0113-KDIPT2-2.4011.1192.2021.2.SR - PIT od odszkodowania i zwrotu kosztów postępowania sądowego

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

7 grudnia 2021 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania odszkodowania, zadośćuczynienia oraz zwrotu kosztów postępowania sądowego. Uzupełniła go Pani - w odpowiedzi na wezwanie - pismem złożonym 9 marca 2022 r. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W dniu 24 maja 2020 r. podpisała Pani ugodę sądową z byłym pracodawcą. Ugoda ta zawarta została w związku z dwoma sprawami sądowymi, które toczyły się w sądzie z Pani powództwa. Zawarta ugoda stanowiła wyraz polubownego zakończenia dwóch postępowań sądowych toczących się pomiędzy Panią a byłym pracodawcą przed Sądem Rejonowym dla... w. Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pod sygn. akt:

a)... z powództwa pracownika przeciwko pracodawcy o odszkodowanie i zadośćuczynienie,

b)... z powództwa pracownika przeciwko pracodawcy o przywrócenie do pracy.

W ugodzie pracodawca zobowiązał się do zapłaty na Pani rzecz kwoty 204 319 zł 18 gr brutto tytułem odszkodowania. Wykonanie zawartej ugody wyczerpywało wszelkie Pani roszczenia związane ze stosunkiem pracy w granicach dopuszczalnych prawem, objęte pozwami w sprawach o sygn. akt... oraz sygn. akt.. Pracodawca wypłacił na Pani rzecz zaledwie kwotę 151 862 zł 18 gr albowiem przed wypłatą jako płatnik dokonał potrącenia podatku dochodowego od osób fizycznych.

Roszczenia, których dochodziła Pani we wskazanych powyżej sporach dotyczyły:

W wyniku prowadzonych negocjacji, zdecydowała się Pani na zamianę roszczenia o przywrócenie do pracy na roszczenie odszkodowawcze, którego wysokość kompensowałaby Pani całość poniesionych szkód - majątkowej i niemajątkowej w związku zachowaniami pracodawcy. Pracodawca w wykonaniu zawartej ugody sądowej wypłacił na Pani rzecz odszkodowanie w łącznej kwocie 204 319 zł 18 gr brutto, w czym mieściła się również kwota 15 716 zł 86 gr tytułem poniesionych przez Panią kosztów dwóch procesów.

Z powyższego wynika, że kwota ta stanowi należne Pani odszkodowanie i zadośćuczynienie oraz zwrot części poniesionych przez Panią kosztów związanych z obsługą dwóch sporów sądowych.

W uzupełnieniu wniosku wskazała Pani, że ugoda sądowa została zawarta na podstawie:

1. Art. 41 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320) zakazuje rozwiązywania umowy o pracę za wypowiedzeniem, jeśli pracownik przebywa na zwolnieniu chorobowym a jego nieobecność jest usprawiedliwiona. Jeśli pracownik jest na zwolnieniu lekarskim, objęty jest tzw. okresem ochronnym. Na zwolnieniu lekarskim wynikającym z mobbingu była Pani od dnia 25 lutego 2020 r. do dnia 24 sierpnia 2020 r. Pracodawca nie ogłosił upadłości ani likwidacji oraz jako pracownik nie kwalifikowała się Pani do zwolnienia dyscyplinarnego. W Pani przypadku miała Pani umowę o pracę na czas nieokreślony. Przed udaniem się na zwolnienie lekarskie nie zostało Pani wręczone wypowiedzenie umowy o pracę.

2. Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury. Likwidacja stanowiska pracy nie znosi ochrony przed wypowiedzeniem umowy pracownika w wieku przedemerytalnym. Po powrocie do pracy otrzymała Pani wypowiedzenie, pomimo że znajdowała się Pani w okresie ochronnym (ukończone 56 lat). Brakowało Pani mniej niż 4 lata do uzyskania wieku emerytalnego. Ochrona przedemerytalna pracownika polega na tym, że pracownik, któremu brakuje do osiągnięcia wieku emerytalnego nie więcej niż 4 lata, nie może dostać wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony.

3. W myśl art. 94³ § 3 Kodeksu pracy, pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Otrzymane zadośćuczynienie z tytułu mobbingu stanowi przychód ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzystający ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy.

4. Zgodnie z art. 98. Kodeks postępowania cywilnego, pracodawca obowiązany był zwrócić Pani koszty procesu, czyli koszty związane z opłatami sądowymi od pozwów oraz kosztami świadczonej na Pani rzecz obsługi prawnej. Ustalono, że pracodawca pokryje połowę kosztów poniesionych przez Panią. Zwrócone na rzecz pracownika koszty postępowania sądowego nie stanowią przysporzenia po jego stronie i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po stronie pracownika w związku z dokonanym zwrotem kosztów postępowania sądowego nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków - nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem kosztów postępowania sądowego jest obojętna/neutralna podatkowo. Zatem, pracodawca jako płatnik, zwracając pracownikowi koszty procesu nie jest zobowiązany do naliczenia, pobrania i odprowadzenia z tego tytułu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Świadczenie wypłacone Pani na podstawie zawartej w dniu 24 maja 2020 r. ugody sądowej, stanowi odszkodowanie, o którym mowa w art. 39, art. 41 oraz art. 94³ § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

Wysokość wypłaconego świadczenia na podstawie zawartej ugody sądowej z dnia 24 maja 2020 r. została ustalona na podstawie negocjacji stron oraz koresponduje z roszczeniami, które były zawarte w pozwie i dotyczyły: art. 39 Kodeksu pracy, art. 41 Kodeksu pracy, art. 94³ § 3 Kodeksu pracy oraz art. 98 Kodeks postępowania cywilnego.

Pracodawca wykazał chęć ugodowego zakończenia sporu i wyraził zgodę na wypłatę na Pani rzecz wynagrodzenia w kwocie 204 319 zł 18 gr brutto. Kwota ta stanowiła rekompensatę zarówno tytułem roszczeń związanych z niezgodnym z prawem wypowiedzeniem umowy o pracę, jak i roszczeń wynikających z mobbingu i dyskryminacji, oraz towarzyszących im kosztów sądowych, w tym kosztów obsługi prawnej. Ustalono następujące wysokości kwot:

- zgodnie z pozwem o mobbing - kwota 93 600 zł,

- niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy - kwota brutto 95 002 zł 32 gr,

- zwrot kosztów sądowych - kwota 15 716 zł 86 gr brutto.

Odszkodowanie nie dotyczyło szkody rzeczywistej. Nie nastąpił ubytek w stanie majątkowym, ani utrata zysku, które mogłaby Pani osiągnąć pracując nadal w firmie. Przedmiotowe odszkodowanie w żaden sposób nie miało rekompensować Pani utraconych w wyniku rozwiązania umowy o pracę korzyści w postaci wynagrodzenia za pracę. W wyniku zawartej ugody nie doszło do zmiany sposobu rozwiązania umowy o pracę. Wypłatę odszkodowania dokonano w dniu 1 czerwca 2021 r. w wysokości 151 862 zł 18 gr.

Pytania (ostatecznie doprecyzowane w uzupełnieniu wniosku)

Czy pracodawca powinien odprowadzić od należnego Pani odszkodowania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, a w konsekwencji czy Pani jako podatnik tego podatku w okolicznościach faktycznych rzeczonej sprawy miała obowiązek podatkowy, czy też kwota odszkodowania była zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych?

Czy otrzymane zadośćuczynienie z tytułu mobbingu stanowi przychód ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzystający ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy?

Czy odszkodowanie wypłacone z tytułu nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę, tj. wiązało się z naruszeniem przepisów prawa pracy traktujących o rozwiązaniu umowy o pracę - art. 39 oraz art. 41 Kodeksu pracy, stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy są wolne od podatku dochodowego, gdyż jego zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, tj. z przepisów Kodeksu pracy?

Czy zwrot pracownikowi kosztów procesu należy traktować jako przychód i czy kwota ta podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych? Czy zwrócone na rzecz pracownika koszty postępowania sądowego stanowią przysporzenie po jego stronie i podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych? Czy kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków - nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu i dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, Pracodawca nie powinien potrącić od należnej Pani kwoty odszkodowania podatku dochodowego od osób fizycznych. Wypłacona na Pani rzecz kwota nie stanowiła bowiem wynagrodzenia za pracę, lecz odszkodowanie - należne Pani za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę oraz odszkodowanie za mobbing i dyskryminację w miejscu pracy, które jako takie podlegało zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych.

W Pani ocenie, odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem jego wysokość oraz zasady ustalania wynikajŕ wprost z przepisów odrćbnych ustaw, tj. art. 45 w zwiŕzku z art. 47ą Kodeksu pracy. Oznacza to jednoczeúnie, ýe byůy pracodawca jako půatnik nie jest zobowiŕzany do poboru zaliczki na podatek dochodowy od kwoty tego odszkodowania.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, zwolnienie z podatku dochodowego kwoty otrzymanego odszkodowania uwarunkowane jest dwoma przesłankami. Pierwszym z wymaganych warunków jest określenie w przepisach odrębnych ustaw lub przepisach wykonawczych wysokości lub zasad ustalania odszkodowania, drugim zaś warunkiem jest niewymienienie przez ustawodawcę określonego odszkodowania w treści tego przepisu. W celu stwierdzenia czy powyższe zwolnienie znajduje zastosowanie należy ustalić charakter świadczenia uzyskanego przez pracownika. W szczególności czy jest ono odszkodowaniem, którego wysokość lub zasady wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód.

Odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszystkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych, w tym w dobrach osobistych. Chodzi zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Naprawienie szkody obejmuje, zarówno straty, jakie poszkodowany poniósł, jak i korzyści, które mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Również odszkodowanie i zadośćuczynienie za mobbing w miejscu pracy zostało wprost uregulowane w Kodeksie pracy. W myśl art. 94³ Kodeksu, pracy pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

Także odszkodowanie przysługujące pracownikowi z tytułu dyskryminacji płacowej wynika ściśle z przepisów Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 18^3c Kodeksu pracy, pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. W myśl art. 18^3d Kodeksu pracy, osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

W świetle przytoczonych powyżej przepisów należy stwierdzić, że ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych korzystają te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów ustawy lub aktu wykonawczego, a także postanowień układów zbiorowych pracy i innych porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy, niezależnie od tego, czy bezpośrednim tytułem wypłaty okaże się wyrok, ugoda sądowa lub decyzja organu administracyjnego. Tylko więc, gdy wysokość odszkodowania lub zasady jego ustalania nie wynikają wprost z treści przepisu stanowiącego tytuł wypłaty, zwolnienie podatkowe nie będzie mieć zastosowania.

Ponadto, część wypłaconej Pani kwoty stanowiła zwrot części poniesionych przeze Nią kosztów prowadzonych spraw sądowych. Również ta część wypłaconej kwoty nie powinna być opodatkowana.

W uzupełnieniu wniosku wskazała Pani ponadto, że odszkodowanie i zadośćuczynienie za mobbing w miejscu pracy zostało wprost uregulowane w Kodeksie pracy. W myśl art. 94³ Kodeksu pracy pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, są wolne od podatku dochodowego, gdyż jego zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, tj. z przepisów Kodeksu pracy. Uważa Pani, że otrzymane zadośćuczynienie z tytułu mobbingu stanowi przychód ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzystający ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy.

W istocie odszkodowanie wypłacone zostało z tytułu nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę, tj. wiązało się z naruszeniem przepisów prawa pracy traktujących o rozwiązaniu umowy o pracę - art. 39 art. 41 Kodeksu pracy, stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jest wolne od podatku dochodowego, gdyż jego wysokość oraz zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, tj. na gruncie badanej sprawy - z przepisów Kodeksu pracy.

W konsekwencji, od kwoty odszkodowania wypłaconego na podstawie ugody sądowej pracodawca nie ma obowiązku obliczenia, pobrania i odprowadzenia zaliczki na podatek. Zatem, wypłacone przez Pracodawcę odszkodowanie jest rekompensatą za szkodę z tytułu bezpodstawnego (krzywdzącego) sposobu rozwiązania umowy o pracę i nie stanowi świadczenia, które mogłaby Pani osiągnąć gdyby pracodawca nie rozwiązał z Panią umowy o pracę.

Zwrócone, zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, na rzecz pracownika koszty procesu nie stanowią przysporzenia po jego stronie i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ w związku z dokonanym zwrotem nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków, nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem kosztów procesu jest obojętna podatkowo. Uważa Pani, że zwrot pracownikowi kosztów procesu nie należy traktować jako przychód i kwota ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści powyższego przepisu wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, zawartym w ww. ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Wyszczególnienia źródeł przychodów osiągniętych przez osoby fizyczne ustawodawca dokonał w art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, źródłami przychodów są stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

Przepis art. 11 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Stosownie do art. 12 ust. 1 ww. ustawy, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Należy zauważyć, że użyty w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwrot "w szczególności" oznacza, że wymieniane kategorie przychodów stanowią katalog otwarty. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym. Ponadto treść tego przepisu wskazuje, że do przychodów pracownika zaliczyć należy praktycznie wszystkie otrzymane przez niego świadczenia, które mógł on otrzymać od pracodawcy. Są nimi bowiem nie tylko wynagrodzenia, czyli świadczenia wprost wynikające z zawartej umowy o pracę, ale również wszystkie inne przychody (świadczenia), niezależnie od podstawy ich wypłaty, jeżeli w jakikolwiek sposób wiążą się z faktem wykonywania pracy. Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że podstawą nabycia prawa m.in. do odszkodowania wypłaconego pracownikowi lub byłemu pracownikowi jest łączący lub uprzednio łączący tę osobę z pracodawcą stosunek pracy, a zatem odszkodowania takie stanowią przychód ze stosunku pracy, opodatkowany lub zwolniony od podatku.

W myśl art. 12 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za pracownika w rozumieniu ustawy uważa się osobę pozostającą w stosunku służbowym, stosunku pracy, stosunku pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunku pracy.

Zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm.), pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Stosownie do art. 41 ww. Kodeksu, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

W myśl art. 94³ § 3 ww. Kodeksu, pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Należy zauważyć, że każde odszkodowanie ma za zadanie wyrównanie szkody w majątku, utraconych korzyści lub szkody poczynionej na osobie (zadośćuczynienie). Odszkodowanie stanowi zawsze przychód, gdyż otrzymujący je powiększa w ten sposób swój majątek. Odszkodowanie w żadnym wypadku nie ma charakteru restytucyjnego, bowiem niczego nie przywraca a jedynie wynagradza stratę lub krzywdę. Warunkiem otrzymania każdego odszkodowania jest zdarzenie, w wyniku którego dana osoba doznała określonego uszczerbku. Nikt nie otrzyma odszkodowania, jeśli wcześniej nie zaszła przesłanka powodująca możliwość ubiegania się o nie.

Jak już wyżej wskazano, każde odszkodowanie stanowi przysporzenie majątkowe, przychód podatkowy. Jednakże ustawodawca ze względów celowościowych, wprowadził w zakresie niektórych odszkodowań zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych, które wynikają z treści art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b ww. ustawy.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320), z wyjątkiem:

Należy podkreślić, że wszelkie zwolnienia i ulgi podatkowe są wyjątkiem, istotnym odstępstwem od zasady sprawiedliwości podatkowej - powszechności i równości opodatkowania, a ich zastosowanie nie może odbywać się na podstawie wykładni rozszerzającej, tzn. muszą być interpretowane ściśle.

W przedmiocie stosowania wszelkiego rodzaju ulg podatkowych trzeba mieć na uwadze także przepis art. 84 Konstytucji RP dotyczący zasady powszechności opodatkowania, stąd każdy wyjątek od tej zasady, w tym także ulga podatkowa, nie może być interpretowany dowolnie, ani uzupełniany w drodze interpretacji o treść, której nie zawiera.

Pani wątpliwości budzi kwestia czy otrzymane przez Panią na podstawie zawartej ugody sądowej odszkodowanie oraz zadośćuczynienie korzystają ze zwolnienia wskazanego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Aby wypłacona kwota korzystała ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

Odnosząc się do pierwszego warunku należy podkreślić, że w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia, tym niemniej rozumienie tych pojęć nie może odbiegać od ich znaczenia przyjętego w systemie prawa cywilnego. Wiele pojęć z katalogu zwolnień przedmiotowych nie zostało zdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych - nie może to jednak oznaczać dowolności w ich rozumieniu i stosowania wykładni rozszerzającej, przy czym oczywistym jest, że aby uniknąć takiej dowolności, kryteria rozumienia tych pojęć, niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, muszą mieć w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych. Odwołując się zatem do prawa cywilnego stwierdzić należy, że zasady odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie cywilnym opierają się na zasadzie winy lub ryzyka. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, z późn. zm.) przewiduje dwa zasadnicze rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy (art. 471 Kodeksu cywilnego i nast.) oraz deliktową - wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego i nast.). W konsekwencji na tle Kodeksu cywilnego świadczenie odszkodowawcze jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania. O tym, co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia decydują generalnie przepisy art. 361 i 363 Kodeksu cywilnego. W świetle powyżej wskazanych uregulowań wypłata odszkodowania jest więc konsekwencją wystąpienia szkody. Zadośćuczynienie to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej w związku z doznaną krzywdą.

Odszkodowanie według przepisów prawa cywilnego jest świadczeniem, które ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Z pojęciem szkody mamy do czynienia na gruncie zobowiązań umownych, gdzie dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań (art. 471 Kodeksu cywilnego). Przy czym szkodą jest zarówno uszczerbek w istniejącym mieniu, jak i utrata przyszłych korzyści. Zadośćuczynienie, analogicznie jak odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia "zadośćuczynienia" z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji pojęcie odszkodowania odnosi się również do zadośćuczynienia, będącego formą wynagrodzenia szkody.

Powyższe regulacje, mają również zastosowanie do przepisów prawa pracy, choć w ograniczonym zakresie. Jak stanowi bowiem art. 300 Kodeksu pracy, w sprawach nieuregulowanych przepisami prawa pracy, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Powyższe oznacza, że przepisy Kodeksu cywilnego wybrane do zastosowania w prawie pracy (stosunku pracy) nie mogą się sprzeciwiać ogólnym normom prawa pracy, mającym podstawowe znaczenie dla regulacji stosunków pracy.

Stosownie do art. 443 Kodeksu cywilnego, okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego.

Przepisy Kodeksu pracy, posługują się terminami "odszkodowanie" oraz "zadośćuczynienie" w odniesieniu do konkretnych świadczeń pracowniczych, do których uprawniony jest pracownik lub były pracownik (np. w art. 18^3d, art. 36¹ § 2, art. 45, art. 56, art. 94³ § 3, art. 99, art. 101² Kodeksu pracy).

Zwolnieniem określonym w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, objęte są tylko odszkodowania i zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, bądź postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w lit. a-g) tego artykułu. Oznacza to, że zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalone zostały wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań.

W omawianym przypadku niewątpliwie wystąpił element szkody, zaś przedmiotowe świadczenie stanowi świadczenie, które ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Otrzymała Pani przedmiotowe odszkodowanie i zadośćuczynienie z tej racji, że poniosła szkodę. Zatem, pierwszy warunek został spełniony.

Odnosząc się do drugiego warunku, zauważyć należy, że z informacji zawartych we wniosku wynika, iż w dniu 24 maja 2020 r. podpisała Pani ugodę sądową z byłym pracodawcą. Ugoda ta zawarta została w związku z dwoma sprawami sądowymi, które toczyły się w sądzie z Pani powództwa. W ugodzie pracodawca zobowiązał się do zapłaty na Pani rzecz kwoty 204 319 zł 18 gr brutto. W opisie stanu faktycznego wskazała Pani, że wysokość wypłaconego świadczenia na podstawie zawartej ugody sądowej została ustalona na podstawie negocjacji stron oraz koresponduje z roszczeniami, które były zawarte w pozwie.

W związku z powyższym należy uznać, że kwota przyznanego Pani odszkodowania oraz zadośćuczynienia wynika z ustaleń zawartych między stronami ugody. Wobec powyższego określone w ugodzie świadczenie nie jest odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem, którego wysokość lub zasady ustalania wynikają z przepisów odrębnych ustaw, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zatem nie można uznać, że został spełniony drugi warunek.

Analizując trzeci warunek, należy stwierdzić, że skoro otrzymane przez Panią odszkodowanie zostało przyznane na podstawie ugody sądowej, to należy uznać, że trzeci warunek został spełniony.

Zatem, w sytuacji gdy nie wszystkie trzy wskazane wyżej warunki zostały spełnione przedmiotowe odszkodowanie i zadośćuczynienie nie będzie mogło korzystać ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle powyższego, mając na uwadze przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz powołane wyżej przepisy prawa należy stwierdzić, że wypłacone Pani na podstawie ugody sądowej odszkodowanie nie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem kwota odszkodowania i zadośćuczynienia wynika z ustaleń zawartych między stronami ugody.

Natomiast w przypadku, gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a i b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Zatem, jeżeli otrzymane odszkodowanie mieści się w pojęciu jednego z ww. wyjątków, stanowi wystarczający argument do braku skorzystania ze zwolnienia od podatku i powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podstawową przesłanką zwolnienia świadczenia od opodatkowania na podstawie przytoczonego przepisu jest jego odszkodowawczy charakter. Wyżej wymieniony przepis zwalnia od podatku jedynie takie odszkodowania, które nie stanowią ekonomicznego przysporzenia ponad stan majątkowy będący w posiadaniu podatnika przed ich wypłatą. Odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszystkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. W praktyce szkoda może obejmować stratę polegającą na ubytku w majątku - wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas, lub może dotyczyć utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono - wówczas poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, opodatkowaniu podatkiem dochodowym, jako wyłączone ze zwolnienia, podlega odszkodowanie otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej z tytułu utraconych korzyści, które podatnik mógł otrzymać gdyby mu szkody nie wyrządzono. Opodatkowanie to wynika stąd, że gdyby podatnik osiągnął spodziewane korzyści, to podlegałyby one opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Odnośnie przesłanek wyłączających możliwość zwolnienia odszkodowania i zadośćuczynienia z podatku, które to przesłanki zostały przewidziane w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy (otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono) wskazać należy, że w prywatnoprawnym ujęciu odszkodowanie jest świadczeniem mającym na celu naprawę wyrządzonej szkody lub jej kompensatę. Odszkodowanie może mieć formę restytucji (przywrócenie stanu poprzedniego) lub zapłaty określonej kwoty, która skompensuje poszkodowanemu poniesione straty. Szkodą jest ubytek w majątku poszkodowanego spowodowany bezprawnym działaniem lub zaniechaniem sprawcy, a także z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez dłużnika zobowiązania.

Odnosząc powyższe do przedstawionego stanu faktycznego stwierdzić należy, że wypłacone Pani na podstawie ugody sądowej odszkodowanie oraz zadośćuczynienie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny oraz powołane wyżej przepisy prawa należy stwierdzić, że otrzymane przez Panią odszkodowanie i zadośćuczynienie nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem kwota odszkodowania i zadośćuczynienia wynika z ustaleń zawartych między stronami ugody. Zgodnie jednak z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przedmiotowe świadczenie będzie korzystało ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie ww. przepisu, bowiem przepis ten wymienia jako wolne od podatku odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie.

Wobec powyższego, pomimo że nie jest Pani zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego z tytułu otrzymanego odszkodowania i zadośćuczynienia Pani stanowisko należało uznać w tej części za nieprawidłowe.

Odnosząc się natomiast do kwestii opodatkowania otrzymanej przez Panią kwoty tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego, wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101) - strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do kosztów procesu zalicza się m.in. koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego.

Z wniosku wynika, że w ugodzie sądowej ustalono, iż pracodawca pokryje połowę poniesionych przez Panią kosztów postępowania sądowego, czyli koszty związane z opłatami sądowymi od pozwów oraz świadczoną na Pani rzecz obsługi prawnej.

Zauważyć należy, że wysokość kwoty zwrotu kosztów postępowania sądowego na Pani rzecz była niższa niż wysokość wydatków przez Panią poniesionych. Zatem otrzymana przez Panią kwota tytułem zwrotu kosztów procesu nie przewyższa poniesionych przez Panią wydatków, kwota ta nie stanowi zatem przysporzenia majątkowego po Pani stronie i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po Pani stronie nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z Pani własnych środków, a następnie na podstawie ugody zostały Pani zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej nakładów - nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo.

Wobec powyższego Pani stanowisko należało uznać w tej części za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Panią i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Tutejszy Organ podkreśla, że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretacje opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku - nie prowadzi postępowania dowodowego. Postępowanie w sprawie wydania interpretacji indywidualnej ma na celu wyjaśnienie wątpliwości co do sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego materialnego do określonego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.) jest sam przepis prawa. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych nie jest ustalanie stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego), stanowi to bowiem domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne. Organ nie prowadzi postępowania dowodowego, ograniczając się do analizy okoliczności podanych we wniosku. W stosunku do tych okoliczności wyraża swoje stanowisko, które zawsze musi być jednak ustosunkowaniem się do poglądu (stanowiska) prezentowanego w danej sprawie przez wnioskodawcę. Jeżeli zatem, przedstawiony we wniosku stan faktyczny/zdarzenie przyszłe będzie różnił się od występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie Pani chroniła w zakresie rzeczywiście zaistniałego stanu faktycznego.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

* Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

* Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r. poz. 329; dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

* w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

* w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.).