BI/005/0701/03 - Czy podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów kwotę 10.000 zł zapłaconą klientowi tytułem odszkodowania za odstąpienie od wykonania ugody sądowej?

Stan faktyczny:

Podatnik - w ramach prowadzonej działalności gospodarczej - w 1999 roku sprzedał swojemu klientowi drzwi z opaskami, które bezpośrednio po zakupie klient przewiózł do lakierni, a następnie zamontował w swoim mieszkaniu. Po ich zamontowaniu klient złożył reklamacje, która - z uwagi na poddanie drzwi dodatkowej obróbce - nie została przez Podatnika uwzględniona.

Na skutek wniesienia przez klienta sprawy do Sądu Podatnik wraz z drugim pozwanym, który montował przedmiotowe drzwi, zawarł z klientem ugodę, w myśl której Pozwani zobowiązali się solidarnie zamontować w domu klienta 9 szt. nowych drzwi - takich samych co do wyglądu i jakości, jak drzwi uprzednio zamontowane. W przypadku niewywiązania się z warunków ugody Pozwani zobowiązali się solidarnie zapłacić na rzecz klienta kwotę 10.000 zł wraz z odsetkami od dnia 16 maja 2003 r. do dnia zapłaty w wysokości ustawowej. Klient zobowiązał się jednak w terminie 2 tygodni przed terminem, w jakim ugoda miała być wykonana, powiadomić Podatnika o terminie udostępnienia budynku celem montażu drzwi. W wypadku nieudostępnienia przez klienta domu Pozwani zostali zwolnieni z obowiązku montażu i dostarczenia przedmiotowych drzwi oraz zapłaty odszkodowania chyba, że przeszkodę w udostępnieniu domu stanowiłaby siła wyższa lub udokumentowana choroba klienta.

Z uwagi jednak na fakt, iż klient ten - w ocenie Podatnika - zaliczał się do tzw. "trudnych", Podatnik nie mógł zgodzić się na prowadzenie jakichkolwiek prac w jego domu. Tym samym postanowienia zawartej ugody co do wykonania i montażu nowych drzwi w domu klienta nie mogły być "brane pod uwagę". W związku z powyższym Podatnik zgodził się zapłacić na rzecz klienta solidarnie wraz z drugim pozwanym kwotę 10.000 zł.

Ostatecznie zobowiązanie to uregulował sam Podatnik, występując jednocześnie na drogę postępowania sądowego z roszczeniem regresowym wobec drugiego pozwanego.

Stan prawny:

Zgodnie z treścią art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy.

Wykładnia gramatyczna użytego przez ustawodawcę zwrotu wszelkie koszty ponoszone w celu osiągnięcia przychodu oznacza, iż podatnik ma możliwość odliczenia do celów podatkowych wszelkich kosztów, pod tym jednak warunkiem, iż wykaże ich bezpośredni związek ze źródłem przychodu, a ich poniesienie ma lub może mieć bezpośredni wpływ na wielkość osiągniętego przychodu i nie zostały one wymienione w art. 23 ww. ustawy zawierającym katalog wydatków nie uznawanych za koszty uzyskania przychodów.

Jednocześnie w art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy z 26 lipca 1991 r. ustawodawca postanowił, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Jak wynika z przywołanych wyżej przepisów kary umowne i odszkodowania związane z prowadzona działalnością gospodarczą są - co do zasady - kosztem uzyskania przychodów. Wyjątek stanowią jedynie kary i odszkodowania z tytułu:

oraz zwłoki w dostarczeniu:

albo zwłoki w usunięciu:

Tylko te enumeratywnie wymienione kary umowne i odszkodowania nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.

W świetle powyższych przepisów wydatki, które poniósłby Podatnik w związku z dostarczeniem klientowi towaru wolnego od wad, tj. drzwi takich samych co do wyglądu i jakości, nowych, jak drzwi uprzednio zamontowane, stanowiłyby u Podatnika koszt uzyskania przychodów prowadzonej przez Niego działalności gospodarczej.

Jednakże w przedmiotowej sprawie kwota 10.000 zł została de facto zapłacona przez Podatnika z tytułu odstąpienia od wynikającego z zawartej ugody obowiązku dostarczenia towaru wolnego od wad, a więc z tytułu odstąpienia od zawartej umowy, a nie z tytułu dostarczenia klientowi towaru wolnego od wad.

Tymczasem jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyr. z dnia 13 grudnia 1996 r., sygn. akt SA/Łd 2683/95, w obrocie gospodarczym występują przypadki, w których strona zmuszona jest odstąpić od umowy, aby zapobiec stracie mogącej wyniknąć z jej wykonania. Jest to kwestia ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Tego ryzyka nie można przenosić przy użyciu przepisów podatkowych na Skarb Państwa. (...) Uznanie za koszt uzyskania przychodu kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy - tak w celu zapobieżenia stracie (lub jej zmniejszenia), jak również dla stworzenia warunków do zawarcia innej, być może korzystniejszej umowy, byłoby sprzeczne z przepisami prawa podatkowego.

W świetle powyższych przepisów zapłacone przez Podatnika odszkodowanie w wysokości 10.000 zł z tytułu odstąpienia od wykonania zawartej ugody sadowej nie może zostać uznane za koszt uzyskania przychodów prowadzonej przez Podatnika działalności gospodarczej.