10649/2017 - "Matura branżowa" po reformie edukacji

Ministerstwo Edukacji Narodowej kładzie szczególny nacisk na zwiększenie drożności i efektywności, a co za tym idzie, również atrakcyjności kształcenia zawodowego. Obecny model kształcenia zawodowego w systemie edukacji nie spełnia swojej funkcji, czego efektem są opinie o niedostosowaniu kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy. Niezbędne stało się zatem zapewnienie odpowiadających potrzebom pracodawców oferty i treści kształcenia zawodowego oraz odpowiedniego wymiaru kształcenia zawodowego praktycznego, przy jednoczesnym wzmocnieniu współpracy z pracodawcami. Równie istotne jest umożliwienie absolwentom szkół prowadzących kształcenie zawodowe dostępu do różnorodnych ścieżek umożliwiających podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz poziomu wykształcenia. W obecnym systemie kształcenia zawodowego absolwenci zasadniczej szkoły zawodowej mają możliwość podniesienia swoich kwalifikacji przez ukończenie odpowiednich kwalifikacyjnych kursów zawodowych i naukę od drugiej klasy w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych. System ten nie jest więc spójny i stwarza trudności osobom zamierzającym podnieść, zarówno kwalifikacje zawodowe, jak i poziom wykształcenia. Dlatego też od 1 września 2017 r. wprowadza się trzyletnią branżową szkołę I stopnia (w miejsce wygaszanych zasadniczych szkół zawodowych), a od 1 września 2020 r. dwuletnią branżową szkołę II stopnia - przeznaczoną dla absolwentów branżowej szkoły I stopnia. Branżowa szkoła I stopnia umożliwi uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i wykształcenia zasadniczego branżowego. Absolwent tej szkoły będzie przygotowany, zarówno do podjęcia pracy, jak i do kontynuowania kształcenia w branżowej szkole II stopnia (będzie mógł również kontynuować naukę w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych od klasy drugiej). Branżowa szkoła II stopnia umożliwi natomiast uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, a także zdobycie wykształcenia średniego branżowego oraz uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Absolwenci branżowej szkoły II stopnia, którzy zdadzą egzamin maturalny, będą zatem mogli kontynuować i techników.

Należy przy tym podkreślić, że reforma systemu oświaty nie przewiduje różnicowania egzaminu maturalnego - w zależności od typu szkoły. Zgodnie z art. 3 pkt 21c ustawy o systemie oświaty, w brzmieniu nadanym ustawą z 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60), egzamin maturalny umożliwiający uzyskanie świadectwa dojrzałości będzie przeprowadzany dla absolwentów posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe. W systemie oświaty nie będzie zatem funkcjonowała odrębna od tradycyjnej "matury" tzw. "matura branżowa".

Zapewniono przy tym mechanizmy gwarantujące równość szans absolwentom branżowych szkół, liceów ogólnokształcących i techników. Koncepcja nowej branżowej szkoły oparta jest na przekonaniu, że wiedza i umiejętności zawodowe, w równym stopniu jak kształcenie ogólne, powinny dać możliwość uzyskania wykształcenia na poziomie średnim, a w dalszej kolejności również wyższym. W związku z powyższym w nowym ustroju szkolnym absolwenci branżowej szkoły II stopnia posiadający dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, począwszy od roku szkolnego 2021/2022, będą mogli uzyskać świadectwo dojrzałości poprzez zdanie egzaminu maturalnego z przedmiotów obowiązkowych (język polski, matematyka i język obcy nowożytny), tj. bez konieczności, ale z możliwością zdawania egzaminu z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego.

Niemniej jednak w nowym egzaminie maturalnym, co do zasady, wszyscy absolwenci posiadający dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika zdadzą ten egzamin, jeżeli z każdego przedmiotu obowiązkowego w części ustnej i w części pisemnej otrzymają co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania. Tym samym obowiązek przystąpienia do części pisemnej egzaminu maturalnego z jednego przedmiotu dodatkowego nie będzie dotyczył absolwentów posiadających dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika.

Co więcej, podczas rekrutacji na studia będą mogły zostać wzięte pod uwagę nie tylko wyniki egzaminu maturalnego ujęte na świadectwie dojrzałości, ale również wyniki egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie ujęte na dyplomie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika.

Zgodnie z przepisami przejściowymi (art. 297 ust. 2 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe) absolwenci branżowej szkoły II stopnia, którzy ukończyli kształcenie w branżowej szkole I stopnia jako absolwenci dotychczasowego gimnazjum - do roku szkolnego 2028/2029 będą przystępować do egzaminu maturalnego przeprowadzonego na podstawie wymagań określonych w dotychczasowej podstawie programowej kształcenia ogólnego. Natomiast egzamin maturalny dla absolwentów branżowej szkoły II stopnia, którzy ukończyli kształcenie w branżowej szkole I stopnia jako absolwenci ośmioletniej szkoły podstawowej będzie przeprowadzany począwszy od roku szkolnego 2023/2024 - na podstawie wymagań określonych w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego.

Z uwagi na to, iż podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego są wymagania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego, a egzamin maturalny z przedmiotów obowiązkowych będzie jednakowy dla absolwentów liceum, technikum i szkoły branżowej II stopnia - określony w podstawie programowej kształcenia ogólnego, zakres wymagań z przedmiotów obowiązkowo zdawanych na egzaminie maturalnym, tj. języka polskiego, matematyki i języka obcego nowożytnego, będzie jednakowy dla absolwentów tych typów szkół. Również określony w ramowych planach nauczania wymiar godzin zajęć tych przedmiotów (w zakresie podstawowym) musi być tożsamy dla tych typów szkół.

Innymi słowy, aby zapewnić równość szans absolwentom branżowych szkół, liceów ogólnokształcących i techników należało zastrzec, aby wymiar godzin zajęć przedmiotów obowiązkowo zdawanych na egzaminie maturalnym w przypadku dwustopniowej branżowej szkoły nie odbiegał od wymiaru określonego dla liceum ogólnokształcącego czy technikum.

Zarówno zatem nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół ponadpodstawowych, nad którą prace są w toku, jak i podpisane przez Ministra Edukacji Narodowej 17 marca 2017 r. rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół, zagwarantują uczniom szkoły branżowej II stopnia analogiczny jak dla uczniów liceum i technikum zakres podstawy programowej języka polskiego, matematyki i języka obcego nowożytnego, jak również tygodniowy wymiar godzin zajęć tych przedmiotów (w zakresie podstawowym) jak dla uczniów liceum i technikum.

W świetle powyższego, absolwenci szkoły branżowej II stopnia będą mieli takie same szanse na uzyskanie świadectwa dojrzałości jak absolwenci liceum i technikum.

Przewiduje się, iż w efekcie zmian wprowadzanych w szkolnictwie zawodowym, w szczególności dzięki zaangażowaniu pracodawców w proces kształcenia zawodowego, znacząco zwiększy się jakość tego kształcenia. Ponadto, dzięki wprowadzeniu możliwości uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, zdobycia wykształcenia średniego branżowego oraz uzyskania świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego młodzi ludzie będą mogli kontynuować kształcenie na poziomie wyższym. Tym samym możliwe będzie doskonalenie umiejętności zawodowych i wypełnianie zapotrzebowania gospodarki na kadry średniego i wyższego szczebla.