2461-IBPP1.4512.839.2016.2.MG - Opodatkowanie kwot zasądzonych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 25 października 2016 r. (data wpływu 31 października 2016 r.) uzupełnionym pismem z 20 grudnia 2016 r. (data wpływu 27 grudnia 2016 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania kwot zasądzonych tytułem kosztów zastępstwa procesowego - jest nieprawidłowe.

W dniu 31 października 2016 r. wpłynął do tut. organu ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania kwot zasądzonych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Ww. wniosek został uzupełniony pismem z 20 grudnia 2016 r. (data wpływu 27 grudnia 2016 r.) będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu z 9 grudnia 2016 r. znak: 2461-IBPP1.4512.839.2016.1.MG

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w formie jednoosobowej działalności gospodarczej i jest płatnikiem podatku od towarów i usług. Wnioskodawca reprezentuje swoich klientów w sporach przed sądami powszechnymi i administracyjnymi. W wydawanych na skutek wniesionych przez Wnioskodawcę pozwów orzeczeniach (nakazach zapłaty, wyrokach) sądy orzekają o obowiązku zapłaty na rzecz klientów Wnioskodawcy kwot wskazanych w pozwach i obok tego orzekają o zwrocie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, obciążając nimi pozwanego, który przegrał sprawę. Wysokość zasądzanych kwot zastępstwa procesowego zależy od wartości dochodzonej sądowo należności - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W uzupełnieniu Wnioskodawca wskazał, że:

1. Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym płatnikiem VAT od 3 marca 2016 r. z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego....

2. Wnioskodawca z każdym klientem i do każdej sprawy zawiera umowę o obsługę prawną.

3. Przedmiotem umowy jest określenie zasad świadczenia przez Wnioskodawcę na rzecz Klienta usług prawnych oraz pomocy prawnej przez osoby posiadające w tym zakresie kwalifikacje zawodowe. Świadczenie usług prawnych oraz pomocy prawnej obejmuje w szczególności: bieżące doradztwo prawne (udzielanie porad oraz konsultacji prawnych w zakresie działań Klienta), sporządzanie opinii prawnych na piśmie, uczestnictwo w negocjacjach lub prowadzenie negocjacji w sprawach związanych z zakresem działań Klienta, sporządzanie regulaminów, instrukcji, uchwał oraz podobnych dokumentów według przedstawionych przez Klienta założeń, opiniowanie pod względem prawnym regulaminów, instrukcji oraz podobnych dokumentów, a także opiniowanie projektów uchwał organów statutowych Klienta, sporządzenie projektów umów według przedstawionych przez Klienta założeń, analiza i opiniowanie przedstawionych przez Klienta projektów umów, reprezentowanie Klienta w postępowaniach sądowych i administracyjnych, na podstawie odrębnie udzielonego pełnomocnictwa, prowadzenie spraw organizacyjno-prawnych Klienta związanych z jego funkcjonowaniem.

4. W umowie cywilnoprawnej ustalane jest każdorazowo wynagrodzenie za sporządzenie pozwu lub innego pisma procesowego, gdzie określana jest wartość netto oraz brutto takiego wynagrodzenia i na tej podstawie Wnioskodawca wystawia fakturę VAT. Wynagrodzenie z tytułu kosztów zastępstwa prawnego w przypadku wygrania sprawy płatne jest przez stronę przegrywającą.

5. Sąd obowiązek zwrotu kosztów orzeka na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego - Art. 98.

6. Wnioskodawca wystawia klientowi fakturę VAT za przygotowanie pozwu lub innego pisma wszczynającego postępowanie dokumentującą świadczoną usługę. Wnioskodawca nie wystawia faktury VAT na rzecz strony przegrywającej spór z klientem Wnioskodawcy.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie (ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku z 20 grudnia 2016 r.):

Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym zasądzany przez sąd od dłużników pozwanych przez Wnioskodawcę (reprezentującego swojego klienta) zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy (ostatecznie sformułowanym w uzupełnieniu wniosku z 20 grudnia 2016 r.), zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą", opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast przez świadczenie usług - w świetle art. 8 ust. 1 ustawy - rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy (konsumenta świadczenia, nabywcy usługi) oraz podmiotu świadczącego (wykonującego czynności, świadczącego usługę). Tak więc określone ustawą o podatku od towarów i usług "świadczenie na rzecz" obejmuje świadczenie na rzecz skonkretyzowanych, a nawet zindywidualizowanych podmiotów (ostatecznych konsumentów).

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, że definicja "świadczenia usług" ma charakter dopełniający definicję "dostawy towarów" i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem "usługi" w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy dla uznania, że świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bezwzględnym warunkiem jest "odpłatność" za daną czynność.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie, nagroda. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Należy stwierdzić, że czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub świadczącego usługę.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest określenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

A zatem pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dodatkowo wskazać należy, że zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy - opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy - czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Podatnikami - stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy - są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat tej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Wnioskodawca jest płatnikiem podatku od towarów i usług. Wnioskodawca reprezentuje klienta w trakcie postępowania sądowego, za co każdorazowo pobiera stosowne wynagrodzenie - wystawia odpowiednią fakturę VAT. W wydawanych na skutek wniesionych pozwów orzeczeniach (nakazach zapłaty, wyrokach) sądy orzekają o obowiązku zapłaty określone kwoty na rzecz klienta i obok tego orzekają o zwrocie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, obciążając nimi pozwanego, który przegrał sprawę. Wysokość zasądzanych kwot zastępstwa procesowego zależy od wartości dochodzonej sądowo należności - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Przy tak przedstawionym opisie sprawy wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii opodatkowania podatkiem VAT kwot zasądzanych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). 

Stosownie do § 2 ww. artykułu, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata - stosownie do § 3 ww. artykułu - zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

W myśl § 4 ww. artykułu, wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Powołany przepis art. 98 statuuje dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu:

Jak wynika z powyższego obydwie obowiązujące w postępowaniu cywilnym zasady zwrotu kosztów procesu przesądzają o konieczności zwrotu kosztów przez Stronę przegrywającą. Istotą różnicy w przedstawionych zasadach jest sposób ustalenia poszczególnych składników takich kosztów.

Niemniej, opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804).

Biorąc pod uwagę powołane przepisy w kontekście przedstawionego stanu sprawy należy stwierdzić, że Wnioskodawca nie świadczy żadnej usługi na rzecz dłużnika, związanego z zasądzonym zwrotem kosztów postępowania sądowego, gdyż w tym zakresie pomiędzy Wnioskodawcą a dłużnikiem nie istnieje żaden (nawet dorozumiany) stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne. Wnioskodawca bowiem w sądzie reprezentuje interesy swojego klienta i nie wykonuje na rzecz jego dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy.

A zatem kwota zwrotu kosztów postępowania sądowego zasądzona wyrokiem sądu nie jest w żaden sposób związana z uzyskaniem świadczenia wzajemnego. Tym samym należy uznać, że w tym konkretnym przypadku, Wnioskodawca otrzymując od dłużnika kwotę zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie świadczy na rzecz dłużnika usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, tak więc czynność ta nie podlega opodatkowaniu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 710 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy (konsumenta świadczenia, nabywcy usługi) oraz podmiotu świadczącego (wykonującego czynności, świadczącego usługę). Tak więc określone ustawą o podatku od towarów i usług "świadczenie na rzecz" obejmuje świadczenie na rzecz skonkretyzowanych, a nawet zindywidualizowanych podmiotów (ostatecznych konsumentów).

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, iż definicja "świadczenia usług" ma charakter dopełniający definicję "dostawy towarów" i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem "usługi" w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy o VAT wynika także, iż przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu. Przy czym należy zwrócić uwagę w szczególności na przepis art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, który przez świadczenie usług nakazuje rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. W związku z powyższym uznać należy, iż pojęcie świadczenia - składającego się na istotę usługi - należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem. Zatem przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie. Zauważyć należy, iż usługą będzie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z tym, jeżeli dane zachowanie kontrahenta za wynagrodzeniem, przynosi wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi, to wówczas powinno być ono na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług uznane za usługę.

Tak więc, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy - opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy - czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT).

Podstawowa stawka podatku, na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Stosownie do art. 146a pkt 1 ustawy o VAT, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

W świetle art. 29a ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

W myśl art. 29a ust. 6 ustawy o VAT podstawa opodatkowania obejmuje:

Stosownie do art. 29a ust. 7 ustawy o VAT podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w formie jednoosobowej działalności gospodarczej pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego... i jest zarejestrowanym czynnym płatnikiem VAT od 3 marca 2016 r. Wnioskodawca reprezentuje swoich klientów w sporach przed sądami powszechnymi i administracyjnymi. Wnioskodawca z każdym klientem i do każdej sprawy zawiera umowę o obsługę prawną. Przedmiotem umowy jest określenie zasad świadczenia przez Wnioskodawcę na rzecz Klienta usług prawnych oraz pomocy prawnej przez osoby posiadające w tym zakresie kwalifikacje zawodowe. Świadczenie usług prawnych oraz pomocy prawnej obejmuje w szczególności: bieżące doradztwo prawne (udzielanie porad oraz konsultacji prawnych w zakresie działań Klienta), sporządzanie opinii prawnych na piśmie, uczestnictwo w negocjacjach lub prowadzenie negocjacji w sprawach związanych z zakresem działań Klienta, sporządzanie regulaminów, instrukcji, uchwał oraz podobnych dokumentów według przedstawionych przez Klienta założeń, opiniowanie pod względem prawnym regulaminów, instrukcji oraz podobnych dokumentów, a także opiniowanie projektów uchwał organów statutowych Klienta, sporządzenie projektów umów według przedstawionych przez Klienta założeń, analiza i opiniowanie przedstawionych przez Klienta projektów umów, reprezentowanie Klienta w postępowaniach sądowych i administracyjnych, na podstawie odrębnie udzielonego pełnomocnictwa, prowadzenie spraw organizacyjno-prawnych Klienta związanych z jego funkcjonowaniem. W umowie cywilnoprawnej ustalane jest każdorazowo wynagrodzenie za sporządzenie pozwu lub innego pisma procesowego, gdzie określana jest wartość netto oraz brutto takiego wynagrodzenia i na tej podstawie Wnioskodawca wystawia fakturę VAT.

W wydawanych na skutek wniesionych przez Wnioskodawcę pozwów orzeczeniach (nakazach zapłaty, wyrokach) sądy orzekają o obowiązku zapłaty na rzecz klientów Wnioskodawcy kwot wskazanych w pozwach i obok tego orzekają o zwrocie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, obciążając nimi pozwanego, który przegrał sprawę. Wynagrodzenie z tytułu kosztów zastępstwa prawnego w przypadku wygrania sprawy płatne jest przez stronę przegrywającą.

Sąd obowiązek zwrotu kosztów orzeka na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego - Art. 98. Wysokość zasądzanych kwot zastępstwa procesowego zależy od wartości dochodzonej sądowo należności zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Wnioskodawca wystawia klientowi fakturę VAT za przygotowanie pozwu lub innego pisma wszczynającego postępowanie dokumentującą świadczoną usługę. Wnioskodawca nie wystawia faktury VAT na rzecz strony przegrywającej spór z klientem Wnioskodawcy.

W przedmiotowej sprawie Wnioskodawca powziął wątpliwość czy zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z powyższego wynika, że pomiędzy Wnioskodawcą będącym radcą prawnym a jego klientem istnieje stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Prowadzenie spraw sądowych przez Wnioskodawcę w ramach zawartej z klientem umowy stanowi reprezentowanie strony przez radcę prawnego z wyboru. To stosunek umowny określa wzajemne prawa i obowiązki stron.

Stosownie do brzmienia art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 z późn. zm.) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W myśl art. 98 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Zgodnie z art. 224 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 233 z późn. zm.) radca prawny wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu pracowników, obowiązujących w jednostce organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego. Wynagrodzenie to nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy. Jeżeli prawo do dodatków uzależnione jest od wymogu kierowania zespołem pracowników, wymogu tego nie stosuje się do radcy prawnego. Radca prawny jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej. W państwowych jednostkach sfery budżetowej wysokość i termin wypłaty wynagrodzenia określa umowa cywilnoprawna.

Stosownie do art. 225 ust. 1, 2 i 3 ustawy o radcach prawnych opłaty za czynności radców prawnych wykonujących zawód w kancelariach radców prawnych lub w spółkach, o których mowa w art. 8 ust. 1, oraz zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej ustala umowa z klientem. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Naczelnej Rady Adwokackiej, określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat za czynności radców prawnych przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiących podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego, mając na względzie, że ustalenie opłaty wyższej niż stawka minimalna, o której mowa w ust. 3, lecz nieprzekraczającej sześciokrotności tej stawki, może być uzasadnione rodzajem i zawiłością sprawy oraz niezbędnym nakładem pracy radcy prawnego. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Naczelnej Rady Adwokackiej, określi, w drodze rozporządzenia, stawki minimalne za czynności radców prawnych, o których mowa w ust. 1, mając na względzie rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy radcy prawnego.

Opłaty za czynności radców prawnych określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 z późn. zm.).

Zgodnie z § 1 rozporządzenie określa:

Wskazane powyżej uregulowania przewidują szczegółowe rozwiązania na potrzeby postępowania sądowego. Istotne zdaniem tut. organu w tym względzie są natomiast postanowienia umowy zawartej między stronami. Należy zwrócić uwagę, iż ustanawiając zastępstwo procesowe w sprawach prowadzonych przed sądem, w zawartej umowie cywilnoprawnej określana jest szczegółowo wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego ustalania dla pełnomocnika, w tym celu między innymi, aby uniknąć nieporozumień co do prawidłowego określenia wynagrodzenia z tego tytułu.

Zatem, należy stwierdzić, iż w sytuacji braku odmiennego uregulowania w postanowieniach zawartej umowy cywilnoprawnej dotyczącej wysokości wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego, wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego winno być potraktowane jako kwota brutto, tj. zawierająca podatek o towarów i usług.

Tym samym w związku z uprawnieniem radcy prawnego do otrzymania kosztów zastępstwa procesowego, koszty te będą stanowiły dla Wnioskodawcy - radcy prawnego wynagrodzenie (element odpłatności) za usługę zastępstwa procesowego i w konsekwencji kwota otrzymanych przez radcę prawnego kosztów zastępstwa procesowego powinna zostać uwzględniona w wystawionej przez radcę prawnego fakturze dokumentującej wykonanie usługi zastępstwa procesowego na rzecz Klienta.

Wnioskodawca nie otrzymuje kwoty odpowiadającej kwocie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego bez związku z jakąkolwiek sprawą lecz właśnie w związku z konkretną sprawą, z usługą reprezentowania klienta przed sądem w konkretnej sprawie. Zatem związek tej kwoty ze sprawą, w której Wnioskodawca reprezentował klienta jest bezpośredni i bezsporny.

Ponadto należy zauważyć, że jeśli Wnioskodawca inkasuje tę kwotę to należy uznać, że jest mu ona należna na podstawie umowy zawartej z klientem, bowiem zgodnie z powołanym przepisem art. 98 k.p.c. koszty te należne są "przeciwnikowi" czyli klientowi Wnioskodawcy. Jeśli zatem w takiej wysokości trafiają one do Wnioskodawcy to znaczy, że dzieje się to za zgodą klienta, a tym samym jest elementem wynagrodzenia za świadczoną na jego rzecz usługę.

Jak wynika z powołanego art. 29a ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej.

Z powyższego wynika więc, że podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę z tytułu wykonania usługi i nie ma znaczenia z jakiego źródła usługodawca otrzymuje tę zapłatę, nie ma znaczenia czy otrzymuje ją w całości jednorazowo czy np. w częściach, istotne jest to, że jest to zapłata uzyskana w związku z wykonaniem konkretnej usługi na rzecz danego klienta.

Mając na uwadze powołane przepisy prawa oraz opis sprawy należy stwierdzić, że zwrot kosztów zastępstwa procesowego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług gdyż stanowi część zapłaty za usługę zastępstwa procesowego świadczonej przez Wnioskodawcę na rzecz Klienta. Zatem w przedmiotowej sprawie uzyskiwanie kosztów zastępstwa procesowego przez Wnioskodawcę związane jest bezpośrednio z umownym stosunkiem zlecenia z Klientem. Wnioskodawca w imieniu Klienta pobiera od strony przegrywającej proces zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Tym samym Wnioskodawca nie świadczy usługi na rzecz strony przegrywającej proces lecz na rzecz Klienta, z którym zawarł umowę o zastępstwo procesowe. Kwoty kosztów zastępstwa procesowego zasądzone przez sąd stanowią dodatkowy składnik wynagrodzenia dla Wnioskodawcy obok wynagrodzenia określonego przez Strony (Klienta i Wnioskodawcy) w umowie o zastępstwo procesowe. W przedmiotowej sprawie Wnioskodawca świadczy zatem usługi, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, tylko i wyłącznie względem Klienta. Skutkiem powyższego zasądzone tytułem kosztów zastępstwa procesowego kwoty inkasowane przez Wnioskodawcę podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako wynagrodzenie za usługi mieszczące się w zakresie czynności, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Nadmienia się, że niniejsza interpretacja indywidualna traci swoją ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego stanu faktycznego lub zmiany stanu prawnego.

Ponadto tut. Organ informuje, że zgodnie z art. 14na pkt 2 ustawy - Ordynacja podatkowa, przepisów art. 14k-14n dotyczących ochrony prawnej wynikającej z zastosowania się Wnioskodawcy do otrzymanej interpretacji nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe przedstawione we wniosku stanowią element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług, tj. czynności dokonanych w ramach transakcji, które pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miały zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw

z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie zgodnie z art. 57a skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Administracji Skarbowej w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.