BI/005/0990/03 - Czy otrzymane na mocy wyroku sądowego odszkodowanie wraz z ustawowymi odsetkami podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych? Czy poniesiony przez Podatniczkę wydatek na zwrot kosztów zastępstwa procesowego oraz koszty związane z opłaceniem usługi adwokata mają wpływ na ustalenie podstawy opodatkowania?

Wyrokiem Sądu na rzecz Podatniczki od firmy developerskiej zasądzono odszkodowanie z tytułu wadliwego wykonania zobowiązania w kwocie 10.837,64 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 1997 r. do dnia zapłaty. Wypłaty odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami dokonano w 2003 r. Jednocześnie na mocy tego wyr. Podatniczka została zobowiązana do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 2.000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto Podatniczka poniosła wydatki związane z opłaceniem adwokata prowadzącego sprawę.

Ocena prawna stanu faktycznego:

Ad.1)

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w treści art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52 i 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jak wynika z treści art. 21 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Z kolei w myśl postanowień art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyr. sądowego do wysokości określonej w tym wyr., z wyjątkiem odszkodowań:

Z powołanych uregulowań prawnych wynika jednoznacznie, iż nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego korzystają bowiem jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, bądź wyroków sądowych, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy.

W przedstawionym stanie faktycznym podstawę prawną do dochodzenia przez Podatniczkę przedmiotowego odszkodowania stanowiły przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 471 Kodeksu cywilnego dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 1 k.c.).

W tym stanie faktycznym i prawnym sprawy należy stwierdzić, iż otrzymane przez Podatniczkę na mocy wyr. Sądu odszkodowanie wynikające z przepisów kodeksu cywilnego w kwocie 10.837,64 zł korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na mocy powołanego wyżej art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r.

Z przedmiotowego zwolnienia nie będą korzystały jednak zasądzone przez sąd odsetki ustawowe, gdyż nie były w tym przypadku częścią składową odszkodowania.

Zgodnie z treścią art. 20 Kodeksu postępowania cywilnego do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Przepis ten ma zastosowanie do odsetek ustawowych, z którymi zasądzono świadczenie główne, co miało miejsce w niniejszym przypadku. Powyższe stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w uchwale z dnia 21 października 1997 r. N III ZP 16/97, jednocześnie stwierdzając, że tylko odsetki skapitalizowane (wyrażone kwotowo) dochodzone obok świadczenia głównego, podlegają wliczeniu do wartości przedmiotu zaskarżenia i wówczas ma do nich zastosowanie art. 21 k.p.c., który stanowi, że jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zalicza się ich wartość.

W przedmiotowej sprawie taka sytuacja nie miała miejsca, bowiem wyrokiem Sądu zasądzono od developera kwotę główną odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 czerwca 1997 r. do dnia zapłaty. Tym samym odsetki w tym przypadku nie były skapitalizowane i nie dochodzono ich osobno obok świadczenia głównego, w związku z tym nie podlegały wliczeniu do wartości przedmiotu zaskarżenia.

Katalog zwolnień przedmiotowych zawarty w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych nie obejmuje dochodów uzyskiwanych z tytułu odsetek za zwłokę w wypłacie odszkodowań.

Reasumując powyższe, zasądzone i otrzymane przez Podatniczkę odszkodowanie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r., zaś otrzymane odsetki ustawowe z tytułu wadliwego wykonania zobowiązania cywilnoprawnego stanowić będą przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 tej ustawy podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym według obowiązującej skali podatkowej.

Ad.2)

Odnośnie zasądzonych na rzecz developera zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz poniesionego przez Podatniczkę wydatku tytułem opłaty za usługę adwokacką należy wyjaśnić, iż przedmiotowe wydatki nie stanowią kosztu uzyskania przychodów, zatem pozostają bez wpływu na wielkość przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

W świetle bowiem art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursów średnich ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski z dnia poniesienia kosztu. Jeżeli koszty wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich zarachowania i dniem zapłaty występują różne kursy walut, koszty te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice wynikające z zastosowania kursu sprzedaży walut z dnia zapłaty, ustalonego przez bank, z którego usług korzystał ponoszący koszt, oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia zarachowania kosztów.

Użyty zwrot "w celu osiągnięcia przychodów" oznacza, iż nie wszystkie wydatki ponoszone przez podatnika stanowią koszt uzyskania przychodu. Aby określony wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodu, to między tym wydatkiem a osiągnięciem przychodu musi zachodzić związek przyczynowo-skutkowy tego typu, że poniesienie wydatku ma wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodu.

W tak rozumianych kosztach uzyskania przychodu nie mieszczą się wydatki poniesione w trakcie postępowania sądowego tj. w tym przypadku zwrot kosztów zastępstwa procesowego oraz opłata za usługę adwokacką, gdyż nie były to wydatki, których poniesienie miało wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodu z tytułu otrzymanych odsetek ustawowych, podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym.