0112-KDIL1-2.4012.453.2017.1.NF - VAT od odszkodowania za wywłaszczenie.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 13 września 2017 r. (data wpływu 19 września 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu otrzymanego przez Wnioskodawcę odszkodowania - jest nieprawidłowe.

W dniu 19 września 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu otrzymanego przez Wnioskodawcę odszkodowania.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca będący osobą fizyczną był właścicielem nieruchomości gruntowych niezabudowanych.

Decyzją wydaną przez Wójta Gminy z dnia 18 marca 2004 r., oraz decyzją Wójta Gminy z dnia 2 stycznia 2006 r., nr sprawy, zatwierdzono projekty podziałów nieruchomości stanowiących własność Wnioskodawcy, zapisanych w KW.

W wyniku podziałów powstały działki przeznaczone pod drogi publiczne, które z mocy prawa przeszły na własność Gminy. Wnioskodawca z tytułu wywłaszczenia otrzyma od Gminy odszkodowanie w kwocie netto wg wartości określonej w operacie szacunkowym przez rzeczoznawcę majątkowego. Zgodnie z informacją zawartą w decyzji ustalającej wysokość odszkodowania, kwota odszkodowania wynikająca z decyzji jest kwotą netto i nie uwzględnia podatku VAT.

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży gruntów i jest z tego tytułu podatnikiem podatku VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy otrzymane przez Wnioskodawcę odszkodowanie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy, w sytuacji opisanej w zdarzeniu przyszłym, otrzymane odszkodowanie nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zagadnienie odszkodowań uregulowane zostało w art. 361-363 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459, z późn. zm.; dalej: k.c.). Szczegółowe regulacje dotyczące odpowiedzialności wykonawcy czynności odnaleźć można w przepisach szczególnych regulujących zasady wykonania konkretnych świadczeń np. w art. 779-793 k.c., dotyczących przewozu rzeczy i odpowiedzialności przewoźnika.

Dla ustalenia konsekwencji wypłaty lub otrzymania odszkodowania na gruncie podatku VAT ustalić należy czy czynności takie w ogóle podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W tym celu odwołać się trzeba do przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221, z późn. zm.; dalej: ustawa o VAT), w szczególności do przepisów art. 5, 7 i 8 ustawy o VAT.

Odszkodowanie jest to wypłata określonej kwoty pieniędzy, które stanowią wynagrodzenia za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, służące zadośćuczynieniu poniesionym przez ową osobę trzecią stratom.

Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 361 § 1 k.c. "zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła". Obliczając wysokość odszkodowania uwzględnić należy wartość strat, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 5 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają:

Wskazane powyżej czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Podkreślić należy, że pośród czynności opodatkowanych VAT nie zostało wymienione przekazanie odszkodowania.

Dokonując analizy podatkowych skutków wypłaty lub otrzymania odszkodowania, pominąć należy czynności wymienione w pkt 2-5 powyższego wyszczególnienia tzn. dokonywane w obrocie transgranicznym.

Przepis art. 7 ust. 1 ustawy o VAT definiuje odpłatną dostawę towarów jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W art. 2 pkt 6 ustawy o VAT ustawodawca wskazał, że na gruncie VAT za towary uznaje się "rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii". Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzić należy, że sama wypłata odszkodowania, podobnie jak i jego otrzymanie, co do zasady, nie może być uznana za czynność opodatkowaną ze względu na to, że pieniądze nie są towarem, a zatem przekazanie prawa do rozporządzania nimi nie stanowi dostawy.

Odpłatnym świadczeniem usług w rozumieniu ustawy o VAT jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

Z uwagi na to, że odszkodowanie wypłacane jest jako zadośćuczynienie za szkodę, która została wyrządzona podmiotowi, lub za utracone przez niego korzyści, czynność tego rodzaju nie może być uznana za usługę. Podobnie usługą nie jest "świadczenie", jakie w zamian za odszkodowanie uzyskuje wypłacający je. Istotnym bowiem jest to, że nawet jeśli podatnik otrzymujący odszkodowanie wykonuje na rzecz wypłacającego jakieś czynności, czyni to bez, a często nawet wbrew wolnej woli. Opodatkowanie takiego wymuszonego (co ważne, wymuszonego nie okolicznościami gospodarczymi czy innymi, ale pozostającymi w zgodzie z treścią umowy - wykonaniu dobrowolnie zawartego kontraktu) świadczenia byłoby sprzeczne z istotą podatku od towarów i usług, który jest daniną publicznoprawną opłacaną przez uczestników obrotu gospodarczego, a zatem dobrowolnie działających podatników.

Reasumując Wnioskodawca stwierdza, że otrzymanie od Gminy odszkodowania w kwocie netto nie generuje po jego stronie obowiązku odprowadzenia podatku VAT z tego tytułu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

Stosownie do treści art. 2 pkt 6 ustawy, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Należy podkreślić, że zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy - opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy - czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Jak stanowi art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Należy podkreślić, że co do zasady dla uznania, że dostawa towarów podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest "odpłatność" za daną czynność, co wynika wprost z powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Z przywołanego przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że czynność polegająca na przeniesieniu z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów (np. nieruchomości gruntowej) w zamian za odszkodowanie stanowi dostawę towarów. W tej sytuacji bez znaczenia jest fakt, że dostawa nie jest de facto następstwem decyzji właściciela, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa. Odszkodowanie w tym przypadku pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. W konsekwencji należy stwierdzić, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów (w tym np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie - na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy - podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Należy przy tym zaznaczyć, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie (przyjmujące formę odszkodowania).

Kwestia "odpłatności" była niejednokrotnie przedmiotem rozpatrzenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jak zauważył Trybunał w wyroku 102/86 "czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem". Należy też zwrócić uwagę na wyrok C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie Trybunał zauważył, iż czynność "podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy". W orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r., C-154/80 Trybunał stwierdził, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Zatem z odpłatnością za dostawę towarów lub świadczenie usług mamy do czynienia w sytuacji, gdy pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usługi a zapłatą istnieje adekwatny związek.

Wynagrodzenie musi mieć zatem konkretny wymiar, a więc być konkretną wielkością wyrażalną w pieniądzu. Dostawę można uznać za dokonaną odpłatnie, dopiero gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru. Oznacza to, że przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów nabiera odpłatnego charakteru dopiero w momencie przyznania odszkodowania i ustalenia jego wysokości.

Należy również wskazać, że kwestie związane z decyzją ustalającą m.in. wysokość odszkodowania regulują przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1496). Istotą wywłaszczenia jest pozbawienie lub ograniczenie m.in. prawa własności nieruchomości. Dokonuje się tego za odszkodowaniem wypłaconym na rzecz osoby (podmiotu) wywłaszczanego, co poprzedza wydanie aktu prawnego w randze decyzji. Nieruchomość objęta taką procedurą staje się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży gruntów i jest z tego tytułu podatnikiem podatku VAT. Wnioskodawca był właścicielem nieruchomości gruntowych niezabudowanych. W wyniku podziałów dokonanymi decyzjami wydanymi przez Wójta Gminy Czernica powstały działki przeznaczone pod drogi publiczne, które z mocy prawa przeszły na własność Gminy.

W zamian za ww. czynność zostanie Wnioskodawcy wypłacone określone wynagrodzenie (odszkodowanie).

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą ustalenia, czy otrzymane przez niego odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia nieruchomości będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT.

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży gruntów i jest z tego tytułu podatnikiem podatku VAT. Zatem, dostawa nieruchomości gruntowych przeznaczonych na drogi publiczne, stanowić będzie dostawę dokonywaną przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu przepisu art. 15 ust. 2 ustawy, a więc przez podatnika podatku od towarów i usług, o którym mowa w ust. 1 tego przepisu.

W związku z powyższym, należy stwierdzić, że przeniesienie, w zamian za odszkodowanie, prawa własności nieruchomości gruntowych będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy art. 5 ust. 1 ustawy stanowiąc odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Podsumowując, dostawa nieruchomości gruntowych przeznaczonych pod drogi publiczne za odszkodowaniem, stanowić będzie czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2017 r. poz. 1369, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.