Mozgawa Marek (red.), Znęcanie się

Monografie
Opublikowano: WKP 2020
Rodzaj:  monografia
Autorzy monografii:

Znęcanie się

Autorzy fragmentu:

WSTĘP

Przedmiotem niniejszej monografii jest zjawisko znęcania się. Słownikowo znęcanie się to zadawanie komuś cierpień fizycznych lub moralnych, pastwienie się nad kimś (słabszym, bezbronnym), dręczenie, tyranizowanie kogoś . Na znęcanie się nie można jednak patrzeć jedynie przez pryzmat samej czynności oraz odczuć osoby dotkniętej tego typu zachowaniem. Nie sposób tracić z pola widzenia przyczyn i następstw tego zjawiska oraz różnorodności układów sytuacyjnych, w których do niego dochodzi (przemoc w rodzinie, znęcanie się w miejscu izolacji czy w wojsku, krzywdzenie zwierząt). Pamiętać też trzeba o całym systemie przeciwdziałania znęcaniu się, który opiera się na rozwiązaniach krajowych i międzynarodowych.

Założeniem, które legło u podstaw stworzenia niniejszego opracowania, było przedstawienie wspomnianego, bardzo szkodliwego społecznie, fenomenu w wielu aspektach. Chociaż zasadniczą część pracy stanowią rozważania z zakresu prawa karnego materialnego, to zostały one „obudowane” wątkami pobocznymi, wszelako nie mniej istotnymi. Oprócz analiz przepisów Kodeksu karnego, nakładających sankcję karną za znęcanie się, które dotyczą ustawowych znamion przestępstw stypizowanych w art. 207, 246, 247 i 352 k.k. (pogłębionych rozważaniami koncentrującymi uwagę na wybranych zagadnieniach związanych z tymi przestępstwami – kwestia czynności sprawczej czynu z art. 207 k.k. w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz zbiegu przepisów i przestępstw w kontekście art. 207 k.k.) odniesiono się do szerokiego spektrum zagadnień mniej lub bardziej związanych z prawem karnym albo nieodnoszących się w ogóle do prawa karnego (nawet w najszerszym rozumieniu tego pojęcia).

Niejako wstępem do analizy rozwiązań prawnokarnych są rozdziały dotyczące aspektu historycznego przestępstwa znęcania się, kwestii obowiązków państwa w zakresie przeciwdziałania przestępstwu znęcania się w świetle standardów konstytucyjnych i międzynarodowych, ochrony praw pokrzywdzonego przemocą domową w orzecznictwie Europejskiego Trybunał Praw Człowieka, a także problemu psychologicznych i wiktymologicznych następstw znęcania się. Następująca później analiza prawnokarnych rozwiązań obowiązujących w Polsce uzupełniona jest o cenne w kontekście oceny ich adekwatności i prawniczej jakości uwagi prawnoporównawcze (pogłębione w zakresie prawa karnego Ukrainy) oraz o rozważania procesowe (kwestia wpływu wykładni dokonywanej przez Sąd Najwyższy odnośnie do zamiaru ewentualnego przy przestępstwie znęcania na przebieg postępowania przygotowawczego oraz problem instytucji prawa do odmowy składania zeznań przez osobę najbliższą). Przedstawiono również przestępstwo znęcania się z art. 207 § 1 k.k. w ujęciu statystycznym. W kontekście analizy przepisów Kodeksu karnego odniesiono się dodatkowo do kwestii wykroczeń przeciwko osobie mogących stanowić formę ochrony jednostki na przedpolu realizacji znamion przestępstwa znęcania się. Nie zabrakło też rozważań dotyczących prawnokarnych aspektów znęcania się nad zwierzętami. Osobno omówiono bardzo istotny w kontekście przedstawianego zjawiska problem przemocy w rodzinie (na tle rozwiązań nie tylko polskich, ale też ukraińskich). Rozważania ogólne uzupełnione są o uwagi dotyczące szczegółowych aspektów tej kwestii, takich jak seks i jego odmowa jako instrument znęcania się w stosunkach małżeńskich oraz cywilnoprawne środki ochrony dziecka będącego ofiarą przemocy w rodzinie.

Monografia niniejsza nie może (z uwagi chociażby na ograniczenia objętościowe) stanowić wyczerpującej analizy zjawiska znęcania się. Jest to bowiem fenomen tak złożony, że nie da się go omówić w najobszerniejszym nawet opracowaniu. Żywię jednak nadzieję, że zarysowane w niej problemy i zaprezentowane propozycje ich rozwiązania przyczynią się do zwalczania tego zjawiska, a sama książka zostanie doceniona przez szeroki krąg odbiorców.

Autor fragmentu:

PRZESTĘPSTWO ZNĘCANIA SIĘ NA ZIEMIACH POLSKICH DO PIERWSZYCH LAT II RZECZYPOSPOLITEJ

Historia prawa polskiego czasów przedrozbiorowych nie poświęca zbyt wiele uwagi kwestiom rozumianym współcześnie jako przestępstwo znęcania się. Jak przyjmuje nauka historii prawa traktująca o prawach przydanych członkom rodziny, „w dawnej Polsce przez wieki sfera stosunków rodzinnych w zasadzie nie była objęta regulacją prawną i była domeną prawa zwyczajowego. Zasadniczo stosunki rodzinne pozostawały sferą obyczajowości i moralności” . Na ogół przyjmuje się uogólnienie poczynione w literaturze historycznoprawnej oraz nowszej z zakresu socjologii prawa, że znęcanie się – rozumiane jako czyn w stosunku do osoby najbliższej lub pozostającej w stosunku zależności – uwarunkowane było dwoma podstawowymi czynnikami: kręgiem patriarchalnej rodziny i strukturami społeczeństwa feudalnego. Z drugiej strony należy odnotować kontekst norm religijno-kulturowych kształtujący zwyczaje i normy prawne chroniące przed znęcaniem się osoby słabsze, dzieci, kobiety oraz starców, na przykład ojca i matkę w...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX