10338/2017 - Higiena pracy umysłowej w szkołach

Odnosząc się do pierwszego pytania z przesłanej 1 marca 2017 r. interpelacji, uprzejmie informuję, że organizowanie zajęć lekcyjnych z poszanowaniem zasad higieny pracy umysłowej uczniów jest jednym z priorytetowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa.

Przed 1 września 2009 r. na potrzebę uwzględnienia kwestii higieny pracy umysłowej przy opracowywaniu rozkładu zajęć dydaktyczno-wychowawczych w szkole wskazywał przepis § 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach 1 ^, który stanowił, iż "jeżeli specyfika programu nauczania nie sprzeciwia się temu, w planie zajęć dydaktyczno-wychowawczych uwzględnia się:

Przepis ten został znowelizowany 1 września 2009 r. przez § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach 2 i w obecnym brzmieniu zaleca jedynie, iż "plan zajęć dydaktyczno-wychowawczych powinien uwzględniać potrzebę równomiernego obciążenia zajęciami w poszczególnych dniach tygodnia".

Określenie w sposób zupełny i wystarczający katalogu zasad higieny pracy umysłowej uczniów w przepisach prawa nie wydaje się zasadne i byłoby trudne z uwagi na istotne zróżnicowanie zarówno specyfiki szkół, jak i warunków ich funkcjonowania. Niemniej jednak za niezbędne uznać należy określenie najważniejszych wymagań w tym zakresie, przez przywrócenie regulacji obowiązujących przed 1 września 2009 r. oraz uzupełnienie ich w szczególności o zakaz planowania zajęć edukacyjnych wymagających zwiększonej koncentracji na ostatnich godzinach lekcyjnych. Stosowne działania legislacyjne w tym zakresie zostaną podjęte na etapie opracowania projektu rozporządzenia określającego ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny obowiązujące w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, które zostanie wydane przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, na podstawie upoważnienia zawartego w art. 125 ustawy - Prawo oświatowe 3 ^.

Odnosząc się do drugiego pytania, uprzejmie informuję, co następuje.

Kontrola stanowi jedną z form nadzoru pedagogicznego - są to działania organu sprawującego nadzór pedagogiczny prowadzone w szkole lub placówce w celu oceny stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki 4 ^.

W obecnym stanie prawnym szkoły korzystają z dużego zakresu autonomii, przy czym swoboda ich działania jest chroniona ustawą: zgodnie z art. 34b ustawy o systemie oświaty 5 w działalność szkoły może ingerować wyłącznie organ prowadzący szkołę, a w zakresie działalności dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej również organ sprawujący nadzór pedagogiczny (tj. właściwy kurator oświaty), w zakresie i na zasadach określonych w ustawie.

W obecnym stanie prawnym nie ma przepisów regulujących zasady higieny pracy umysłowej uczniów w szkole, co w istocie wyklucza możliwość przeprowadzania w tym zakresie kontroli w trybie nadzoru pedagogicznego.

Należy podkreślić, iż przepis art. 110 ust. 4 ustawy - Prawo oświatowe zobowiązuje dyrektora szkoły do uwzględnienia zasad ochrony zdrowia i higieny pracy przy ustalaniu tygodniowego rozkładu zajęć określającego organizację zajęć edukacyjnych. Bezspornie, użyte w tym przepisie ogólne sformułowanie odnoszące się do "zasad ochrony zdrowia i higieny pracy" obejmuje także w szczególności higienę procesu nauczania. Tak więc do czasu określenia szczegółowych wytycznych w ww. akcie wykonawczym, obowiązek dyrektora szkoły w zakresie organizowania pracy szkoły z poszanowaniem zasad higieny pracy umysłowej uczniów wynika wprost z ustawy.