Nowość 0114-KDIP3-2.4011.271.2024.3.JK2 - Opodatkowanie otrzymanego odszkodowania na podstawie zawartej ugody pozasądowej bez możliwości zwolnienia z PIT

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko nieprawidłowe

Szanowny Panie,

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

6 marca 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 5 marca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy opodatkowania otrzymanego odszkodowania.

Uzupełnił go Pan - w odpowiedzi na wezwanie - pismem z 30 kwietnia 2024 r. (data wpływu 6 maja 2024 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Przed Sądem z Pana wniosku toczyła się sprawa o uchylenie wyroku o zasiedzenie nieruchomości przez stronę w sporze. Po postanowieniu Sądu wyższej instancji korzystnym dla Pana, strona w sporze zaproponowała Panu ugodę notarialną, której przedmiotem będzie wypłacenie Panu odszkodowania w zamian za umorzenie sprawy sądowej. Po umorzeniu sprawy przez Sąd, doszło do podpisania aktu umowy - ugody, na podstawie której z depozytu notarialnego została wypłacona Panu kwota odszkodowania. Wobec tego, że Urząd Skarbowy nie udzielił Panu jednoznacznej odpowiedzi, czy ten przychód podlega opodatkowaniu i skierował Pana do Krajowej Informacji Skarbowej o interpretację indywidualną wyżej opisanego przypadku.

Na marginesie, wspomniał Pan, że Pana kuzyn uczestniczący w tej samej umowie - ugodzie, na stałe mieszkający w Niemczech i podlegający tamtejszemu prawu, nie zapłaci podatku z tego przychodu. Wiele się mówi o ujednoliceniu przepisów podatkowych w krajach UE.

Uzupełnienie stanu faktycznego

Pana miejscem zamieszkania jest (...).

Kwotę odszkodowania otrzymał Pan 5 października 2023 r.

Przyznana Panu kwota została wypłacona na podstawie umowy - ugody notarialnej.

5 października 2023 r. otrzymał Pan odszkodowanie za umorzenie sprawy sądowej, prowadzonej o uznanie Pana prawa do spadku.

Umowa zawarta w formie aktu notarialnego zatytułowana jest Umowa ugody.

Pytanie

Czy jest Pan zwolniony od otrzymanego odszkodowania?

Pana stanowisko w sprawie

Uważa Pan, że powinien być zwolniony z podatku od opisanego wyżej dochodu. Powodem jest niejednoznaczność zapisów art. 21 ustawy, czego dowodem był brak stanowiska urzędu skarbowego oraz zwolnienie od podatku od takiego samego przychodu w Niemczech.

W przedstawionym przez Pana stanowisku miał Pan na myśli zwolnienie od podatku w oparciu o art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, co uzasadnił Pan jak niżej:

Cała sprawa zakończona ugodą toczyła się w sądzie w okresie od 31 lipca 2020 r. do 13 września 2023 r. o uznanie Pana praw do spadku. Pana adwersarz, mając wcześniej prawo do spadku (nieruchomości) w udziale 1/6, w 2014 r. posiadał sądownie pozostały udział w drodze zasiedzenia, działając w złej wierze. W wyniku Pana apelacji sąd wyższej instancji wydał postanowienie o wznowieniu postępowania. Reakcją Pana adwersarza na ten wyrok była propozycja zawarcia ugody. Po wynegocjowaniu kwoty odszkodowania za Pana udział, która Pana satysfakcjonowała, doszło do podpisania umowy.

W uzupełnieniu z 24 maja 2024 r. wyjaśnił Pan, że 5 października 2023 r. otrzymał Pan odszkodowanie za umorzenie sprawy sądowej, prowadzonej o uznanie Pana prawa do spadku.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które Pan przedstawił we wniosku jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Na mocy art. 10 ust. 1 pkt 9 tej ustawy źródłami przychodów są inne źródła.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Sformułowanie "w szczególności" dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Odszkodowania stanowią, co do zasady, przychód w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 cyt. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

I tak, stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510, 1700 i 2140), z wyjątkiem:

Natomiast w przypadku, gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia nie wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy - Kodeks pracy, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, z wyjątkiem odszkodowań w tym przepisie wymienionych.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Zatem wskazać należy, że ww. zwolnienie przedmiotowe obejmuje swym zakresem odszkodowania lub zadośćuczynienia przyznane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, których wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z regulacji wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 3 komentowanej ustawy. Przy czym ze zwolnienia o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłączone są świadczenia otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz świadczenia dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego na zasadach przewidzianych w podatku dochodowym będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych powyżej przesłanek.

W świetle powyższych przepisów w przypadku gdy podstawą przyznania odszkodowania jest zawarta ugoda, inna niż ugoda sądowa, wówczas takie świadczenie nie podlega zwolnieniu określonemu w art. 21 ust. 1 pkt 3 oraz art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z treści wniosku wynika, że przed Sądem z Pana wniosku toczyła się sprawa o uchylenie wyroku o zasiedzenie nieruchomości przez stronę w sporze. Po postanowieniu Sądu wyższej instancji korzystnym dla Pana, strona w sporze zaproponowała Panu ugodę notarialną, której przedmiotem będzie wypłacenie Panu odszkodowania w zamian za umorzenie sprawy sądowej. Po umorzeniu sprawy przez Sąd, doszło do podpisania aktu umowy - ugody, na podstawie której z depozytu notarialnego została wypłacona Panu kwota odszkodowania. 5 października 2023 r. otrzymał Pan odszkodowanie za umorzenie sprawy sądowej, prowadzonej o uznanie Pana prawa do spadku. Umowa zawarta w formie aktu notarialnego zatytułowana jest Umowa ugody.

Obowiązek dążenia przez Sąd orzekający do ugodowego załatwiania spraw cywilnych nałożony został w przepisie ogólnym ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.). Zgodnie z art. 10 ustawy - Kodeks postępowania cywilnego:

W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji.

W myśl zaś art. 355 Kodeksu postępowania cywilnego:

Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

Z kolei art. 203 ww. Kodeksu stanowi, że:

§ 1. Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku.

§ 2. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego.

§ 3. W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Gdy skuteczność cofnięcia pozwu zależy od zgody pozwanego, niezłożenie przez niego oświadczenia w tym przedmiocie w powyższym terminie uważa się za wyrażenie zgody.

§ 4. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Zgodnie zaś z art. 223 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego:

Przewodniczący powinien we właściwej chwili skłaniać strony do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu stanowiska stron. Osnowę ugody zawartej przed sądem wciąga się do protokołu rozprawy albo zamieszcza w odrębnym dokumencie stanowiącym część protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole.

Z analizy ww. przepisów wynika, że umorzenie postępowania stanowi jedną z form pozamerytorycznego zakończenia procesu cywilnego. Przy czym do umorzenia postępowania dochodzi m.in. gdy powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew albo jeżeli strony zawrą ugodę sądową ze skutkiem prawnym. W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia. Strony mogą zawrzeć ugodę w każdym stadium postępowania, tj. przed sądem pierwszej instancji, w postępowaniu apelacyjnym oraz w postępowaniu kasacyjnym. Osnowa takiej ugody - jak wskazuje art. 223 ww. Kodeksu - musi być wciągnięta do protokołu rozprawy albo być zamieszczona w odrębnym dokumencie stanowiącym część tego protokołu. Protokół rozprawy jest sporządzany pod kierunkiem przewodniczącego i powinien on dbać o właściwą redakcję osnowy ugody, tzn. o precyzyjne sformułowanie dyspozycji stron. Ponadto musi on zadbać o stwierdzenie osnowy ugody podpisami stron. Co do zasady, sąd pozostaje związany zawartą przez strony ugodą. Bada jednak, czy ugoda taka nie jest sprzeczna z prawem, z zasadami współżycia społecznego lub czy nie zmierza do obejścia prawa. Skuteczne zawarcie ugody sądowej skutkuje umorzeniem postępowania bowiem dalsze jego prowadzenie jest zbędne. (zob. komentarze do art. 355 Kodeksu postępowania cywilnego, k.p.c. Zieliński 2024, wyd. 12/ Zieliński/Flaga-Gieruszyńska, publ. Legalis, oraz do art. 223 k.p.c. red. Marszałkowska-Krześ/Gil 2023, wyd. 33/E. Rudkowska-Ząbczyk, publ. Legalis, a także k.p.c. T. IA red. Góra-Błaszczykowska 2020, wyd. 3/Cieślak, publ. Legalis).

Skoro w opisie zdarzenia wskazał Pan, że po umorzeniu sprawy przez Sąd, doszło do podpisania aktu umowy - ugody - to stwierdzić należy, że podstawą zakończenia (umorzenia) postępowania przed Sądem było cofnięcie przez Pana pozwu, a nie podpisanie ugody między stronami.

Zatem w rozpatrywanej sprawie źródłem wypłaty odszkodowania nie była ugoda sądowa w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, lecz zawarta ugoda pozasądowa. Gdyby zawarł Pan ugodę sądową to osnowa takiej ugody byłaby wciągnięta do protokołu rozprawy albo zamieszczona w odrębnym dokumencie stanowiącym część tego protokołu. Ponadto, Sąd umorzyłby postępowanie skutkiem zawarcia ugody, a nie cofnięcia pozwu.

Wobec tego podstawą przyznania Panu opisywanego świadczenia była zawarta ugoda inna niż ugoda sądowa, a zatem ww. świadczenie nie podlega zwolnieniu, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie spełniona została bowiem podstawowa przesłanka warunkująca możliwość skorzystania z ww. zwolnienia.

W konsekwencji otrzymane przez Pana świadczenie stanowi dla Pana przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to przychód nie korzysta ze zwolnienia od podatku uregulowanego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stanowisko Pana jest nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

* Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

* Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

* Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm.; dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

* w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

* w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.).