazwane przez strony ugody odszkodowaniem, to zasadnie przyjęły organy podatkowe a za nimi sąd I instancji, że nie było to wolne od podatku odszkodowanie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 pdf."

Jak to wykazano wyżej, odszkodowaniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b ustawy, nie jest wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy.

W związku z powyższym, zasądzone na rzecz Wnioskodawcy wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz ustawowe odsetki liczone od dnia 10 stycznia 2008 r. do dnia ich zapłaty, stanowią dla Wnioskodawcy przychód z innych źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ustawy. Podatek dochodowy z tego tytułu winien być uiszczony przez Wnioskodawcę w zeznaniu rocznym za rok, w którym otrzymał te świadczenia.

W świetle powyższego stanu faktycznego i prawnego należało, z urzędu, zmienić wydaną na podstawie art. 14o § 1 Ordynacji podatkowej w dniu 22 lipca 2008 r. interpretację stwierdzającą prawidłowość stanowiska Wnioskodawcy, przedstawionego we wniosku z dnia 16 kwietnia 2008 r., gdyż stwierdzono jej nieprawidłowość.

ZMIANA INTERPRETACJI INDYWIDUALNEJ dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, po uprzednim wezwaniu na piśmie Ministra Finansów w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wnosi się (w dwóch egzemplarzach) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi Ministra Finansów na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli Minister Finansów nie udzieli odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem Ministra Finansów, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ustawy), na adres: Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa.