1680/2016 - Możliwości wprowadzenia obowiązkowych zwolnień lekarskich przy dłuższych nieobecnościach dzieci.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, z późn. zm.) oraz akty wykonawcze nie zawierają przepisów szczegółowo regulujących zasady usprawiedliwiania nieobecności dzieci/uczniów w przedszkolu i szkole.

Ten zakres spraw powinien być uregulowany w statucie szkoły, z zastrzeżeniem, że zapisy w nim zawarte nie mogą być sprzeczne z przepisami powszechnie obowiązującymi i prawami gwarantowanymi na poziomie konstytucyjnym i w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, z późn. zm.) wskazano, że statut szkoły określa obowiązki ucznia, z uwzględnieniem obowiązków w zakresie usprawiedliwiania, w określonym terminie i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych. Przyczyny nieobecności ucznia w szkole zasługujące na uznanie nieobecności za usprawiedliwioną są bardzo różne. Należy zaznaczyć, że nauczyciel/wychowawca nie ma obowiązku usprawiedliwienia nieobecności, jeżeli dysponuje dowodami podważającymi prawdziwość okoliczności wskazanych w usprawiedliwieniu, mających uzasadniać nieobecność na zajęciach.

Wymienione wyżej regulacje mogą jednocześnie stanowić przesłankę uzasadniającą roszczenia rodziców uczniów czy pełnoletnich uczniów do uzyskania od lekarzy pisemnych zwolnień/usprawiedliwień zajęć szkolnych. Jednak nie ma regulacji prawnych obligujących rodziców do przedkładania w szkole usprawiedliwień uzyskanych od lekarzy.

Uwzględniając powyższe, wydaje się, że proponowana w interpelacji konieczność każdorazowego przedkładania zwolnienia lekarskiego po co najmniej 5-dniowej nieobecności dziecka w szkole znacząco obciążyłaby lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej dodatkowym zadaniem o charakterze formalnym. Jednocześnie zaś, dla rodziców dzieci przewlekle chorych lub niepełnosprawnych - często chorujących - mogłaby generować trudności organizacyjne związane z realizacją obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.

Równocześnie uprzejmie wyjaśniam, że nowelizacja ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1390, tj.), wprowadziła szereg zmian - które weszły w życie 1 sierpnia 2010 r. - w tym obowiązki dla pracowników oświaty. W ustawie położono szczególny nacisk na rozwój profilaktyki, jako skutecznej formy pomocy w sytuacjach, gdy w rodzinie nie występuje jeszcze zjawisko przemocy, ale może być tym zjawiskiem zagrożona. Przepis art. 12 ustawy nakłada obowiązek na osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków powzięły podejrzenie o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznego zawiadamiania o tym Policji lub prokuratury. W praktyce szkolnej oznacza to, że każdy pracownik szkoły lub placówki systemu oświaty, w sytuacji podejrzenia, że uczeń doświadcza przemocy w rodzinie, musi taki fakt zgłosić bezpośrednio lub przez dyrektora placówki odpowiednim organom.

Każdy rodzaj przemocy charakteryzuje się symptomami, których znajomość odgrywa zasadniczą rolę w rozpoznaniu tego zjawiska. Szkolna ocena podejrzenia o doświadczanie przemocy bazuje głównie na obserwacji dziecka i rodziców. Z pewnością częste nieobecności ucznia mogą stanowić przesłankę o podejrzeniu przemocy w rodzinie, lecz nie powinny stanowić jedynej podstawy zdiagnozowania problemu przemocy w rodzinie. Dopiero obserwacja aspektów funkcjonowania psychologicznego, pedagogicznego, środowiskowego ucznia w szkole, analiza sytuacji rodziny wraz z ewentualnymi przypadkami częstej absencji dziecka w szkole dają pełniejszy obraz rzeczywistej sytuacji dziecka i mogą stanowić przesłankę do określenia jego problemów rozwojowych lub rodzinnych.

W prawie oświatowym ważnym narzędziem przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem. Pomoc ta udzielana jest także rodzicom uczniów oraz nauczycielom, w formie porad, konsultacji, warsztatów i szkoleń. Dyrektor szkoły organizując pomoc psychologiczno-pedagogiczną współpracuje w tym zakresie z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, rodzicami uczniów, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami, a także organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowuje również liczne działania wspierające szkoły i placówki w realizacji zadania związanego z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. W Rządowym programie na lata 2014-2016 "Bezpieczna i przyjazna szkoła" uwzględniono zadanie dotyczące rozwiązywanie kryzysów rozwojowych i życiowych uczniów i wychowanków, m.in. związanych z wyjazdem rodziców za granicę w celach zarobkowych, a także przemocą w rodzinie. Ponadto, realizowane są szkolenia dla nauczycieli, psychologów i pedagogów szkolnych w celu zwiększenia ich kompetencji w obszarze właściwego reagowania w sytuacji powzięcia podejrzenia, że wobec ucznia lub wychowanka stosowana jest przemoc, m.in. szkolenie dotyczące "Przeciwdziałania przemocy domowej wobec dziecka oraz wdrożenie procedury "Niebieskie Karty" w oświacie".