5595/2016 - Konsekwencje reformy w zakresie szkolnictwa i przywrócenia obowiązku szkolnego dla siedmiolatków.

Zgodnie z art. 14 ust. 3b znowelizowanej ustawy o systemie oświaty 1 dzieci w wieku 3-5 lat mają prawo do korzystania z wychowania przedszkolnego w przedszkolu lub innej formie wychowania przedszkolnego, a także w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej.

Dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne.

Od dnia 1 września 2016 r. wszystkie dzieci 6-letnie oraz wszystkie dzieci 4- i 5-letnie, których rodzice chcą, by korzystały z edukacji przedszkolnej, mają mieć zapewnione miejsce realizacji wychowania przedszkolnego.

Biorąc pod uwagę możliwości organizacyjne gmin - od dnia 1 września 2017 r. również dzieci 3-letnie będą miały zapewnione miejsce realizacji wychowania przedszkolnego.

Gminy są zobowiązane do zapewnienia miejsc w placówkach wychowania przedszkolnego dla wszystkich uprawnionych dzieci.

W świetle powyższego niezapewnienie przez gminę miejsc wychowania przedszkolnego dzieciom czteroletnim stanowi naruszenie przepisów ustawy o systemie oświaty. 2

Przekazując gminom, z dniem 1 stycznia 1992 r., zadanie zakładania i prowadzenia m.in. publicznych przedszkoli, ustawodawca określił jednocześnie, że jest to obowiązkowe zadanie własne gmin, na które gmina ma m.in. udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Dodatkowo gminy otrzymują wsparcie finansowe w postaci dotacji celowej z budżetu państwa, w wysokości ustalonej w ustawie z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw 3 . Należy podkreślić, że z uwagi na przewidywany w bieżącym roku wzrost liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym, podniesiona została wysokość rocznej kwoty dotacji celowej na dziecko na dofinansowanie realizacji przez gminy zadań w zakresie wychowania przedszkolnego. Kwota rocznej dotacji na dziecko, wzrosła z 1 305 zł do 1 370 zł. 4

W związku z tym, powiększono kwotę rezerwy celowej budżetu państwa przeznaczonej na zwiększenie dostępności wychowania przedszkolnego o 84 mln zł - do 1 670 mln zł.

Gmina nie może zrzec się realizacji zadania własnego.

Rada gminy ustala sieć prowadzonych przez gminę publicznych przedszkoli. W przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi rada gminy może uzupełnić sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych o inne formy wychowania przedszkolnego. Prawo oświatowe daje jednostkom samorządu terytorialnego możliwość skorzystania z zasobów, jakimi dysponują przedszkola niepubliczne, punkty przedszkolne, zespoły wychowania przedszkolnego, czy oddziały przedszkolne w niepublicznych szkołach podstawowych, na warunkach ustalonych przez jednostkę samorządu terytorialnego - w granicach określonych ustawą o systemie oświaty. W sytuacji, gdy gmina nie może zaspokoić potrzeb w zakresie wychowania przedszkolnego, mimo wykorzystania wszystkich miejsc w prowadzonych przez siebie, a także przez inne podmioty nie będące jednostkami samorządu terytorialnego: publicznych przedszkoli, publicznych innych form wychowania przedszkolnego oraz oddziałów przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, prawo oświatowe przewiduje możliwość skorzystania z miejsc, którymi dysponują niepubliczne przedszkola, niepubliczne inne formy wychowania przedszkolnego oraz niepubliczne oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych 5

Przepisy te umożliwiają niepublicznym przedszkolom otrzymanie z budżetu gminy na każdego ucznia dotacji w wysokości równej wydatkom bieżącym przewidzianym na jednego ucznia w przedszkolach publicznych prowadzonych przez gminę, pomniejszonym o opłaty wnoszone przez rodziców za korzystanie przez ucznia z nauczania, wychowania i opieki prowadzonych w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki oraz za wyżywienie - stanowiące dochody budżetu gminy - pod warunkiem:

- pobierania od rodziców opłat w wysokości nie większej, niż ustalona przez radę gminy dla przedszkoli publicznych za świadczenia w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki,

- zapewnienia bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki w czasie nie krótszym niż czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki, ustalonym przez radę gminy dla przedszkoli publicznych prowadzonych przez gminę,

- realizowania programów wychowania przedszkolnego uwzględniających podstawę programową wychowania przedszkolnego,

- przeprowadzania rekrutacji dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,

- zatrudniania nauczycieli posiadających odpowiednie kwalifikacje,

- prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania, wychowania i opieki ustalonej dla przedszkoli publicznych,

- zapewnienia w oddziale przedszkolnym liczby uczniów nieprzekraczającej maksymalnej liczby uczniów w oddziale przedszkola publicznego, określonej w innych przepisach (maksymalnie 25).

Podobne wymagania dotyczą niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego oraz niepublicznych oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych.

W przypadku niedostatecznej liczby miejsc wychowania przedszkolnego wójt, burmistrz, prezydent miasta, jest zobowiązany do ogłoszenia otwartego konkursu 6 ofert dla niepublicznych przedszkoli lub niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego oraz oddziałów przedszkolnych w niepublicznych szkołach podstawowych.

Należy zwrócić uwagę, że w świetle powyższego, propozycja zwiększenia dotacji dla niepublicznych przedszkoli z 75% do 99% wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych prowadzonych przez Miasto Białystok, o której mowa w interpelacji pana Posła, jest niezgodna z obowiązującym prawem 7 .

Uprzejmie informuję, że w chwili obecnej Ministerstwo Edukacji Narodowej nie dysponuje danymi o liczbie miejsc w placówkach wychowania przedszkolnego w roku szkolnym 2016/2017. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie informacji oświatowej 8 są one zbierane 30 września każdego roku, zaś wstępne dane są dostępne ok. drugiej połowy listopada br.

Według danych Systemu Informacji Oświatowej na dzień 30 września 2015 r. ok. 1 141 tys. dzieci objętych było wychowaniem przedszkolnym w roku szkolnym 2015/2016. Należy zauważyć, że jeszcze dwa lata temu, w roku szkolnym 2013/2014, liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym wynosiła prawie 1,3 mln i była wyższa od obecnej o 156 tys. dzieci (12%).

Ponadto, liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w roku 2013 w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych była wyższa o ponad 100 tys. od liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w tych formach w roku szkolnym 2015/2016. Wiele oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych przekształcono bowiem na oddziały klas I, w których uczyły się sześciolatki. Niezależnie od powyższego, w publicznych przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego wykazanych jest obecnie od 40 do 50 tys. wolnych miejsc. Do tego można wspomnieć o ok. 90 tys. wolnych miejsc w przedszkolach niepublicznych.

Istotne jest przy tym, że w najbliższych latach populacja dzieci w wieku od 3 do 6 lat będzie znacznie mniejsza niż w roku bieżącym. Już w obecnym roku populacja dzieci w wieku od 3 do 6 lat jest mniejsza o 64 tys. dzieci w stosunku do 2015 r. W 2017 r., będzie już o ponad 112 tys. dzieci mniej niż w roku 2015.

Szacuje się, że w roku szkolnym 2016/2017 w wychowaniu przedszkolnym będzie uczestniczyło ok. 1 350 tys. dzieci. Biorąc pod uwagę, że w roku szkolnym 2013/2014 z wychowania przedszkolnego korzystało ok. 1 300 tys. dzieci, a w ciągu ostatnich dwóch lat liczba miejsc wychowania przedszkolnego systematycznie wzrastała, problem braku miejsc wychowania przedszkolnego ma charakter lokalny, incydentalny.