10299/2017 - Przepisy dotyczące wypoczynku dzieci i młodzieży

Ad 1.

Przepis artykułu 67 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty 1 ^, a od 1 września 2017 r. art. 103 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe 2 nakłada na szkołę publiczną obowiązek prowadzenia świetlicy. Obowiązek dotyczy szkoły podstawowej oraz szkoły prowadzącej kształcenie specjalne 3 ^, natomiast dla gimnazjum jest to zadanie fakultatywne, dla którego wyznacznikiem jest określona w ww. ustawie "potrzeba". Po zmianie ustroju szkolnego obowiązek będzie dotyczył klas I-VIII szkół podstawowych.

W ramach świetlicy szkoła jest zobowiązana zapewnić zajęcia świetlicowe dla uczniów, którzy pozostają w szkole dłużej ze względu na:

Na zajęciach świetlicowych pod opieką jednego nauczyciela nie może pozostawać więcej niż 25 uczniów. W przypadku szkół specjalnych, integracyjnych oraz oddziałów integracyjnych i specjalnych zorganizowanych w szkołach ogólnodostępnych liczba uczniów na zajęciach świetlicowych pozostających pod opieką jednego nauczyciela ulega zmniejszeniu.

Zajęcia świetlicowe mają uwzględniać potrzeby edukacyjne oraz rozwojowe dzieci i młodzieży, a także ich możliwości psychofizyczne, w szczególności rozwijać zainteresowania uczniów, zapewniać prawidłowy rozwój fizyczny oraz odrabianie lekcji.

Charakter pracy świetlicy uzależniony jest od organizacji pracy szkoły - szkoła jest "jednostką feryjną", a przepisy nie regulują obowiązku organizacji zajęć świetlicowych w czasie przerw w nauce.

Uczniowie przebywający w świetlicy muszą mieć stałą opiekę, w tym celu dyrektor szkoły zatrudnia wychowawców świetlicy, których tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć wynosi 26 godzin, co wynika z art. 42 ust. 3 lp. 6 ustawy 4 Karta Nauczyciela. Godzinami pracy w świetlicy nauczyciele mogą mieć także uzupełniony tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. W tym przypadku, ze względu na realizowanie obowiązków określonych dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin, do określenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć nauczyciela będzie miał zastosowanie art. 42 ust. 7 pkt 3 ustawy Karta Nauczyciela.

Ponadto zgodnie z art. 64 ustawy Karta Nauczyciela - nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie letnie i zimowe przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Tak więc w okresie ferii letnich i zimowych wychowawcy świetlic szkolnych zatrudnieni w szkołach przebywają na urlopie wypoczynkowym.

Dyrektor szkoły może zobowiązać wychowawcę świetlicy do wykonywania w czasie tych ferii wyłącznie określonych w ustawie czynności:

Zatem nauczyciele pracujący w świetlicy szkolnej w czasie ferii letnich i ferii zimowych przebywają na urlopie, a dyrektor nie może ich w tym czasie zobowiązać do dodatkowej pracy w świetlicy.

Jednocześnie ustawodawca przewidział możliwość organizacji przez szkoły i placówki różnych form aktywności dzieci i młodzieży z prawidłowo sprawowaną opieką zapewniającą bezpieczeństwo, określając ten typ organizacji jako wypoczynek 5 ^.

Zgodnie z art. 92c ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie oświaty szkoły mogą być organizatorami wypoczynku. Jedną z form wypoczynku jest tzw. półkolonia, której cechy charakterystyczne (brak noclegu, wypoczynek w miejscu) mogą przypominać elementy zajęć świetlicowych. Szkoły i placówki, również przed nowelizacją w 2010 r. przepisów o wypoczynku, miały taką możliwość.

Należy także zaznaczyć, że zmienia się zarówno cel obu form, jak i sam sposób ich organizacji.

Decyzja o organizacji w szkole półkolonii należy do dyrektora szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym.

Uczestnicy półkolonii realizują program wypoczynku we wskazanym terminie - podczas ferii letnich, ferii zimowych oraz wiosennej i zimowej przerwy świątecznej, pod opieką wychowawców wypoczynku i pod kierunkiem kierownika wypoczynku. Zajęcia takie mogą być organizowane z wykorzystaniem infrastruktury szkolnej, w tym w świetlicy szkolnej, sali gimnastycznej, boiska szkolnego, korytarzy szkolnych, pracowni informatycznej, plastycznej, innych klas i pomieszczeń, które umożliwiają prowadzenie ciekawych, urozmaiconych zajęć (warsztaty literackie, teatralne, muzyczne, fotografii, filmu, malarstwa, tańca, gry i zabawy ruchowe, gry planszowe, gry i zajęcia komputerowe, itp.), odpowiadających potrzebom i zainteresowaniom wszystkich uczestników półkolonii.

Reasumując, podstawowe różnice polegają na:

Ad 2.

Przepisy określające zasady organizowania i zgłaszania wypoczynku dzieci i młodzieży do kuratorów oświaty obowiązują od kilkudziesięciu lat. Już w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 lipca 1993 r. w sprawie rodzajów, organizacji i zasad działania publicznych placówek wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej 6 w § 6 ust. 1 określono katalog dokumentów, które organizator musi przedstawić właściwemu miejscowo kuratorowi oświaty, aby podjąć działalność. W 1994 r., w ramach jego nowelizacji dodano warunki, jakie muszą spełniać osoby podejmujące pracę wychowawcy:

Obecnie obowiązujące przepisy, które weszły w życie w 2016 r., nie wprowadziły rewolucyjnych zmian w tym zakresie.

Nowelizacji przepisów dokonano w celu zwiększenia bezpieczeństwa dzieci i młodzieży oraz dostosowania przepisów do realiów życia społecznego, np. wprowadzając warunek niekaralności dla wychowawców i kierowników wypoczynku.

Jednocześnie wprowadzono szereg ułatwień dla szkół i placówek - organizatorów wypoczynku:

* zgłoszeniu przez bazę wypoczynku nie podlega organizowany przez szkoły i placówki wypoczynek trwający do trzech dni (art. 92e ustawy);

Szkoły organizujące wypoczynek do trzech dni zostały całkowicie zwolnione z obowiązku jego zgłaszania przez bazę wypoczynku. Dyrektor szkoły lub placówki tylko zawiadamia organ prowadzący oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny o zamiarze zorganizowania wypoczynku.

* w przypadku organizowania półkolonii szkoła wypełnia skrócony formularz "Zgłoszenia dla półkolonii", który zawiera mniej danych;

* zwolnienie z obowiązku załączania kopii opinii właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej, potwierdzającej spełnianie przez obiekt lub teren wymagań ochrony przeciwpożarowej;

* nauczyciele zatrudnieni jako wychowawcy wypoczynku nie mają obowiązku występowania do Krajowego Rejestru Karnego z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o niekaralności. Składają wyłącznie oświadczenie o niekaralności. Nauczyciele nie muszą posiadać zaświadczenia o ukończeniu kursu na wychowawcę wypoczynku;

* kierownikiem wypoczynku może być osoba pełniąca kierowniczą funkcję np. dyrektor szkoły bez konieczności posiadania zaświadczenia o odbyciu kursu na kierownika wypoczynku.

Ponadto należy zaznaczyć, że wypoczynek organizowany w formie półkolonii, w wytypowanych przez organ prowadzący szkołach, nie tylko organizowany jest dla uczniów danej szkoły, ale również mogą w nim uczestniczyć uczniowie z innych szkół (np. z rejonu, dzielnicy), które takiego wypoczynku w danym roku nie organizują.

Z uwagi na obowiązek zapewnienia przez nauczycieli bezpieczeństwa wszystkim uczestnikom wypoczynku, w tym uczniom nieznanym nauczycielom pracującym na półkolonii, szkoła została zobowiązana do dopełnienia formalności i zgłoszenia zamiaru organizowania wypoczynku kuratorowi oświaty.

Kurator oświaty, zgodnie ze swoimi kompetencjami, pełniąc nadzór nad szkołami i placówkami oraz nad wypoczynkiem, powinien posiadać wiedzę, że w danej szkole organizowany jest wypoczynek, znać rodzaj zajęć, kwalifikacje kadry oraz liczbę uczestników.

W opinii Ministerstwa Edukacji Narodowej nie jest także utrudnieniem wymóg posiadania karty kwalifikacyjnej uczestnika wypoczynku. Karta zawiera niezbędne informacje o uczniu, w tym adres zamieszkania lub pobytu rodziców, numer telefonu rodziców lub innej wskazanej osoby do kontaktu w czasie trwania wypoczynku, informację o specjalnych potrzebach edukacyjnych uczestnika wypoczynku, w szczególności o potrzebach wynikających z niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym, istotne dane o stanie zdrowia uczestnika wypoczynku, rozwoju psychofizycznym i stosowanej diecie. Informacje te są szczególnie ważne przy uczestnikach wypoczynku będących uczniami innych szkół i stanowią ważne źródło danych o dziecku, szczególnie w przypadku konieczności udzielenia pierwszej pomocy, postawienia diagnozy czy podjęcia prawidłowego leczenia.

Na etapie konsultacji publicznych Ministerstwo Edukacji Narodowej uwzględniło postulaty szkół i placówek, kuratorów oświaty dotyczące ułatwienia szkołom i placówkom procedury zgłaszania wypoczynku. Obecnie dzięki modyfikacji bazy wypoczynku zgłoszenie wypoczynku trwa średnio od 10 do 20 minut.

Zgłoszenia dokonuje się w bazie wypoczynku poprzez przyjazny elektroniczny system bazy wypoczynku, korzystając z formularza zamieszczonego na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Ad 3.

W obowiązujących przepisach utrzymano, że szkoła i placówka, obok przedsiębiorców wpisanych do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych oraz osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które nie prowadzą działalności regulowanej w zakresie turystyki, może być organizatorem wypoczynku dzieci i młodzieży.

W opinii Ministerstwa Edukacji Narodowej jest to działalność wyjątkowo dedykowana szkołom i placówkom, której cele powinny nadal pozostawać w sferze poznawczej, wychowawczej i społecznej.

Szkoła jest miejscem jak najbardziej właściwym do organizacji wypoczynku w czasie wolnym od zajęć szkolnych - w uzgodnieniu z organem prowadzącym.

Szkoła posiada sprzęt, warunki lokalowe i teren z odpowiednią infrastrukturą, kadrę posiadającą niezbędne kwalifikacje i kompetencje do prowadzenia zajęć z dziećmi i młodzieżą, w tym również podczas ferii zimowych i letnich.

Ponadto, szkoły i placówki mają również możliwość nawiązania współpracy z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi działalność na rzecz środowiska lokalnego. Organizacje pozarządowe (m.in. fundacje i stowarzyszenia) w ramach prowadzonej własnej działalności statutowej mogą włączać się do organizacji inicjatyw, w tym organizacji wypoczynku dla uczniów (także na zasadach wolontariatu).

Ad 4.

W przypadku organizowania przez szkołę wypoczynku dzieci i młodzieży organ prowadzący przekazuje odrębne środki finansowe z przeznaczeniem na organizację zajęć, w tym na wynagrodzenie dla osób zatrudnionych podczas wypoczynku.

Wymagania dotyczące kwalifikacji kadry - zatrudnianych w szkole nauczycieli - nie wymagają dodatkowych uprawnień, jak również środków finansowych.

Obecnie kierownikiem wypoczynku może być osoba, która:

* nie była karana - nauczyciel składa tylko oświadczenie;

* ukończyła 18 lat;

* posiada co najmniej wykształcenie średnie;

* ukończyła kurs na kierownika wypoczynku - nie dotyczy dyrektorów szkół i placówek;

* posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań dydaktyczno-wychowawczych lub opiekuńczo-wychowawczych, uzyskanych w okresie ostatnich 15 lat - nie dotyczy nauczycieli.

Wychowawcą wypoczynku może być osoba, która:

* nie była karana - nauczyciel składa tylko oświadczenie;

* ukończyła 18 lat;

* posiada co najmniej wykształcenie średnie;

* ukończyła kurs na wychowawcę wypoczynku - nie dotyczy nauczycieli;

Po wypoczynku letnim w 2016 r. do Ministerstwa Edukacji Narodowej nie wpłynęły informacje od kuratorów oświaty, jak również od dyrektorów szkół i placówek, o potrzebie wprowadzenia zmian w obowiązujących przepisach dotyczących wypoczynku dzieci i młodzieży.