BON. III. 0212/1/2006/LK - Stanowisko w sprawie sposobu występowania o dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, o których mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 marca 2006 r. sygn. akt K13/05

I. W pkt 4 wyroku z dnia 21 marca 2006 r. sygn akt K 13/05 (Dz. U. Nr 49, poz. 359) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1 pkt 5 lit. a i b w związku z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacis (Dz. U. Nr 228, poz. 2262) - w zakresie, w jakim pozbawia pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, które osiągnęły wiek emerytalny, dofinansowania do wynagrodzeń tych osób w okresie niezbędnym do skutecznego wypowiedzenia tym osobom umów o pracę - jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.

II. Cytowany wyrok stworzył pracodawcom spełniającym warunki określone w art. 26a-26c ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.) w okresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, o których mowa w tym wyroku, podstawę do skutecznego ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzeń tych osób. Trybunał uzasadniając wyrok stwierdził bowiem, że "pracodawcy, którzy 1 stycznia 2004 r. zatrudniali osoby niepełnosprawne w wieku emerytalnym, uzyskują roszczenie o wypłatę dofinansowania także dla tych osób, w części odpowiadającej okresowi niezbędnemu do wypowiedzenia umowy o pracę zawartej z każdą z nich".

III. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że okres, za który należy się dofinansowanie, będzie zróżnicowany w zależności od rodzaju urnowy, okresu zatrudnienia i od ewentualnego określenia w umowie, w jakim momencie miesiąca wypowiedzenie może być dokonane.

Pracodawcy ubiegający się o wypłatę dofinansowania powinni wykazać, ilu pracowników niepełnosprawnych w wieku emerytalnym i na jakich zasadach zatrudniali w chwili wejścia w życie nowych przepisów. To ustalenie zadecyduje o wysokości należnego im świadczenia.

Proceduralnie przyjętym sposobem informowania o uprawniającym okresie zatrudnienia (przeciętnym miesięcznym wymiarze czasu pracy poszczególnych pracowników jest załącznik do informaqi INF-D¹, zaś łączna suma przysługującego dofinansowania będąca bezpośrednio pochodną pozostałych danych jest wykazywana we wniosku Wn-D². Oznacza to, że składając te dokumenty - niezbędne do wystąpienia o dofinansowanie do wynagrodzenia pracowników - pracodawca wykazuje większość niezbędnych danych.

Jednocześnie, w celu pełnej realizacji wskazania zawartego w uzasadnieniu do wyroku TK, pracodawca powinien dodatkowo przekazać Państwowemu Funduszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych listę osób, które według stanu na dzień 1 stycznia 2004 r. osiągnęły wiek emerytalny, ze wskazaniem okresu, za który należne jest dofinansowanie (jeżeli okres ten upłynął) oraz podstawy jego ustalenia. Zgodnie z wyrokiem do grupy zatrudnionych, na których przysługuje uzupełniające dofinansowanie, należą - spełniające łącznie poniższe warunki - osoby:

- niepełnosprawne w rozumieniu art. 1 lub 62 ustawy w dniu 1 stycznia 2004 r.,

- zatrudnione nie później niż w dniu 30 grudnia 2003 r. na podstawie rodzących stosunek pracy: umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę, mianowania, powołania lub wyboru, a w zakładzie pracy chronionej także na podstawie umowy o pracę nakładczą stosownie do art. 28 ust. 3 ustawy,

- pozostające w zatrudnieniu i wliczane do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych odpowiednio na podstawie art. 21 ust. 1 lub art. 28 ust. 3 ustawy w dniu 1 stycznia 2004 r.

IV. Roszczenie wynikające z rozstrzygnięcia sprawy przez Trybunał Konstytucyjny powstało z dniem ogłoszenia wyroku. Oddziałuje ono jednak w przeważającej większości przypadków wstecz (najczęściej do okresu od 1 stycznia do 31 marca 2004 r. lub od 1 lutego do 30 kwietnia 2004 r.). Jedynie w nielicznych przypadkach (np. przedłużających się urlopach kilku rodzajów wyłączających możliwość wypowiedzenia umowy o pracę) może oddziaływać także na przyszłość.

M.in. powstanie roszczenia po upływie terminu do złożenia przez pracodawcę informacji INF-D, wniosków Wn-D i korekt częściowo modyfikuje stosowanie art. 26c ust. 1 ustawy i § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 232. poz. 2330, z późn zm.), które wyznaczają terminy, zasadniczo nieprzywracalne, a odnoszące do uprawnienia oraz związanego z nim okresu zatrudnienia pracownika. Wynika to także z samego bezpośredniego zastosowania przepisów ustawy i w/w rozporządzenia łącznie z art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przyjętej praktyki stosowania tych przepisów.

Należy bowiem podkreślić, że w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych (por. wyroki WSA w Warszawie z dn. 27 października 2005 r., sygn, akt III SA/Wa 1663/05, z dn 16 września 2005 r., sygn. akt III SA/Wa 1828/05, z dn. 5 października 2005 r., sygn. akt (II SA/Wa 1629/05) pojawia się wielokrotnie teza o konieczności interpretacji w/w przepisów przez pryzmat celu ich uchwalenia oraz zasadności stosowania do ich interpretacji ich wykładni funkcjonalnej.

Sądy podnoszą - niezależnie od wyrażanych poglądów na to, czy przedmiotowe terminy mają charakter materialnoprawny, czy proceduralny - że ustalenie, czy złożenie dokumentów dotyczących dofinansowania za przedmiotowy okres po upływie ustawowego terminu nie zostało spowodowane okolicznością niezależną i niezawinioną przez stronę, ma istotne znaczenie w sprawie. Uznają one także, że należy zapewnić pracodawcy właściwe warunki do złożenia tych dokumentów w terminie oraz, że wolą ustawodawcy nie było pozbawienie pracodawcy dofinansowania z przyczyn na które obiektywnie nie mają oni wpływu. W takich sytuacjach sądy opowiadają się za uznawaniem czynności dokonanych obiektywnie po wyznaczonym terminie za równoznaczne z czynnościami dokonanymi terminowo.

Prowadzi to do konkluzji, że wynikające z brzmienia wyroku: informacje INF-D, wnioski Wn-D i korekty in plus tych dokumentów, składane po wyznaczonych terminach odnoszących się do roszczeń dotyczących okresów sprzed ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, mogą zostać uznane za równoważne ze złożonymi terminowo przy wykorzystaniu funkcjonujących konstrukcji prawnych (jednak jako dotyczące 2004 i 2005 r., nie powinny być składane po 30 września 2006 r.). Natomiast ocena terminowości składania pozostałych dokumentów powinna być oceniana na bieżąco.

W związku z tym pracodawca, którego dotyczy pkt 4 wyroku, może - w związku z art. 190 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - ubiegać się o dofinansowanie do wynagrodzeń w/w osób za pełen okres niezbędny do skutecznego rozwiązania zatrudnienia liczony od dnia 1 stycznia 2004 r. i wynikający odpowiednio z przepisów kodeksu pracy, innych przepisów, układów zbiorowych lub postanowień umownych - na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.), rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 232, poz. 2330, z późn. zm.) oraz w zakresie nieuregulowanym w powyższych aktach - na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego.

V. Roszczenie, o którym mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, pozwala na uzyskanie przedmiotowych dofinansowań pracodawcom niezależnie od sytuacji wynikającej z uprzednio składanych dokumentów (wniosków Wn-D i informacji INF-D) oraz okresu, za który jest należne uzupełniające dofinansowanie.

- Jeżeli pracodawca nie złożył wniosków Wn-D ani informacji INF-D za okres zatrudnienia osób, których dotyczył wyrok - powinien złożyć zwykłe informacje i wnioski o wypłatę dofinansowań wyłącznie w zakresie dotyczącym tych osób.

- Jeżeli pracodawca nieterminowo złożył wnioski Wn-D i informacje INF-D dotyczące pracowników, do których nie odnosił się wyrok - powinien złożyć zwykłe informacje i wnioski o wypłatę dofinansowań wyłącznie w zakresie dotyczącym osób, do których odnosił się wyrok.

- Jeżeli pracodawca złożył informacje INF-D (w tym dotyczące innych pracowników) a nie złożył wniosku Wn-D - powinien skorygować złożone informacje oraz złożyć zwykłe wnioski o wypłatę dofinansowań wyłącznie w zakresie dotyczącym wyłącznie osób, których dotyczy wyrok TK.

- Jeżeli pracodawca złożył skutecznie informacje INF-D i wnioski Wn-D dotyczące wyłącznie pracowników, których nie dotyczył wyrok TK - powinien złożyć informacje i wnioski korygujące, z tym że przedmiotem korekty mogą być wyłącznie dofinansowania do wynagrodzeń osób, których dotyczył wyrok TK.

- Jeżeli dofinansowanie było należne także np. za którykolwiek z miesięcy 2005 r. - pracodawca składa wniosek Wn-D wraz z informacjami INF-D z załącznikami dla poszczególnych pracowników w terminie do 30 września 2006 r. (podstawa: § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 232, poz. 2330, z późn. zm.).

VI. Z uwagi na konieczność prawidłowej identyfikacji dokumentów (informacji INF-D i wniosków Wn-D) przekazywanych przez pracodawców do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych konieczne jest przekazywanie wspomnianych nie składanych na bieżąco informacji INF-D łącznie z wnioskami Wn-D oraz zamieszczenie w części C wniosków Wn-D adnotacji w brzmieniu "Wyrok TK K 13/05" - w formie pisemnej lub elektronicznej przewidzianej w art. 26c ustawy.

Jeżeli Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych uzna za konieczne, może - na podstawie § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 232, poz. 2330, z późn. zm.) - wezwać pracodawców do przesłania mu listy osób, które na dzień 1 stycznia 2004 r. osiągnęły wiek emerytalny oraz kopii dokumentów potwierdzających okres, za który powinno zostać wypłacone dofinansowanie w wykonaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego (np. umów o pracę), a także do załączenia kopii złożonych w przedmiotowym zakresie informacji i wniosków, jeżeli w ocenie Funduszu ułatwi identyfikację uprawnień wynikających z zatrudnienia poszczególnych osób niepełnosprawnych, których dotyczy w/w wyrok, oraz usprawni rozpatrzenie sprawy. Z uwagi na to, że w rozporządzeniu nie określono formy przekazywania dokumentów na podstawie § 4 rozporządzenia - pracodawca (niezależnie od liczby zatrudnionych ogółem) może je przedstawić także w formie pisemnej.

VII. Pracodawca, który skorzysta z przysługującego mu uprawnienia w przedmiotowym zakresie, powinien dokonać korekty dokumentów rozliczenia rocznego, w zakresie danych, które w związku z tym zdezaktualizowały się.

--------------------

¹ Informacja INF-D stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 232, poz. 2330, z późn. zm.).

² Wniosek WN-D stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia z dnia 30 grudnia 2003 r.