10712/2017 - Zmniejszenie liczby uczniów w klasach

W celu poprawy warunków nauczania, wychowania i opieki dzieci w młodszym wieku szkolnym w ustawie z dnia 30 sierpnia 2013 r. 1 zmieniającej ustawę o systemie oświaty określone zostały standardy w zakresie liczebności uczniów w oddziale w klasach I - III szkoły podstawowej. Ograniczenie liczby uczniów do 25 w oddziale w klasach I - III szkoły podstawowej uwzględniało także stworzenie sprzyjających warunków w realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, w tempie dostosowanym do indywidualnych możliwości psychofizycznych i poznawczych każdego dziecka, rozwijaniu zainteresowań oraz wzmocnieniu poczucia bezpieczeństwa najmłodszych uczniów.

Zasada ta została wprowadzana stopniowo. Liczba uczniów w roku szkolnym 2014/2015 w oddziałach klas I szkoły podstawowej nie mogła przekraczać 25, a od roku szkolnego 2015/2016 zasada ta dotyczyła zarówno oddziałów klas I, jak i oddziałów klas II. W obecnym roku szkolnym 2016/2017 wszystkie oddziały klas I - III szkoły podstawowej 2 liczą nie więcej niż 25 uczniów. Oznacza to, że standard w zakresie liczby uczniów w oddziale jest taki sam w wychowaniu przedszkolnym i na I etapie kształcenia ogólnego.

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe 3 nie zawiera uregulowań dotyczących maksymalnej liczby uczniów na obowiązkowych zajęciach edukacyjnych oraz tygodniowego wymiaru godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Dotychczasowe opisane powyżej rozwiązania dotyczące liczebności dzieci i uczniów w oddziale przedszkolnym oraz w klasach I-III szkoły podstawowej 4 ^, zostały zachowane i przeniesione do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli zachowuje dotychczasowe rozwiązania przewidziane w art. 61 ustawy o systemie oświaty dotyczące liczebności dzieci i uczniów w oddziale przedszkolnym oraz w klasach I-III szkoły podstawowej, co oznacza, że liczba ta nie może być większa niż 25.

Przewidziano ponadto, że liczba dzieci w oddziale przedszkola integracyjnego i oddziale integracyjnym w przedszkolu ogólnodostępnym oraz liczba uczniów w oddziale szkoły integracyjnej i w oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej wynosi nie więcej niż 20, w tym nie więcej niż 5 dzieci lub uczniów niepełnosprawnych.

Przepisy rozporządzenia określają także liczbę dzieci i uczniów w oddziale przedszkola specjalnego i oddziale specjalnym w przedszkolu ogólnodostępnym, a także w oddziale szkoły specjalnej i oddziale specjalnym w szkole ogólnodostępnej, a zatem:

Liczba dzieci w oddziale przedszkola specjalnego i oddziale specjalnym w przedszkolu ogólnodostępnym wynosi:

Liczba uczniów w oddziale szkoły specjalnej i oddziale specjalnym w szkole ogólnodostępnej wynosi:

W oddziale szkoły specjalnej liczba uczniów niedostosowanych społecznie i uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym wynosi nie więcej niż 16.

Rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli zawiera również regulacje dotyczące form organizacji obowiązkowych zajęć edukacyjnych. W każdej szkole obowiązkowe zajęcia edukacyjne powinny być organizowane w oddziałach. Jednakże, obowiązkowe zajęcia edukacyjne mogą odbywać się także w grupie oddziałowej, grupie międzyoddziałowej, grupie międzyklasowej lub grupie międzyszkolnej zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół. W ww. rozporządzeniu w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół określona została dopuszczalna liczba uczniów w grupach - na poszczególnych zajęciach edukacyjnych, a zatem:

W klasach IV-VIII szkoły podstawowej, branżowej szkole I stopnia, liceum ogólnokształcącym, technikum, branżowej szkole II stopnia i szkole policealnej podział na grupy jest obowiązkowy:

W oddziałach integracyjnych i oddziałach specjalnych liczących co najmniej 3 uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność, na zajęciach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 - 3, podział na grupy jest obowiązkowy, z tym że grupa oddziałowa, międzyoddziałowa lub międzyklasowa nie może liczyć mniej niż 5 uczniów.

W klasach IV-VIII szkoły podstawowej i w szkole ponadpodstawowej zajęcia wychowania fizycznego, w zależności od realizowanej formy tych zajęć, mogą być prowadzone łącznie albo oddzielnie dla dziewcząt i chłopców.

Należy również podkreślić, że przepisy prawa oświatowego nie określały i nie określają minimalnej liczby dzieci, koniecznej do stworzenia oddziału.

Dodatkowo informuję, że Ministerstwo Edukacji Narodowej obecnie jest w trakcie przygotowywania projektu ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. W ramach planowanych zmian planuje się m.in. określenie ogólnych zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej.

Obecny sposób podziału środków z subwencji oświatowej między jednostki samorządu terytorialnego powoduje naliczenie środków na szkołę proporcjonalnie do liczby uczniów. Oznacza to, że poziom środków otrzymywanych z subwencji w przypadku dużej liczebność uczniów w oddziale jest znacząco większy niż w małych oddziałach podczas gdy wysokość kosztów prowadzenia oddziału nie zależy tak bardzo od jego wielkości. Taki system powoduje, że bardziej korzystne finansowo jest tworzenie oddziałów o większej liczebności.

Nowa propozycja podziału części kwoty subwencji oświatowej opiera się na koncepcji finansowania opartego w części na liczbie i rodzajach oddziałów klasowych, a w części na liczbie i charakterystyce uczniów. Zmiana taka jest od lat postulowana przez wiele środowisk. Wydatki ponoszone na naukę dzieci w oddziale klasowym nie zależą tak bardzo od liczby uczniów jak bardzo od nich zależy subwencja oświatowa. Oddział liczący 15 czy 20 uczniów jest uczony przez tę samą liczbę nauczycieli pobierających te same wynagrodzenia. Obecnie subwencja naliczana na odział 20 uczniów jest większa o 1/3 od subwencji naliczanej na oddział 15 uczniów. Intencją nowego sposobu podziału jest zmniejszenie tej dysproporcji poprzez wsparcie finansowe oddziałów mniejszych.

Obecny system powoduje, że subwencja naliczana na szkołę w co trzeciej szkole na wsi, w przeliczeniu na jeden tzw. ciąg klas I-VI jest mniejsza od wynagrodzeń nauczycieli realizujących ramowy plan nauczania (z religią i etyką) w tych klasach i dodatkowego etatu nauczyciela na ten ciąg. Powoduje to, że samorząd prowadzący szkoły z małolicznymi oddziałami jest zmuszony w praktyce do ich finansowania poprzez tworzenie na swoim terenie szkół dużych i finansowania małych szkół z subwencji naliczanej na duże szkoły.

Nowa propozycja finansowania bardziej sprawiedliwie i w sposób bardziej zbliżony do ponoszonych w szkołach wydatków podzieli środki subwencji.

W szczególności każda szkoła wiejska będzie miała gwarancję subwencji na poziomie pokrycia, w przeliczeniu na 1 ciąg, wynagrodzeń nauczycieli realizujących ramowy plan nauczania oraz dodatkowo 1 etatu (przypominamy, że obecnie w co trzeciej szkole na wsi własność ta nie zachodzi). Celem prezentowanego nowego sposobu podziału jest lepsze dostosowanie dochodów organów prowadzących szkoły i placówki oświatowe do ponoszonych wydatków.

Zmiany zaproponowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w zakresie sposobu podziału subwencji oświatowej będą korzystniejsze dla szkół, których wielkość oddziału jest mniejsza niż średnia wielkość oddziału w kraju. Należy jednak pamiętać, że ostateczna decyzja o tworzeniu oddziałów należy do jednostki samorządu terytorialnego i jest częścią polityki oświatowej prowadzonej przez samorząd na swoim terenie.

Zmniejszenie się liczebności oddziałów będzie również efektem wdrażanej reformy oświaty wygaszającej gimnazja. Wynikać to będzie z różnicy w wielkości oddziałów między gimnazjum (22,5) a szkołą podstawową (17,6). W efekcie wygaszania gimnazjów uczniowie będą kontynuować naukę w klasach VII i VIII szkoły podstawowej, a nie w gimnazjum. Spowoduje to w wielu przypadkach dostosowanie wielkości oddziałów klas VII i VIII do wielkości oddziałów obecnych szkół podstawowych, tj. do oddziałów mniej licznych niż by to miało miejsce w przypadku gimnazjum.

Z danych OECD (EaG 2016) wynika, że w Polsce średnia wielkość oddziału jest niższa niż w krajach OECD. W roku szkolnym 2013/2014 wielkość oddziału w szkole podstawowej w Polsce wynosiła 18 uczniów (średnia dla krajów OECD 21 uczniów), zaś w gimnazjum 22 uczniów na oddział (średnia dla krajów OECD - 23 uczniów). Wielkość oddziału zmienia się znacznie między krajami OECD. Największe oddziały w szkole podstawowej są w Chile (30 uczniów na oddział) i w Chinach (37 uczniów na oddział), podczas gdy na Łotwie, Litwie, w Luksemburgu średnia liczba uczniów na oddział jest mniejsza niż 17 uczniów. Dane na temat średniej wielkości w poszczególnych krajach przedstawia poniższa tabela.

Średnia liczebność oddziału w krajach OECD w publicznych szkołach podstawowych i gimnazjach (rok szkolny 2013/2014)

Reasumując, dobra szkoła ma być wszędzie - zarówno na wsi, jak i w wielkim mieście. To jest przede wszystkim wyzwanie cywilizacyjne. Każdy uczeń, bez względu na to skąd pochodzi zasługuje na dobrą szkołę i dobrego nauczyciela.