0111-KDIB2-2.4015.24.2024.1.MM - Zwolnienie z podatku nieodpłatnej służebności mieszkania ustanowionej przez syna

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

8 lutego 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 7 lutego 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pani rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pani syna za zgodą jego żony.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Pan... (syn) zamierza ustanowić na Pani rzecz -... (matki) - nieodpłatną i dożywotnią służebność osobistą lokalu mieszkalnego, polegającą na swobodnym prawie do korzystania z całego lokalu na podstawie art. 296 i nast. Kodeksu cywilnego. Pani syn,... jest w związku małżeńskim z Panią..., w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Służebność osobista na Pani rzecz zostanie ustanowiona na lokalu stanowiącym odrębną nieruchomość, którego właścicielami są, na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, Pan... (syn) i Pani... (synowa). Wartość lokalu mieszkalnego przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywcy z I grupy podatkowej określoną w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Służebność zostanie ustanowiona na podstawie umowy w formie aktu notarialnego zawartej wyłącznie pomiędzy Panią..., a Panem.. Stronami umowy ustanawiającej służebność będą zatem wyłącznie matka i jej syn, natomiast synowa (Pani...) wyrazi zgodę w formie aktu notarialnego na jej ustanowienie (zgoda w trybie art. 37 § 1 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy).

Pytanie

Czy po ustanowieniu na Pani rzecz nieodpłatnej i dożywotniej służebności osobistej mieszkania przez Pani syna - Pana..., pozostającego w związku małżeńskim z Panią..., w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, i za zgodą jego żony, wyrażoną w trybie art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego, notariusz jako płatnik podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności nie będzie zobowiązany do pobrania tego podatku?

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, za dotychczasowymi stanowiskami Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej wyrażonymi w interpretacjach indywidualnych m.in. z 19 sierpnia 2022 r., Znak: 0111-KDIB2-2.4015.98.2022.1.DR oraz z 29 października 2021 r., Znak: 0111-KDIB2-2.4015.127.2021.1.PB oraz z 5 kwietnia 2023 r., Znak: 0111-KDIB2-2.4015.30.2023.1.DR, ustanowienie na rzecz matki, tj. na rzecz osoby wymienionej w zamkniętym katalogu osób określonych w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nieodpłatnej służebności mieszkania, której wartość jest wyższa niż kwota wolna od podatku, przez syna pozostającego w związku małżeńskim z ustrojem wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, jest zwolnione w całości od podatku w związku z czym notariusz nie będzie zobowiązany do pobrania podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności, jeżeli łącznie spełnione zostaną następujące warunki: nieodpłatna służebność mieszkania zostanie ustanowiona na podstawie umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy matką -... i synem - Panem... - synowa - Pani... - wyrazi zgodę w formie aktu notarialnego na ustanowienie przez jej męża służebności mieszkania na rzecz jego matki. Ponadto, uważa Pani, że stosownie do zapisów art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w związku z tym, że służebność zawarta zostanie w formie aktu notarialnego, nie będzie na Pani ciążył obowiązek zgłoszenia nabycia ww. prawa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 z późn. zm.):

Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Na podstawie art. 5 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy:

Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania - z chwilą ustanowienia tych praw.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

Artykuł 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:

Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

Przepis art. 17a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że:

1. Podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.

2. Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika.

W myśl art. 18 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy:

Notariusze są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności.

Przywołane powyżej przepisy wskazują, że ustanowienie nieodpłatnej służebności - co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Obowiązek uiszczenia podatku z tego tytułu ciąży na nabywcy prawa majątkowego. Notariusz, jako płatnik, jest zobowiązany pobrać podatek od spadków i darowizn od umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności, jeżeli czynność ta zostaje dokonana w formie aktu notarialnego.

Jednakże, w myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 2 omawianej ustawy:

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Ze zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że Pani syn zamierza ustanowić nieodpłatną służebność mieszkania na Pani rzecz. Właścicielami lokalu mieszkalnego - na zasadach wspólności ustawowej - są: Pani syn i jego żona. Ustanowienie służebności nastąpi na podstawie umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego zawartej między Panią a synem. Żona Pani syna na czynność tę wyrazi zgodę w formie pisemnej.

Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia "służebności", należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.

W myśl art. 245 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.

§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.

Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:

Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).

W myśl art. 297 ww. Kodeksu:

Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.

Źródłem powstania służebności (ograniczonego prawa rzeczowego) jest co do zasady czynności prawna (umowa), stanowiąca wynik uzgodnień stron i w takim przypadku, jeżeli umowa ta jest zawierana w formie aktu notarialnego dla skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie ma wymogu złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Tak samo, takiego wymogu nie ma, gdy służebność ustanawiana jest na podstawie jednostronnego oświadczenia woli składanego w formie aktu notarialnego.

Z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, iż jednym z warunków skorzystania ze zwolnienia, jest zgłoszenie przez osoby objęte zwolnieniem właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron (art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że ustanowienie nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) przez syna na Pani rzecz, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy.

Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że zawierając przedmiotową umowę ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) na rzecz Pani (matki), syn pozostaje w związku małżeńskim. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego.

Kwestie stosunków majątkowych małżeńskich reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.

W myśl art. 37 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.

Stosownie do art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.

Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.

Podsumowując, nabycie ograniczonego prawa rzeczowego (nieodpłatnej służebności mieszkania) - jak sama Pani wskazała - nastąpi na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy Panią (jako nabywcą prawa) a Pani synem. Zatem w sytuacji gdy żona Pani syna wyrazi zgodę, o której mowa w art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na ustanowienie ww. służebności, nabycie to skorzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 2 ww. ustawy, nie będzie ciążył na Pani obowiązek zgłoszenia nabycia ww. prawa majątkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, ponieważ nieodpłatna służebność będzie ustanowiona w formie aktu notarialnego.

Notariusz, jako płatnik, nie będzie zatem zobowiązany pobrać podatku od spadków i darowizn od zawartej przez Panią umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w.. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm.; dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.).