0111-KDIB2-2.4015.158.2023.1.PB - Opodatkowanie nieodpłatnego zniesienia współwłasności nieruchomości obciążonej hipoteką

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

20 grudnia 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 20 grudnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych nabycia w drodze darowizny udziałów w lokalu mieszkalnym obciążonym hipoteką. Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Pana córka A. S. i Pana zięć K. S. przekazują lokal mieszkalny w formie darowizny rodzicom A. S. - J. (Panu) i M. Ż. Na nieruchomości ustanowiono hipotekę na kwotę 293 100 zł. Wartość rynkowa nieruchomości wynosi 380 000 zł.

Pytanie

Czy podstawą obliczenia podatku od spadków i darowizn jest wartość nieruchomości 380 000 zł, pomniejszona o wysokość hipoteki 293 100 zł?

Pana stanowisko w sprawie

Pana zdaniem, hipoteka jest ciężarem obciążającym nieruchomość i powinna być potrącona od wartości nabytych praw majątkowych zgodnie z wartością rynkowa ustaloną na dzień powstania obowiązku podatkowego. Podstawa opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn wynosi 86 900 zł. Od połowy darowizny darowanej przez Pana córkę Panu i Pana żonie - M. Ż. nie płacą Państwo podatku od spadków i darowizn. Drugą połowę darowizny od Pana zięcia należy podzielić na Pana i Pana żonę - M. Ż. rodziców A. S. i wyniesie to 21 725 zł na każdego z obdarowanych. Podatek nie występuje, ponieważ kwota wolna od podatku od darowizny wynosi 36 120 zł.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 z późn. zm.):

Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny, polecenia darczyńcy.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera definicji pojęcia "darowizna", dlatego należy w tym zakresie odwołać się do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego:

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.

W myśl art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy:

Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej: 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

W myśl art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych od tego samego zbywcy następuje więcej niż jeden raz, do czystej wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas od tego samego zbywcy w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

Na podstawie art. 14 ust. 1 i 2 ww. ustawy:

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

W myśl art. 14 ust. 3 pkt 1 cytowanej ustawy:

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się: 1) do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Zatem co do zasady nabycie w drodze darowizny nieruchomości położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy i ciąży na obdarowanym.

Ustawodawca przewidział jednak sytuacje, w których nabycie w drodze darowizny korzysta ze zwolnienia. I tak zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

W myśl art. 4a ust. 4 ww. ustawy:

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

Osoby wymienione w art. 4a ust. 1 ww. ustawy, tj. małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha określane są jako tzw. zerowa grupa podatkowa. W odróżnieniu od I grupy podatkowej nie występują w niej zięć, synowa i teściowie.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia wynika, że Pana córka A. S. i Pana zięć K. S. przekażą lokal mieszkalny w formie darowizny Panu i Pana żonie. Na nieruchomości ustanowiono hipotekę na kwotę 293 100 zł. Wartość rynkowa nieruchomości wynosi 380 000 zł.

Pana zdaniem, w stosunku do darowizny otrzymanej od córki nie zapłaci Pan podatku od spadków i darowizn.

Przechodząc do oceny powyższego stanowiska należy wskazać, że z treści art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że zwolnieniem tym objęte jest nabycie przez osoby, których łączą relacje ściśle w przepisie określone (tzw. grupa zerowa). Między innymi są to wstępni.

Warunkiem zastosowania zwolnienia jest zgłoszenie nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Jednakże jak stanowi art. 4a ust. 4 pkt 2 ww. ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje nabycia, które następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Zgodnie z art. 158 ww. ustawy - Kodeks cywilny:

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.

Mając na uwadze powołane wyżej przepisy prawa, należy stwierdzić, że opisana we wniosku darowizna lokalu mieszkalnego przez Pana córkę (udział 1/2 lokalu mieszkalnego) m.in. na Pana rzecz będzie podlegała zwolnieniu od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, gdyż mieści się Pan w grupie osób określonych w cytowanym powyżej art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Co do zasady, dla zachowania warunków zwolnienia koniecznym jest zgłoszenie darowizny do naczelnika urzędu skarbowego w terminie powyżej wskazanym. Na Panu nie będzie jednak ciążył obowiązek zgłoszenia darowizny od córki do urzędu skarbowego, ponieważ darowizna - jak wynika z powołanego powyżej art. 158 Kodeksu cywilnego - będzie dokonana w formie aktu notarialnego. Zatem, skoro przedmiotowa darowizna lokalu mieszkalnego zostanie dokonana w formie aktu notarialnego, to w analizowanej sprawie, zgodnie z treścią art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn nie wystąpi obowiązek zgłoszenia.

Przechodząc natomiast do skutków podatkowych darowizny otrzymanej od zięcia, Pana zdaniem, drugą połowę darowizny należy podzielić na Pana i Pana żonę i w związku z tym, że hipoteka jest ciężarem obciążającym nieruchomość i powinna być potrącona od wartości nabytych praw majątkowych podstawa opodatkowania wyniesie 21 725 zł na każdego z obdarowanych. Podatek nie wystąpi, ponieważ kwota wolna od podatku od darowizny wynosi 36 120 zł.

Mając na uwadze powołane wyżej przepisy prawa, należy wskazać, że darowizna od zięcia będzie podlegać opodatkowaniu na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. W przypadku nabycia darowizny m.in. przez teścia nie ma bowiem zastosowania zwolnienie, o którym mowa w art. 4a ust. 1 ww. ustawy.

Podstawę opodatkowania należy ustalić zgodnie z art. 7 ust. 1 oraz art. 8 ust. 1 tej ustawy.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Ustawodawca nie podaje definicji długów i ciężarów. Jednocześnie rozszerza to pojęcie w art. 7 ust. 2 i 3 ustawy przykładowo wyliczając przypadki, które stanowią długi i ciężary. Oznacza to, iż długi i ciężary w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowią katalog otwarty. Pojęcie "długów" w rozumieniu tego artykułu obejmuje wszelkie pieniężne roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem nabycia. Równowartość tych roszczeń podlega potrąceniu od jego wartości.

"Ciężarem" natomiast jest inne niż dług obciążenie nabytej rzeczy lub prawa, które w chwili nabycia zmniejsza jego wartość rynkową, np. hipoteka. Odliczenie długów i ciężarów jest wyrazem istoty (elementem konstrukcyjnym) podatku od spadków i darowizn, polegającej na opodatkowaniu przyrostu czystej wartości majątku podatnika.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 i 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a wartość praw do wkładów oszczędnościowych - w wysokości tych wkładów.

Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Natomiast zgodnie z art. 244 § 1 ww. ustawy - Kodeks cywilny:

Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.

Hipotekę regulują odrębne przepisy, a mianowicie ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1984).

W myśl art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece:

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Zgodnie z powyższymi przepisami, ustanowiona na nieruchomości hipoteka stanowić będzie obciążenie, które należy zaliczyć do długów i ciężarów w rozumieniu art. 7 ww. ustawy. Przy czym, skoro przedmiotem darowizny od zięcia będzie udział 1/2 lokalu mieszkalnego, to hipoteka będzie stanowić obciążenie w proporcji odpowiadającej temu udziału. Zatem wartość udziału 1/2 w lokalu mieszkalnym, nabytego w drodze darowizny m.in. przez Pana, może być pomniejszona o 1/2 część kwoty hipoteki.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn w związku z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz. U. z 2023 r. poz. 1226):

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Skoro - jak wynika z opisu zdarzenia przyszłego - wartość ustanowionej hipoteki nie przekroczy wartości przedmiotu darowizny, umowa darowizny udziału otrzymanego od zięcia będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy, po odliczeniu kwoty wolnej w I grupie podatkowej, tj. 36 120 zł z uwzględnieniem zasady, o której mowa w art. 9 ust. 2 ww. ustawy, przez każdego z obdarowanych, m.in. przez Pana.

W związku z tym, że - jak wynika z wniosku - wartość lokalu mieszkalnego odpowiadająca udziałowi otrzymanemu od zięcia po pomniejszeniu o wartość hipoteki, która obciąża darowany przez zięcia udział w lokalu mieszkalnym, nie przekroczy kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, tj. 36 120 zł z uwzględnieniem zasady kumulacji, nie będzie Pan zobowiązany do zapłaty podatku od spadków i darowizn.

Dodatkowe informacje

Przedmiotowa interpretacja - zgodnie ze złożonym wnioskiem, została wydana wyłącznie dla Pana. Stosownie bowiem do art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Nie rozstrzyga ona zatem o skutkach podatkowych darowizny udziałów w lokalu mieszkalnym jakie wystąpią po stronie Pana żony. Stosownie do powyższego, jeżeli Pana żona chciałaby również otrzymać interpretację indywidualną, to powinna złożyć odrębny wniosek i uiścić wymaganą opłatę.

Wskazujemy również, że w przedmiotowej interpretacji Organ nie przesądzał, czy wskazana we wniosku wartość rynkowa lokalu mieszkalnego, tj. 380 000,00 zł odpowiada wartości rynkowej ustalonej na podstawie art. 8 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

W celu rozstrzygnięcia powyższej kwestii konieczne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, do przeprowadzenia którego Organ interpretacyjny - w ramach nadanych mu uprawnień - nie jest upoważniony. Tym samym Organ zaznacza, że powyższe kwestie stanowią element zdarzenia, niepodlegający ocenie w tej interpretacji.

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w... Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm.; dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.).