14284/2017 - Edukacja domowa

Realizacja obowiązku szkolnego/nauki w polskim systemie oświaty dotyczy dzieci mieszkających na terenie RP. Zasadą ogólną, respektowaną przez systemy edukacyjne państw, jest wymóg realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki zgodnie z prawodawstwem państwa, na terenie którego dziecko zamieszkuje. Zasada ta dotyczy wszystkich mieszkających na terenie danego państwa dzieci w odpowiedniej grupie wiekowej, także cudzoziemców. W praktyce oznacza to obowiązek uczęszczania do szkoły należącej do systemu oświaty danego państwa (czyli np. szkoły francuskiej we Francji) bądź akredytowanej w danym państwie szkoły realizującej pełny program nauczania innego państwa (np. szkoły amerykańskie w Belgii). Możliwości wyboru miejsca i formy realizacji obowiązku szkolnego/nauki wskazuje państwo, na terenie którego zamieszkują dzieci. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uczniowie realizują obowiązek szkolny / obowiązek nauki uczęszczając do szkoły należącej do polskiego systemu oświaty. Obowiązujące przepisy dopuszczają możliwość realizowania przez uczniów tych szkół obowiązku szkolnego i obowiązku nauki poza szkołą, czyli w ramach tzw. edukacji domowej. Spełnianie obowiązku szkolnego / obowiązku nauki w tej formie wymaga zawsze zgody dyrektora szkoły. Na wniosek rodziców dyrektor odpowiednio publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej, do której dziecko zostało przyjęte, może zezwolić, w drodze decyzji, na spełnianie obowiązku wychowania przedszkolnego poza przedszkolem bądź obowiązku szkolnego/nauki poza szkołą. Zezwolenie to może być wydane przed rozpoczęciem roku szkolnego lub w trakcie jego trwania po dostarczeniu wymaganych przepisami dokumentów, tj.

- opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej;

- oświadczenia rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym;

- zobowiązania rodziców do przystępowania przez dziecko spełniające obowiązek szkolny/nauki poza szkołą do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych w każdym roku szkolnym.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59 z późn. zm.) zezwolenie na realizację obowiązku szkolnego poza szkołą będzie mogło zostać wydane przed rozpoczęciem roku szkolnego lub w ciągu roku szkolnego, jeżeli przedszkole, szkoła podstawowa lub szkoła ponadpodstawowa, do której dziecko zostało przyjęte, znajduje się na terenie województwa, w którym zamieszkuje dziecko. Wymagane będzie również dołączenie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Zmiana przepisów dotyczących konieczności dostarczania opinii publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych wynika z różnic w sposobie funkcjonowania publicznych i niepublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych. Niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogicznie nie są zobowiązane do wydawania opinii na zasadach określonych w przepisach wykonawczych do ustawy o systemie oświaty, tak jak poradnie publiczne. O terminach i zawartości merytorycznej wydawanych opinii decyduje dyrektor niepublicznej poradni. Oznacza to, że opinie wydawane przez niepubliczne poradnie nie zawsze zawierają informacje wskazane w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199).

Przepisy te stanowią, że opinia zawiera m.in. określenie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka albo pełnoletniego ucznia oraz opis mechanizmów wyjaśniających funkcjonowanie dziecka albo pełnoletniego ucznia, w odniesieniu do problemu zgłaszanego we wniosku o wydanie opinii, stanowisko w sprawie której dotyczy opinia, oraz szczegółowe jego uzasadnienie, wskazania dla nauczycieli dotyczące pracy z dzieckiem albo pełnoletnim uczniem oraz wskazania dla rodziców dotyczące pracy z dzieckiem albo wskazania dla pełnoletniego ucznia, które powinien stosować w celu rozwiązania zgłaszanego problemu. Informacje zawarte w opiniach wydawanych przez publiczne poradnie pozwalają na podjęcie odpowiednich działań wobec ucznia tak, by zapewnić mu dostosowaną do jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych organizację kształcenia oraz, jeśli zachodzi taka potrzeba, pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Ww. przepisy określają również termin wydania opinii przez publiczną poradnię nie dłuższy niż 30 dni, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach nie dłuższy niż 60 dni, od dnia złożenia wniosku. Opinie wydawane przez publiczne poradnie są bezpłatne.

Przepisami ww. ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe, został również rozszerzony zakres wsparcia dla dzieci w edukacji domowej poprzez wskazanie prawa dzieci do korzystania z pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły oraz prawa do konsultacji umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikujących.

Jednocześnie wprowadzono regulację stanowiącą, że szkoła, do której składa się wniosek dotyczący pozwolenia na edukację domową musi się znajdować na terenie województwa, które jest miejscem zamieszkania ucznia. Takie rozwiązanie jest konsekwencją zgłaszanych przez rodziców potrzeb w zakresie możliwości korzystania z pomocy szkoły, która wydała pozwolenie na realizację obowiązku szkolnego/nauki poza szkołą. Złożenie wniosku dotyczącego tzw. edukacji domowej do szkoły zlokalizowanej w znacznej odległości od miejsca zamieszkania (poza obszarem województwa) uniemożliwia korzystanie z przysługujących uczniowi praw do korzystania z pomocy szkoły (pomoce dydaktyczne, konsultacje przed egzaminami klasyfikacyjnymi, kontakt z nauczycielami) i uczestnictwo w organizowanych na terenie szkoły zajęciach dodatkowych.

W związku z pytaniem o to w jaki sposób polskie państwo będzie wspomagać polskie rodziny przebywające na emigracji w edukacji ich dzieci, tak aby nie zamykać rodzinom szans na powrót do kraju uprzejmie wyjaśniam, że:

Działania MEN na rzecz Polonii i Polaków za granicą realizowane są zgodnie z kierunkami polityki państwa w zakresie krzewienia języka i kultury polskiej oraz podtrzymywania i umacniania poczucia tożsamości narodowej Polaków zamieszkałych poza granicami kraju. MEN współpracuje z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, które odpowiada za politykę wobec Polonii i Polaków za granicą.

Ministerstwo Edukacji Narodowej wspomaga rodziny polskie za granicą realizując następujące działania:

I. Szkoły prowadzone przez Ministra Edukacji Narodowej

W celu podtrzymywania tożsamości narodowej uczniów polskich za granicą, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania założył i prowadzi:

Szkoły te oferują uczniom zarówno możliwość uczestniczenia w kształceniu uzupełniającym w zakresie języka polskiego oraz wiedzy o Polsce, jak i spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, w przypadku kiedy uczeń nie ma takiej możliwości w kraju zamieszkania.

Warunkiem przyjęcia ucznia do szkoły w celu spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jest poświadczenie przez rodziców/opiekunów prawnych braku możliwości spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w szkole w kraju obecnego zamieszkania. Obowiązek szkolny w kształceniu na odległość spełniają uczniowie czasowo przebywający za granicą, którzy:

Jednocześnie uczniowie spełniający obowiązek szkolny i obowiązek nauki w szkołach w systemie oświaty kraju zamieszkania i niemający możliwości uczęszczania na zajęcia z języka polskiego i wiedzy o Polsce prowadzone w szkołach organizacji Polaków, szkołach przy parafiach, szkołach w systemie oświaty kraju zamieszkania prowadzących nauczanie języka polskiego oraz szkolnych punktach konsultacyjnych przy placówkach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP w kraju zamieszkania, mogą uczestniczyć w kształceniu uzupełniającym w zakresie języka polskiego i wiedzy o Polsce.

W roku szkolnym 2016/2017 w kształceniu na odległość w szkołach w ORPEG uczestniczyło 510 uczniów, w tym:

Kształcenie na odległość prowadzone przez szkoły w ORPEG polega przede wszystkim na samokształceniu. Jednocześnie uczniowie uczestniczą w konsultacjach prowadzonych on-line przez nauczycieli szkół ORPEG. Uczniowie i rodzice mają bezpłatny dostęp do materiałów edukacyjnych, a także bezpośredni i stały kontakt z nauczycielami. Działania edukacyjne prowadzone są na platformie multimedialnej.

Kształcenie prowadzone przez szkoły ORPEG jest dla rodziców ucznia nieodpłatne, koszty ponosi budżet państwa polskiego.

W celu zachowania i umacniania tożsamości dzieci i młodzieży polskiej za granicą oraz zapewnienia im możliwości uczestniczenia w kulturze narodowej, kształcenie uzupełniające na odległość prowadzone przez szkoły w ORPEG będzie upowszechniane, tak aby jak najwięcej dzieci i młodzieży niemających dostępu do nauki języka polskiego w kraju zamieszkania mogło w niej uczestniczyć.

II. Wspomaganie nauczania języka polskiego i w języku polskim wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą oraz dzieci pracowników migrujących

Oprócz tego, że Minister Edukacji Narodowej założył i prowadzi szkoły i zespoły szkół w Polsce i przy placówkach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP oraz szkolne punkty konsultacyjne, wspomaga także nauczanie języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim prowadzone przez:

Wspomaganie realizowane jest poprzez wykonywanie następujących zadań:

1) kierowanie nauczycieli z Polski do pracy za granicą

Nauczyciele kierowani są głównie na obszary masowych zsyłek i deportacji ludności polskiej na Wschodzie oraz tereny leżące w granicach dawnej Rzeczypospolitej zamieszkane przez mniejszość polską.

Wspomagają nauczanie prowadzone przez lokalną kadrę nauczycielską. Pracują przede wszystkim w tych środowiskach, które nie mogą prowadzić nauczania w oparciu o własną kadrę. Współpracują ze środowiskiem polskim - pomagają w redagowaniu gazet, przygotowaniu audycji radiowych i telewizyjnych, organizują uroczystości z okazji świąt narodowych i religijnych, wyjazdy edukacyjne uczniów do Polski. Jednocześnie współpracują ze środowiskiem lokalnym, promując język i kulturę polską wśród osób niepolskiego pochodzenia.

W roku szkolnym 2016/2017 wśród Polonii i Polaków w 14 krajach pracowało 97 nauczycieli skierowanych przez ORPEG. Nauczaniem obejmowali oni ponad 11 tys. uczniów. W roku szkolnym 2017/2018 do pracy za granicą skierowanych zostało 110 nauczycieli.

2) organizowanie doskonalenia zawodowego dla nauczycieli prowadzących nauczanie języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą.

Szkolenia sprzyjają podnoszeniu efektów nauczania w zakresie języka polskiego, wiedzy o Polsce i kultury polskiej. Odbywają się zarówno w Polsce, jak i za granicą, prowadzone są w trybie stacjonarnym oraz on-line.

Doskonalenie zawodowe nauczycieli organizowane jest przez:

* Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą, w skład którego wchodzi placówka doskonalenia nauczycieli

W 2016 r. w szkoleniach zorganizowanych przez ORPEG uczestniczyło 1 270 nauczycieli z 34 krajów.

* Ministerstwo Edukacji Narodowej w formie otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego

Celem działania realizowanego przez MEN jest organizacja szkoleń, warsztatów, seminariów, konferencji szkoleniowych oraz innych form doskonalenia nauczycieli, mających doskonalić wiedzę i umiejętności nauczycieli z zakresu języka polskiego i wiedzy o Polsce oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim.

W 2016 r. w różnych formach doskonalenia zawodowego organizowanych przez organizacje pozarządowe oraz szkoły wyższe, które otrzymały dotacje MEN, uczestniczyło 2 599 nauczycieli z 24 krajów.

Mając na uwadze zbliżającą się setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, wśród działań przewidzianych do realizacji w 2017 r. uwzględniono:

* przygotowanie nauczycieli do upowszechniania:

- sylwetek wybitnych Polaków na emigracji i postaci polskiego pochodzenia zasłużonych dla społeczności lokalnych oraz ich dorobku w różnych dziedzinach życia,

- kulturowego dziedzictwa narodowego, z uwzględnieniem ustanowionych przez Sejm RP patronów na rok 2017,

- tradycji i zwyczajów związanych z rokiem polskim;

* wyposażenie nauczycieli w wiedzę i umiejętności pozwalające na podejmowanie działań upamiętniających wydarzenia oraz osoby związane z odzyskaniem i utrwaleniem niepodległości przez Rzeczpospolitą Polską.

Planuje się, że w 2017 r. w szkoleniach uczestniczyć będzie podobna liczba nauczycieli.

Konkurs ogłaszany jest na początku każdego roku kalendarzowego. Na realizację zadania przeznacza się co roku środki w wysokości 2 mln zł. O dotacje w konkursie mogą ubiegać się organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego i szkoły wyższe, które posiadają doświadczenie w realizacji zadań w tym obszarze na rzecz Polonii i Polaków za granicą. Ww. podmioty organizują różne formy doskonalenia we współpracy i w odpowiedzi na potrzeby zgłoszone przez szkoły organizacji Polaków i szkoły

w systemie oświaty kraju zamieszkania Polaków prowadzące nauczanie języka polskiego. Aby zgłosić potrzebę zorganizowania szkolenia w danej organizacji Polaków czy szkole za granicą należy nawiązać kontakt z podmiotem w Polsce, który składając ofertę w otwartym konkursie MEN uwzględni oczekiwania partnera zagranicznego.

3) wyposażanie szkół w niezbędne podręczniki i pomoce dydaktyczne

Zainteresowane szkoły organizacji Polaków oraz szkoły w systemach oświaty krajów zamieszkania Polaków prowadzące nauczanie języka polskiego i w języku polskim wyposażane są w podręczniki i pomoce dydaktyczne służące temu nauczaniu.

Wnioski o wyposażenie w podręczniki i pomoce dydaktyczne należy kierować do ORPEG, który je zakupuje i przekazuje za granicę. Realizowane są wszystkie wnioski szkół zarejestrowanych w bazie danych ORPEG oraz posiadające akceptację polskich służb dyplomatycznych. Szczegółowa procedura składania wniosków opisana jest na stronie ORPEG: www.orpeg.pl w zakładce Kierowanie nauczycieli i podręczniki.

W 2016 r. Ośrodek zrealizował 104 wnioski organizacji Polaków i innych podmiotów z 25 krajów, przekazując im 30 036 szt. podręczników i pomocy dydaktycznych.

4) organizowanie obozów edukacyjnych dla młodzieży polonijnej

W obozach edukacyjnych dla młodzieżowych liderów środowisk polskich za granicą uczestniczy młodzież w wieku 15-18 lat, która w ciągu roku szkolnego uczęszcza na zajęcia języka polskiego i innych przedmiotów nauczanych w języku polskim. Pobyt młodzieży w Polsce zawiera program edukacyjno-wychowawczy rozwijający poczucie tożsamości narodowej, a także uwzględniający zajęcia kulturalno-oświatowe umożliwiające doskonalenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, poznawanie historii Polski, tradycji i kultury narodowej. Program obozu edukacyjnego zapewnia bezpośredni i aktywny kontakt młodzieży polonijnej z młodzieżą z kraju oraz umożliwia kształtowanie umiejętności liderskich, naukę pracy w grupie i skutecznej komunikacji.

W 2016 r. w obozach edukacyjnych organizowanych przez organizacje pozarządowe, które otrzymały dotacje w otwartym konkursie MEN, uczestniczyło 490 osób. Działanie to realizowane jest także w 2017 r.

Zadanie to wykonywane jest przez MEN w formie otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego. Konkurs ogłaszany jest na początku każdego roku kalendarzowego. Co roku środki na realizację zadania wynoszą 700 tys. zł.

5) organizowanie współpracy szkół funkcjonujących w systemach oświaty innych państw i prowadzonych przez organizacje społeczne Polaków ze szkołami w Polsce

Zmiany wprowadzone ustawą - Prawo oświatowe, rozszerzające zakres działań wspomagających nauczanie języka polskiego i innych przedmiotów nauczanych w języku polskim umożliwiły MEN ogłoszenie otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego pt. Rodzina polonijna.

Działania szkół realizowane są w roku 2017 i 2018. Na realizację zadania przeznacza się środki publiczne w wysokości po 1 500 000 zł w każdym roku.

Beneficjentami końcowymi zadania są:

- uczniowie do ukończenia 18 roku życia uczący się języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw i organizacjach społecznych Polaków za granicą;

- uczniowie szkół w Polsce;

- nauczyciele szkół za granicą oraz szkół w Polsce.

Celem projektu jest m.in.:

- nawiązanie i wzmocnienie relacji pomiędzy uczniami szkół funkcjonujących w systemach oświaty innych państw oraz organizacji społecznych Polaków za granicą prowadzących nauczanie języka polskiego i w języku polskim, a uczniami szkół w Polsce;

- doskonalenie znajomości języka polskiego przez uczniów szkół za granicą;

- poznanie przez uczniów szkół w Polsce polskiego dziedzictwa za granicą;

- doskonalenie kompetencji zawodowych nauczycieli szkół za granicą oraz szkół w Polsce;

- wypracowanie i realizacja wspólnego projektu edukacyjnego.

III. Ułatwienia dla uczniów powracających z zagranicy

Odpowiednio do przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 września 2016 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz. U. z 2016 r. poz. 1453) uczeń polski spełniający obowiązek szkolny i obowiązek nauki w szkole za granicą, powracający do Polski przyjmowany jest do szkoły na podstawie:

Dla uczniów powracających z zagranicy przewidziano następujące ułatwienia:

1) dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego

Dla uczniów przybywających z zagranicy, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, organ prowadzący szkołę organizuje w szkole dodatkową, bezpłatną naukę języka polskiego w formie dodatkowych zajęć lekcyjnych z języka polskiego. Dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego są prowadzone indywidualnie lub w grupach w wymiarze pozwalającym na opanowanie języka polskiego w stopniu umożliwiającym udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, nie niższym niż 2 godziny tygodniowo przez 12 miesięcy. Tygodniowy rozkład oraz wymiar godzin dodatkowych zajęć lekcyjnych z języka polskiego ustala, w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, dyrektor szkoły, w której są organizowane te zajęcia.

3) dodatkowe zajęcia w celu uzupełnienie różnic programowych z tego przedmiotu

Dla uczniów, o których mowa powyżej, w odniesieniu do których nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne z danego przedmiotu stwierdzi konieczność uzupełnienia różnic programowych z tego przedmiotu, organ prowadzący szkołę organizuje w szkole dodatkowe zajęcia wyrównawcze w formie dodatkowych zajęć lekcyjnych z tego przedmiotu. Dodatkowe zajęcia wyrównawcze są prowadzone indywidualnie lub w grupach w wymiarze jednej godziny tygodniowo przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Dodatkowe godziny języka polskiego i zajęć wyrównawczych nie mogą przekraczać 5 godz. tygodniowo.

4) Ułatwienia dla uczniów przystępujących do egzaminów zewnętrznych

Uczeń, słuchacz albo absolwent, który w roku szkolnym, w którym przystępuje do egzaminu zewnętrznego, był objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z wcześniejszym kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub sytuację kryzysową lub traumatyczną, może przystąpić do tego egzaminu w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych wynikających odpowiednio z rodzaju tych trudności, zaburzeń lub sytuacji kryzysowej lub traumatycznej, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej.

5) oddział przygotowawczy

Oddział przygotowawczy tworzy się dla uczniów, którzy wymagają dostosowania procesu kształcenia do ich potrzeb edukacyjnych, a także dostosowania formy organizacyjnej wspomagającej efektywność kształcenia, mających:

Okres nauki w oddziale przygotowawczym wynosi co do zasady jeden rok. Istnieje możliwość skrócenia lub przedłużenia nauki, jednak nie dłużej niż o jeden rok szkolny.

Nauczanie w oddziale przygotowawczym jest prowadzone według realizowanych w szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.