BI/005-0024/05 - Wykazana w wyniku inwentaryzacji przeprowadzonej przez agenta nadwyżka jako przychód podatkowy.

Stan faktyczny:

Spółka akcyjna powierza agentowi w ramach zawartej umowy towary handlowe celem pośrednictwa w ich sprzedaży. Zgodnie z umową agent jest upoważniony jest do zawierania umów w imieniu i na rachunek podatnika. Do obowiązków agenta należy zapewnienie optymalnego gospodarowania środkami obrotowymi, dochowanie staranności w zakresie magazynowania towarów oraz informowanie spółki o wszelkich przypadkach naruszenia stanu lub jakości powierzonych towarów, kradzieży, szkód losowych. Z tego tytułu agent zobowiązany jest do sporządzania okresowych inwentaryzacji stanu magazynu.

Ocena prawna stanu faktycznego:

Zgodnie z art. 758 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.

Przyjęty przez agenta od spółki towar nadal pozostaje własnością spółki, aż do czasu sprzedaży finalnemu nabywcy, zaś za usługę sprzedaży towaru agent otrzymuje ustalone umową wynagrodzenie.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty; w wypadkach o których mowa w art. 21 i 22, przedmiotem opodatkowania jest przychód. Dochodem jest, z zastrzeżeniem art. 10 i 11, nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym; jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą.

Jak wynika z art. 12 ust. 1 wym. ustawy w brzmieniu obowiązującym w 2004 r. przychodami są w szczególności wymienione w tym przepisie przysporzenia majątkowe, w tym wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń oraz przychodów w naturze. Tym samym nadwyżka w majątku obrotowym (towarach handlowych), będąca wynikiem inwentaryzacji przeprowadzonej przez agenta, jako przychody w naturze jest przychodem podatnika na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Negatywny katalog kosztów uzyskania przychodów określony w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. nie zawiera pojęcia strat w środkach obrotowych - spółka może więc, pod pewnymi warunkami, zaliczyć straty w towarach handlowych do kosztów uzyskania przychodów.

Straty w środkach obrotowych będą kosztem tylko w sytuacji, gdy zostały odpowiednio udokumentowane. Jak wynika z orzecznictwa sądowego podatnik może dowodzić fakt zaistnienia szkód czy też strat nadzwyczajnych tylko wtedy, gdy w danym okresie podatkowym sporządził określone dowody zaistnienia tych strat. W orzecznictwie podkreśla się również, że do kosztów uzyskania przychodów nie można zaliczyć strat w środkach obrotowych zawinionych przez podatnika lub osoby (podmioty) z nim związane oraz będących wynikiem braku staranności.

W świetle powyższego niedobory w majątku obrotowym, będące wynikiem inwentaryzacji przeprowadzonej u agenta, będą kosztem uzyskania przychodu podatnika, pod warunkiem prawidłowego ich udokumentowania, wyjaśnienia przyczyn ich powstawania, oraz (zakładając, że odpowiedzialny za braki jest agent) dochodzenia pokrycia zaistniałej szkody.