Szpyrka Michalina, Omówienie do postanowienia SN z dnia 25 stycznia 2022 r., III CZP 72/22

1. Początkowa część art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa (Dz.U. z 2021 r. poz. 795) obejmuje swym zakresem również decyzję stwierdzającą nieważność decyzji reprywatyzacyjnej.

2. Wyrażona w art. 1 ust. 1 u.k.w.h. [ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2019 r. poz. 2204 ze zm.)] funkcja ksiąg wieczystych ustalenia stanu prawnego nieruchomości, związane z tym domniemanie zgodności ze stanem rzeczywistym (art. 3 ust. 1 u.k.w.h.) oraz ochrona bezpieczeństwa obrotu (art. 5 i art. 6 u.k.w.h.) sprawiają, iż co do zasady niepożądana jest sytuacja, w której skutkiem dokonania wpisu byłaby niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym. Dlatego też istnienie możliwości usunięcia niezgodności stanu ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w drodze powództwa przewidzianego w art. 10 u.k.w.h. nie wyłącza obowiązku sądu wieczystoksięgowego przeciwdziałania dokonywaniu wpisów niezgodnych z rzeczywistym stanem prawnym wtedy, gdy sąd dysponuje stosowną wiedzą w tym zakresie. Rola sądu wieczystoksięgowego nie ogranicza się zatem do realizacji wyłącznie funkcji rejestracyjno-ewidencyjnych. W rezultacie sąd ten bada podstawę wpisu nie tylko pod względem formalnym, lecz także pod kątem jego materialnoprawnej skuteczności. W odniesieniu do decyzji administracyjnych oznacza to, że niezależnie od przypadków tzw. bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej sąd wieczystoksięgowy ma obowiązek oceny skutków cywilnoprawnych decyzji administracyjnej, innych niż te, dla których przewidziane zostało orzekanie na drodze administracyjnej i objętych osnową decyzji.

3. Związanie sądu cywilnego decyzją administracyjną dotyczy wyłącznie zawartego w decyzji (jej osnowie, sentencji) rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa lub stosunku prawnego, z uwzględnieniem granic podmiotowych i przedmiotowych tego rozstrzygnięcia, zatem okoliczność, że sąd musi respektować wynikający z decyzji administracyjnej stan prawny, w niczym nie przeszkadza w ustaleniu ważności albo nieważności umowy zawartej na podstawie decyzji administracyjnej. Związanie sądu decyzją administracyjną nie obejmuje bowiem skutków prawnych zdarzeń cywilnoprawnych wprawdzie powiązanych z decyzją, ale uregulowanych innymi ustawami. Mimo zatem związania decyzją administracyjną sąd jest uprawniony do samodzielnej oceny skutków cywilnoprawnych danej decyzji, które nie wynikają wprost z jej sentencji. Dotyczy to także skutków uchylenia albo stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej.

4. Instytucja zagadnień prawnych nie może być wykorzystywana do przerzucenia na Sąd Najwyższy decyzji jurysdykcyjnej obciążającej sąd orzekający.