AS/I/365/14 - Stanowisko w sprawie skarg pracowników związanych z nieprzestrzeganiem przepisów BHP w miejscu pracy

Zgodnie z art. 304 § 1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Obowiązek ten obejmuje ochronę zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, w szczególności poprzez:

- organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne jej warunki,

- zapewnienie przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,

- reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, z uwzględnieniem zmieniających się warunków wykonywania pracy,

- zapewnienie rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy, z uwzględnieniem ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,

- zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy oraz wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

Organem powołanym do prowadzenia nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z art. 18⁴ Kodeksu pracy, jest Państwowa Inspekcja Pracy. W myśl art. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404, z późn. zm.) inspekcja ta podlega Sejmowi, zaś nadzór nad nią, w zakresie określonym w ustawie, sprawuje Rada Ochrony Pracy. Zakres zadań inspekcji został określony w art. 10 ustawy i obejmuje oprócz nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy również m.in. podejmowanie działań polegających na zapobieganiu zagrożeniom i ograniczaniu zagrożeń w środowisku pracy.

Kwestia obowiązku ubezpieczenia społecznego pracowników została uregulowana w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).

W odróżnieniu od ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia chorobowego ubezpieczenie wypadkowe ma tylko obowiązkowy charakter. Nie jest zatem możliwe dobrowolne objęcie tym ubezpieczeniem. Zasadniczo każda osoba, która podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jest jednocześnie objęta obowiązkowo ubezpieczeniem wypadkowym. Dotyczy to zarówno osób, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jak i tych, które przystąpiły do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych - w tym zleceniobiorców, osób prowadzących pozarolniczą działalność i z nimi współpracujących.

W okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. na mocy obowiązującego wówczas art. 12 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego byli wyłączeni zleceniobiorcy, którzy wykonywali zlecenie poza siedzibą zleceniodawcy i jednocześnie poza miejscem prowadzenia przez niego działalności. Od dnia 1 stycznia 2010 r. wszyscy zleceniobiorcy podlegający ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym bez względu na miejsce wykonywania zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu.

Wszystkim osobom podlegającym ubezpieczeniu wypadkowemu na mocy ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) przysługują świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.