0114-KDIP3-1.4011.1092.2021.3.MK1 - Ustalenie skutków podatkowych potrącenia (kompensaty) wierzytelności

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko prawidłowe.

Szanowna Pani,

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

8 grudnia 2021 r. wpłynął wniosek Pani o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych potrącenia (kompensaty) wierzytelności. Uzupełniła go Pani - pismem z 8 kwietnia 2022 r. (data wpływu 15 kwietnia 2022 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

W dniu 16 października 2019 r. za cenę 1.450.000,00 zł zakupiła Pani od Wierzyciela spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w (...) bezsporną, wymagalną i nieprzedawnioną wierzytelność o wartości 1.761.256,31 zł.

Równocześnie w dniu 18 października 2019 r. zawarła Pani ze spółką (...) sp. z o.o. z siedzibą w (...) umowę pożyczki, zgodnie z którą w dniu 19 października 2019 r. spółka miała przekazać Pani kwotę 1.450.000,00 zł, a następnie w terminie do dnia 31 grudnia 2019 r. kwotę 400.000,00 zł. Termin zwrotu pożyczki oznaczono na dzień 31 grudnia 2025 r.

Nie nabyła Pani powyższej wierzytelności jako osoba która prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie obrotu wierzytelnościami.

W związku z powyższym w dniu 1 grudnia 2021 r. Pani oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w (...) są względem siebie wierzycielami i dłużnikami, a przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze, jak również wierzytelności te są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem - czym wypełniają dyspozycję art. 498 § 1. k.c.

W przypadku wzajemnego potrącenia (kompensaty) dojdzie do umorzenia wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f. w zw. z art. 18 u.p.d.o.f. będzie Pani zobowiązana zakwalifikować uzyskany z tytułu spłaty wierzytelności przychód jako przychód z praw majątkowych.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 u.p.d.o.f. Pani dochodem w przypadku zaspokojenia nabytej wierzytelności - będzie nadwyżka uregulowanej wierzytelności ponad cenę zakupu wierzytelności, która to cena stanowi koszt uzyskania przychodu.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego.

Zakupiła Pani w dniu 16 października 2019 r. wierzytelność od osoby trzeciej, przy czym była to wierzytelność przysługująca od (...) sp. z o.o. z siedzibą w (...). Jest Pani wspólnikiem (...) sp. z o.o. z siedzibą w (...).

(...) sp. z o.o. z siedzibą w (...) przysługuje wierzytelność z tytułu niespłaconej przez Panią pożyczki.

Prowadzi Pani działalność gospodarczą pod firmą (...), numer NIP (...), której przedmiotem są uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt (działalność mieszana), scharakteryzowane pod numerem PKD 01.50.Z.

Pytania:

1. Czy w przypadku dokonania potrącenia (kompensaty) wierzytelności spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w (...) o nabytą w wyniku cesji Pani wierzytelność, a więc w przypadku umorzenia (niższej) wierzytelności Pani względem (większej) wierzytelności spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w (...) - należy traktować to umorzenie jako przychód podatkowy?

2. A także czy w przypadku jeżeli potrącona (skompensowana) wierzytelność stanowić będzie jej przychód podatkowy, czy kwota potraconej wierzytelności przekraczająca cenę nabycia tej wierzytelności będzie stanowiła jej dochód?

Pani stanowisko w sprawie

Zgodnie z art. 498 k.c. gdy dwie osoby są względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności nawzajem się umarzają do wysokości wierzytelności niższej. Odwołując się do wykładni językowej "umorzyć" oznacza "zrezygnować całkowicie lub częściowo ze ścigania jakiś należności pieniężnych". W świetle powyższego przepisu umorzenie traktowane jest jako rezygnacja wierzyciela z przysługujących mu od podatnika świadczeń, czyli zwolnienie podatnika z długu. Warunkiem osiągnięcia przychodu z tytułu umorzenia zobowiązań jest przysporzenie po stronie podatnika, jakie wiążę się ze zwolnieniem z długu pod tytułem darmym.

Natomiast w przypadku wzajemnego potrącenia wierzytelności nie dochodzi do wzrostu majątku (poprzez np. pomniejszenie długów). Zdarzenie to powoduje jednocześnie zmniejszenie stanu należności i zobowiązań o tę samą wartość. Istotą i skutkiem potrącenia jest, że strony transakcji fizycznie nie dokonują płatności z uwagi na wzajemność ich świadczeń. W efekcie, pomimo braku transferów środków, dochodzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania. W wyniku potrącenia o którym mowa w art. 498 k.c. wzajemne zobowiązania dłużników ulegają umorzeniu tak, jakby dłużnicy spełnili świadczenia. Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swego długu, co pozwala uznać ich długi za spłacone. W sytuacji zaś, gdy dochodzi do umorzenia należności poprzez potrącenie wierzytelności, u stron transakcji nie występuje przychód podatkowy.

Wobec powyższego planowane potrącenie ma charakter bezgotówkowego wywiązania się ze wzajemnych zobowiązań. Stanowi formę spełnienia świadczeń, gdyż prowadzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania bez dokonywania dodatkowych przepływów pieniężnych.

Pani zdaniem, z uwagi na art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnik ma możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wszelkich wydatków poniesionych w celu "osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia przychodów". W związku z czym w chwili w której nastąpi spłata nabytej w drodze cesji wierzytelności, zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych uprawniona Pani będzie również do rozliczenia uzyskanego w ten sposób przychodu od kosztów jakie poniosła na nabycie wskazanej wierzytelności. W pozostałym zakresie zaspokojonej wierzytelności, która przewyższa cenę jej zakupu, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 34a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych zobowiązana Pani będzie do wykazania jej jako przychód. Niemniej, w przypadku w którym do "spełnienia" nabytej wierzytelności dochodzi w skutek potrącenia o którym mowa w art. 498 k.c. wzajemne zobowiązania podmiotów ulegają umorzeniu, skutkiem czego u stron transakcji nie występuje przychód podatkowy. Tożsamy efekt wystąpi w sytuacji dokonania wzajemnej umownej kompensaty wierzytelności, w efekcie której nie dojdzie do trwałego przysporzenia majątkowego, a tym samym wzajemna kompensacja nie będzie skutkowała powstaniem przychodu podatkowego dla Stron. Powyższe stanowisko było potwierdzane w licznych orzeczeniach organów podatkowych, m.in. interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2016 r. o sygn. IPPB2/4511-15/16-4/MK, interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 14 sierpnia 2014 r. sygn. IPPB1 Z415-563/14-F/IF. Dodatkowo Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z dnia 9 maja 2019 r. sygn. 0111-KDIB1-2.4010.93.2019.5.AW uznał za prawidłowe stanowisko Wnioskodawcy w którym wyrażono pogląd jakoby "w przypadku wzajemnego potrącenia wierzytelności nie dochodzi do wzrostu majątku. Zdarzenie to powoduje jednocześnie zmniejszenie stanu należności i zobowiązań o tę samą wartość. Istotą i skutkiem potrącenia jest, że strony transakcji fizycznie nie dokonują płatności z uwagi na wzajemność ich świadczeń. W efekcie, pomimo braku transferów środków, dochodzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania. W wyniku potrącenia, o którym mowa w art. 498 k.c. wzajemne zobowiązania dłużników ulegają umorzeniu tak, jakby dłużnicy spełnili świadczenia. Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swojego długu, co pozwala uznać ich dług za spłacone. W sytuacji zaś, gdy dochodzi do umorzenia należności poprzez potrącenie wierzytelności, u stron transakcji nie występuje przychód podatkowy."

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do treści art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Przy tym, aby można było mówić o przychodzie po stronie otrzymującego, musi wystąpić realne przysporzenie, o wymiernej wartości finansowej. Otrzymanymi pieniędzmi lub wartościami pieniężnymi są tylko takie wartości, które powiększają aktywa majątkowe podatnika, a więc takie, którymi może on rozporządzać jak własnymi. O powstaniu przychodu podatkowego można mówić tylko wówczas, gdy podatnik osiąga trwałą korzyść w postaci zwiększenia stanu jego aktywów lub zmniejszenia stanu pasywów.

Zasady i skutki dokonywania kompensaty (potrącenia) reguluje przepis art. 498 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem:

§ 1 Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

§ 2 Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia przez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. Wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie, czyli kompensata wierzytelności, następuje wówczas, jeżeli jedna strona jest w stosunku do drugiej dłużnikiem i jednocześnie wierzycielem, tj. ma zarówno wierzytelność, jak i zobowiązanie względem tej drugiej strony. Potrącenie, mimo że dotyczy świadczeń tego samego rodzaju (z reguły pieniężnych), prowadzi do zaliczenia jednej wierzytelności na poczet drugiej. Dochodzi w ten sposób do zaspokojenia wierzyciela i osiągnięcia tym samym celu zobowiązania. Na skutek potrącenia wierzytelności obydwu stron umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Instytucja potrącenia jest substytutem świadczenia, dzięki któremu dłużnik płaci swój dług i zwalnia się z zobowiązania. W momencie potrącenia następuje faktyczne spełnienie świadczenia. Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty.

Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swego długu, co pozwala uznać ich długi za spłacone. Tym samym potrącenie jako sposób wygaszenia stosunku zobowiązaniowego uznaje się za równoważny spełnieniu świadczenia (zapłacie).

W sytuacji, gdy dojdzie do umorzenia należności poprzez potrącenie wierzytelności, u stron nie wystąpi przychód podatkowy. Przychód podatkowy wystąpiłby wówczas, gdy doszłoby do częściowej kompensaty wierzytelności, a wierzyciel zwolniłby dłużnika z pozostałej części długu.

W przypadku dokonania potrącenia (kompensaty) wierzytelności spółki o nabytą Pani wierzytelność, a więc w przypadku umorzenia (niższej) wierzytelności Pani względem (większej) wierzytelności spółki nie powstanie przychód w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Organ odstąpił od udzielenia odpowiedzi na pytanie Nr 2, bowiem oczekiwała Pani odpowiedzi na to pytanie wyłącznie w sytuacji negatywnej odpowiedzi na pytanie Nr 1.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy: - zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: sytuacja Pani musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i musi się Pani zastosować do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 z późn. zm.; dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.).