0114-KDIP3-2.4014.7.2017.1.MZ - Skutki podatkowe zawarcia w ramach procesu sekurytyzacji wierzytelności umów przelewu wierzytelności.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 2 marca 2017 r. (data wpływu 7 marca 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych zawarcia w ramach procesu sekurytyzacji wierzytelności umów przelewu wierzytelności - jest prawidłowe.

W dniu 7 marca 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych zawarcia w ramach procesu sekurytyzacji wierzytelności umów przelewu wierzytelności.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

1. Wnioskodawca jest osobą prawną, niestandaryzowanym sekurytyzacyjnym funduszem inwestycyjnym zamkniętym (dalej jako: "Wnioskodawca" lub "Fundusz") z siedzibą w Polsce, utworzonym i działającym na podstawie ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1896 z późn. zm., dalej jako: "ustawa o FI"), którego organem jest T. S.A., reprezentującym Wnioskodawcę - stosownie do art. 4 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy - w stosunkach z osobami trzecimi i zarządzającym nim.

2. Celem inwestycyjnym Funduszu jest osiąganie przychodów z lokat netto Funduszu, wzrost wartości Aktywów Funduszu w wyniku wzrostu wartości lokat oraz osiąganie zysku ze zbywania lokat.

3. Status prawny niestandaryzowanego funduszu sekurytyzacyjnego wyraża się w tym, iż Wnioskodawca dokonuje emisji certyfikatów inwestycyjnych w celu zgromadzenia środków pieniężnych na nabycie wierzytelności lub praw do świadczeń z tytułu wierzytelności (por. art. 183 ust. 1 ustawy o FI). W ramach procesu sekurytyzacji wierzytelności Wnioskodawca, na podstawie Ustawy o FI w związku z art. 509 k.c. (i n-ne), nabędzie od banków, innych funduszy inwestycyjnych (w tym funduszy sekurytyzacyjnych) i innych podmiotów (np. przedsiębiorców z branży telekomunikacyjnej, przedsiębiorców udzielających pożyczek) w drodze przelewu (przeniesienia) wierzytelności, w tym wierzytelności niewymagalne (np. z tytułu pożyczek), które zgodnie z ustawą o FI stanowią przedmiot lokat funduszu sekurytyzacyjnego, przy czym niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny jest obowiązany lokować nie mniej niż 75% wartości aktywów funduszu (tj. środków pieniężnych) w:

Wskazane wyżej umowy przelewu wierzytelności nie przybiorą postaci którejkolwiek z czynności wymienionych w art. 1 ustawy o p.c.c.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy zawarcie w ramach procesu sekurytyzacji wierzytelności umowy przelewu wierzytelności, gdzie Fundusz pełni rolę cesjonariusza, stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych?

Zdaniem Wnioskodawcy, zawierane przez Fundusz umowy przelewu wierzytelności nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z tego względu, iż ww. umowy stanowiące element sekurytyzacji wierzytelności nie zostały wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a-k) ustawy o p.c.c.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o p.c.c. opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

Przywołany przepis wprowadza zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Co więcej, zaakceptowania wymaga fakt, iż użyty przez ustawodawcę zwrot ("następujące") przesądza o zamkniętym charakterze wyliczenia czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (zasada numerus clausus). Taki właśnie charakter ustawowego katalogu sprawia, iż dokonanie czynności w nim nieuwzględnionych nie będzie skutkować powstaniem obowiązku podatkowego w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. W doktrynie prawa podatkowego, na gruncie omawianej regulacji wskazuje się, iż nie jest również dopuszczalne stosowanie rozszerzającej czy opartej na analogii wykładni i poddawanie wskutek tego zakresowi ww. podatku czynności, które nie zostały expressis verbis wymienione w art. 1 ustawy o p.c.c. (por. np. M. Gargul, W. Oleś, Komentarz do art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2013). Komentatorzy podkreślają również, iż wykluczona jest możliwość opodatkowania czynności nieznajdujących swojego dokładnego odpowiednika wśród tych wymienionych w ustawie o p.c.c., nawet gdyby faktycznie łączyły one w sobie pewne elementy kilku umów nazwanych, podlegających opodatkowaniu (por. Z. Ofiarski, Ustawy: o opłacie skarbowej, o podatku od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, ABC, 2009).

Trzeba wskazać, iż istotą transakcji sekurytyzacji wierzytelności jest zamiana wierzytelności, stanowiących z reguły zbiory wierzytelności tj. pakiety lub pule wierzytelności, przysługujących określonemu podmiotowi, na środki pieniężne uzyskane wskutek emisji papierów wartościowych zabezpieczonych takimi wierzytelnościami. Opisana transakcja pozwala zneutralizować negatywny wpływ na płynność finansową tzw. "złych wierzytelności" przysługujących (pierwotnie) inicjatorowi (odnośnie pojęcia inicjator - vide: dalsza część niniejszego wniosku).

Z ekonomicznego punktu widzenia sekurytyzacja nie tylko kreuje bezpieczne instrumenty finansowe, lecz przede wszystkim sprzyja upłynnieniu kredytów oraz bezpośrednio wpływa na poprawę możliwości rozwojowych i bieżącej działalności inicjatora pozwalając mu w ten sposób na udrożnienie przepływów finansowych i zapewnienie finansowania (L. Mazur, Prawo bankowe, Komentarz, Warszawa 2005). Podmiotem, na którego rzecz następuje transfer wierzytelności oraz praw z nich wynikających, może być specjalnie w tym celu utworzona spółka celowa, inaczej - spółka specjalnego przeznaczenia lub fundusz sekurytyzacyjny utworzony na podstawie ustawy o FI (Autorzy: R. Mroczkowski (red.), Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz, LEX 2014).

Podkreślić trzeba w tym miejscu, że transakcja sekurytyzacji obejmuje nie tylko przeniesienie wierzytelności pomiędzy inicjatorem a funduszem, ale także emisję wspomnianych papierów wartościowych (certyfikatów inwestycyjnych) oraz obsługę sekurytyzowanych wierzytelności, które w efekcie przynoszą Funduszom rozłożone w czasie dochody ze spłat.

Dlatego też w ocenie Wnioskodawcy proces sekurytyzacji, ze względu na swój specyficzny charakter, jest świadczeniem złożonym, stanowiącym pewną całość, spójnym zarówno pod względem ekonomicznym, jak i prawnym. Niezasadne jest zatem sztuczne dzielenie rzeczonej transakcji czy wyodrębnienie jej poszczególnych elementów składowych. Okoliczność, że sekurytyzacja obejmuje sprzedaż, zbycie, przelew, cesję wierzytelności nie oznacza jeszcze, że wymienione czynności należałoby wyodrębnić i poddać dla celów podatkowych samodzielnej analizie - stanowią one bowiem istotny element konstrukcyjny procesu sekurytyzacji wierzytelności, z którego nie powinny być wyłączane.

Jak stanowi art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Dokonywana na podstawie ww. przepisu cesja wierzytelności stanowi kauzalną czynność rozporządzającą, zbliżoną do umowy przenoszącej własność (G. Bieniek, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom I-II, wyd. X, opubl. LEX).

Zdaniem Wnioskodawcy, umowa przelewu wierzytelności na podstawie, której dochodzi do nabycia wierzytelności przez Fundusz nie stanowi umowy wymienionej w art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a-k) ustawy o p.c.c., gdyż stanowi ona de facto umowę, której istotą i celem jest sekurytyzacja wierzytelności. Sekurytyzacja wierzytelności uregulowana jest natomiast przepisami ustawy o FI, które stanowią, m.in. iż:

Przelew wierzytelności dokonywany między inicjatorem sekurytyzacji a Wnioskodawcą należy zatem do takich czynności prawnych, do dokonywania których upoważnione są jedynie konkretnie oznaczone podmioty, jak i których przedmiotem są ściśle określone dobra (wierzytelności spełniające wymogi ustawy o FI i statutu danego funduszu). Przyczyną (tj. causą) przelewu jest tutaj sekurytyzacja wierzytelności polegająca na zamianie niepłynnych aktywów (wierzytelności) na aktywa płynne (środki pieniężne), uzyskiwane z emisji certyfikatów inwestycyjnych. Dlatego też, jeżeli to fundusz inwestycyjny w rozumieniu ustawy o FI jest, jako nabywca, stroną umowy przelewu wierzytelności, to taka czynność prawna stanowi umowę o sekurytyzację wierzytelności, nieopodatkowaną podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

W tym miejscu warto powołać się na treść wyroku WSA w Warszawie z dnia 2 lutego 2007 r. (sygn. III SA/Wa 3887/06), w którym sąd jasno stwierdził, że: "usługa świadczona przez spółkę celową w ramach procesu sekurytyzacji jest usługą finansową. Skoro więc wierzytelności Spółki były nabywane w celu sekurytyzacji, w celu ich wykorzystania do wykonywania określonych operacji gospodarczych, to w badanej sprawie nie miała miejsca jak chcą tego organy podatkowe wyłącznie cesja wierzytelności, lecz cesja, która była elementem świadczonej usługi finansowej". W podobnym tonie swe stanowisko zaprezentował WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 2 lutego 2011 r. (sygn. I SA/Gd 1/11) wskazując, że: "zamknięty charakter katalogu czynności prawnych obciążonych p.c.c. wyklucza jakąkolwiek możliwość opodatkowania umów nieznajdujących swojego dokładnego odpowiednika wśród tych wymienionych w art. 1 ust. 1 u.p.c.c., nawet gdyby faktycznie łączyły one w sobie pewne elementy kilku umów nazwanych, podlegających podatkowi".

Ponadto w orzecznictwie organów podatkowych jednolicie przyjmuje się, że jeżeli dana czynność prawna jest elementem instytucji prawnej niewymienionej w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o p.c.c., to wówczas czynność ta nie podlega w ogóle zakresowi tej ustawy. Tytułem przykładu w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 29 marca 2012 r. (znak: IPPB2/436-70/12-2/MZ) stwierdzono, że "nabycie udziałów od udziałowców za wynagrodzeniem w celu ich umorzenia jako szczególny rodzaj umowy, niewymienionej w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem".

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, umowy sekurytyzacyjne uważać należy za odrębne umowy nazwane o swoistym charakterze (sui generis). Cechuje je samodzielność i kompleksowość, a ponieważ nie zostały one wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o p.c.c. (ani, jak wykazano, nie mogą być utożsamiane z żadną z umów tam wymienionych), w konsekwencji nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Na zakończenie zauważyć należy, iż stanowisko wykluczające opodatkowanie podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowy przelewu wierzytelności zawieranej (dokonywanej) w ramach umowy (procesu) sekurytyzacji wierzytelności znajduje potwierdzenie w wielu indywidualnych interpretacjach prawa podatkowego, m.in. w interpretacjach Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie: z dnia 8 czerwca 2011 r. (znak IPPB2/436-122/11-4/MZ), z dnia 29 listopada 2011 r. znak IPPB2/436-403/11-3/MZ), z dnia 25 listopada 2013 r. (znak IPPB2/436-595/13-2/MZ), z dnia 17 kwietnia 2014 r. (znak IPPB2/436-157/14-2/MZ), z dnia 21 lipca 2015 r. (znak IPPB2/4514-225/15-4/MK).

Z ostrożności procesowej trzeba również wskazać, iż nawet gdyby organ podatkowy uznał stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe, przelew wierzytelności na rzecz Funduszu i tak nie podlegałby podatkowi od czynności cywilnoprawnych, z uwagi na przepis art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o p.c.c., wyłączający z opodatkowania czynności zwolnione z podatku od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 223 z późn. zm.) podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy).

Umowa cesji wierzytelności uregulowana została w art. 509 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

W myśl art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego przelew wierzytelności może odbywać się na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, a zatem umowa taka może należeć do kategorii umów, które podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Na skutek cesji wierzytelności zmienia się podmiot po stronie wierzyciela, natomiast przedmiot zobowiązania pozostaje ten sam. Jeżeli więc umowa cesji przyjęłaby postać którejkolwiek z umów wskazanych w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych to spowoduje obowiązek zapłaty tego podatku.

Zatem mając na uwadze dotychczas przytoczone przepisy (w tym dopuszczalne formy jakie może przyjąć czynność cesji wierzytelności) stwierdzić należy, że podlega ona opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, o ile przyjmie postać którejkolwiek z czynności wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Natomiast zgodnie z art. 1 ust. 4 ww. ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi temu podlegają czynności cywilnoprawne, jeżeli ich przedmiotem są:

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca jest osobą prawną, niestandaryzowanym sekurytyzacyjnym funduszem inwestycyjnym zamkniętym (dalej jako: "Wnioskodawca" lub "Fundusz") z siedzibą w Polsce, utworzonym i działającym na podstawie ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1896 z późn. zm., dalej jako: "ustawa o FI"), którego organem jest T. S.A., reprezentującym Wnioskodawcę - stosownie do art. 4 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy - w stosunkach z osobami trzecimi i zarządzającym nim. Celem inwestycyjnym Funduszu jest osiąganie przychodów z lokat netto Funduszu, wzrost wartości Aktywów Funduszu w wyniku wzrostu wartości lokat oraz osiąganie zysku ze zbywania lokat. Status prawny niestandaryzowanego funduszu sekurytyzacyjnego wyraża się w tym, iż Wnioskodawca dokonuje emisji certyfikatów inwestycyjnych w celu zgromadzenia środków pieniężnych na nabycie wierzytelności lub praw do świadczeń z tytułu wierzytelności (por. art. 183 ust. 1 ustawy o FI). W ramach procesu sekurytyzacji wierzytelności Wnioskodawca, na podstawie Ustawy o FI w związku z art. 509 k.c. (i n-ne), nabędzie od banków, innych funduszy inwestycyjnych (w tym funduszy sekurytyzacyjnych) i innych podmiotów (np. przedsiębiorców z branży telekomunikacyjnej, przedsiębiorców udzielających pożyczek) w drodze przelewu (przeniesienia) wierzytelności, w tym wierzytelności niewymagalne (np. z tytułu pożyczek), które zgodnie z ustawą o FI stanowią przedmiot lokat funduszu sekurytyzacyjnego, przy czym niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny jest obowiązany lokować nie mniej niż 75% wartości aktywów funduszu (tj. środków pieniężnych) w: 1) określone wierzytelności; 2) papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności pieniężne; 3) prawa do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności (art. 187 ust. 3 ustawy o FI). Wskazane wyżej umowy przelewu wierzytelności nie przybiorą postaci którejkolwiek z czynności wymienionych w art. 1 ustawy o p.c.c.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że przyjmując za Wnioskodawcą, że umowy przelewu wierzytelności nie przybiorą postaci którejkolwiek z czynności wymienionych w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zawarcie w ramach procesu sekurytyzacji wierzytelności umów przelewu wierzytelności, gdzie Fundusz pełni rolę cesjonariusza, nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Wobec tego bezprzedmiotowe jest rozpatrywanie ww. kwestii w zakresie zastosowania zwolnienia na mocy art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o p.c.c.

W odniesieniu do powołanych przez Wnioskodawcę interpretacji indywidualnych, wskazać należy, że rozstrzygnięcia te zapadły w indywidualnych sprawach i nie są wiążące dla organu wydającego interpretację.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.