DBS/DBS_W6/075/55/1/2015 - Nadzór KNF nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi.

Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz jej nowelizacja dokonana ustawą z dnia 19 kwietnia 2013 r., w dniach 29, 30 i 31 lipca 2015 r. była przedmiotem rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 31 lipca 2015 r. orzekł m.in., że objęcie działalności kas i Kasy Krajowej nadzorem publicznym sprawowanym przez Komisję Nadzoru Finansowego, było rozwiązaniem nie tylko dopuszczalnym, ale też uzasadnionym ze względu na przedmiot ochrony jakim jest bezpieczeństwo depozytów gromadzonych na rachunkach w skok przez ich udziałowców.

W opinii Trybunału Konstytucyjnego, ustanowienie nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad działalnością kas i Kasy Krajowej mieści się więc w kategorii "ważnego interesu publicznego", który uzasadnia ustawowe ograniczenia wolności działalności gospodarczej. Trybunał wskazał, że przede wszystkim państwowy nadzór finansowy pełni funkcje gwarancyjne dla samych członków kas, którzy powierzyli kasom swój kapitał, zaś władza publiczna nie może zrzec się odpowiedzialności za ewentualne naruszanie praw podmiotów prawa prywatnego (członków kas, którzy są zarazem ich klientami) przez niezgodne z prawem bądź niegospodarne działania organów statutowych kas, zwłaszcza, gdy skala prowadzonej przez nie działalności kredytowo-depozytowej osiągnęła rozmiary, które mogą generować nie tylko incydentalne nadużycia, ale tworzyć realne problemy społeczne w związku z utratą oszczędności przez liczną grupę ludzi. W ten sposób, ograniczając wolność gospodarczą i poddając ją interwencji państwa, ustawodawca chroni prawa i wolności innych osób.

Trybunał stwierdził także, że objęcie kas państwowym nadzorem finansowym oraz normami ostrożnościowymi nie zdejmuje z ustawodawcy obowiązku zagwarantowania im możliwości działania i świadczenia usług, w sposób adekwatny do ich stanu faktycznego, w tym przede wszystkim skali prowadzonej działalności. Dlatego Trybunał uznał, że na ustawodawcy ciążył konstytucyjny obowiązek zróżnicowania prawnych środków nadzorczych KNF (ze względu na zróżnicowaną wielkość kas i zasięg ich aktywności kredytowo-depozytowej), a w związku z tym ustawodawca powinien dostosować instrumenty prawne KNF do charakteru i specyfiki systemu SKOK.

Komisja Nadzoru Finansowego pragnie wskazać, że w swojej dotychczasowej praktyce kierowała się zasadą proporcjonalności podejmowanych działań, adekwatnie do skali ryzyka występującego w działalności kas, pomimo braku stosownego zróżnicowania w zapisach ustawowych. Odnosząc się do postanowień orzeczenia wskazującego na potrzebę także ustawowego zróżnicowania przepisów prawa w stosunku do kas, Komisja przypomina, że Trybunał Konstytucyjny odroczył w tym zakresie termin utraty mocy obowiązującej art. 60 ustawy o skok o 18 miesięcy od daty publikacji omawianego wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, pozostawiając ustawodawcy czas na dostosowanie częściowo wadliwego przepisu do standardu konstytucyjnego.

Oznacza to, że do czasu wykonania przez ustawodawcę dyspozycji Trybunału, art. 60 ustawy o skok nadal obowiązuje i będzie wykonywany przez KNF na dotychczasowych zasadach, z uwzględnieniem zasady proporcjonalności stosowania środków nadzorczych. Komisja działając na podstawie i w granicach prawa, zobowiązana jest wykorzystywać jedynie takie instrumenty, które doprowadzą do osiągnięcia celów w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa środków zgromadzonych w kasach i stabilności rynku finansowego.