BI/005-0065/05 - Koszt franszyzy oraz udziału własnego w wypłacanym przez zakład ubezpieczeń odszkodowaniu a koszty uzyskania przychodów.

Stan faktyczny:

Spółka akcyjna prowadzi działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji energii elektrycznej. Spółka posiada ubezpieczenie, którego przedmiotem jest odpowiedzialność cywilna dystrybutora za szkody na osobie lub mieniu wyrządzone w związku z użytkowaniem sprzedawanej energii elektrycznej, której spółka jest dystrybutorem. Zakład ubezpieczeń wypłaca poszkodowanemu odszkodowanie pomniejszone o udział własny (w tym odszkodowaniu) spółki wynoszący 10% kwoty odszkodowania. Tym samym, spółka ponosi wydatki obejmujące koszt franszyzy i udział własny w odszkodowaniu.

Ocena prawna stanu faktycznego:

Odszkodowanie jest zapłatą za wyrządzone szkody (za poniesione przez kogoś straty), którego celem jest naprawienie tej szkody.

Zgodnie z art. 415 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Natomiast w myśl art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Jak wynika zaś z art. 435 § 1 Kodeksu cywilnego prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Zgodnie z art. 805 Kodeksu cywilnego przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Jak wynika z art. 821-822 Kodeksu cywilnego ubezpieczenie majątkowe może dotyczyć mienia albo odpowiedzialności cywilnej. Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia.

Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Podkreślić należy, że użyte przez ustawodawcę pojęcie "koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów" oznacza, że podatnik ma możliwość odliczania dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod warunkiem, że wykaże ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma lub może mieć bezpośredni wpływ na wielkość osiągniętego przychodu.

Z kolei art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stanowi, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonywanych robót i usług.

Z powyższego wynika, że tylko określone w powołanym wyżej przepisie kary umowne i odszkodowania nie stanowią kosztów uzyskania przychodu, zatem pozostałe nie wymienione w przepisie kary i odszkodowania będą stanowiły taki koszt z uwzględnieniem ogólnych przesłanek zaliczania wydatków do kosztów uzyskania przychodów zawartych w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W związku z powyższym jeżeli możliwe jest udowodnienie, że wydatek z tytułu kary umownej lub odszkodowania, został poniesiony w celu uzyskania przychodów, a nie jest on objęty wykluczeniem zawartym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r., to nie będzie przeszkód, aby zaliczyć go do kosztów uzyskania przychodu.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że przedmiotem działalności gospodarczej Spółki jest wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucja energii elektrycznej. Z kolei zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504 z późn. zm.) przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw lub energii do odbiorców mają obowiązek utrzymywać zdolność urządzeń, instalacji i sieci do realizacji dostaw paliw lub energii w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych.

Szkody wyrządzone odbiorcom energii elektrycznej spowodowane były usterkami / awariami infrastruktury przesyłowej należącej do spółki (np. uszkodzenie kabla zasilającego, palenie się przewodu fazowego linii kablowej, uszkodzenie zacisku neutralnego-zerowego), tym samym, wydatki dotyczące odszkodowania (wkład własny oraz franszyza) zapłacone przez spółkę wypełniają dyspozycję art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r., gdyż odszkodowanie to stanowi rekompensatę za wadę wykonanej usługi, którą w tym przypadku było dostarczenie energii elektrycznej.

Reasumując, odszkodowanie dotyczące wadliwości usług świadczonych w zakresie przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej nie będzie stanowić kosztu uzyskania przychodu spółki. Natomiast w pozostałych przypadkach wydatki dotyczące odszkodowań należy rozpatrywać kontekście art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.