Smusz-Kulesza Monika, Zbiorowe prawo pracowników do informacji

Zbiorowe prawo pracowników do informacji jest jednym z filarów, na których opiera się zbiorowe prawo pracy. Prawo to jest formą udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy i formą kontaktu załogi z pracodawcą. Zbiorowe prawo pracowników do informacji leży u podstaw wszystkich form udziału pracowników w zarządzaniu, a ponadto również wszystkich działań zbiorowych podejmowanych przez przedstawicieli pracowników. Przedstawiciele ci nie mogliby działać na rzecz ochrony praw i interesów pracowników bez dostępu do odpowiednich informacji dotyczących pracodawcy i przedsiębiorstwa. Prowadzenie konsultacji, rokowań zbiorowych lub sporów zbiorowych nie byłoby możliwe bez uprzedniej informacji. Zbiorowe prawo pracowników do informacji oddziałuje także na indywidualne uprawnienia pracownicze. Przedstawiciele pracowników, działając w celu zapewnienia ochrony praw i interesów zbiorowych załogi, kształtują również indywidualną sytuację jednostek.

Polscy pracownicy uzyskali dostęp do informacji dotyczących pracodawcy już w okresie powojennym. Od tego czasu ustawodawstwo regulujące zbiorowe prawo pracowników do informacji stopniowo się rozwijało. Dynamiczny rozwój zapewniło mu przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i wprowadzenie w Polsce europejskich standardów prawnych. Obecny model informowania pracowników wykształcił się przede wszystkim pod wpływem dyrektyw wydawanych przez organy Unii Europejskiej. Z uwagi na istotny wpływ, jaki prawo europejskie wywarło na kształt regulacji dotyczących informowania pracowników w Polsce, rozważania zawarte w niniejszej monografii poświęcone są omówieniu, obok regulacji prawa polskiego, również przepisów prawa europejskiego. Regulacje zbiorowego prawa pracowników do informacji na poziomie ponadnarodowym podkreślają europejski wymiar zatrudnienia i stosunków przemysłowych . Świadczą także o tym, że zbiorowe prawo do informacji jest jednym z najważniejszych praw przysługujących zbiorowości pracowniczej.

Zbiorowe prawo pracowników do informacji jest prawem podstawowym nowego typu. Oznacza to, że jakkolwiek można mówić o istnieniu podstawowego prawa pracowników do informacji, to jednak inaczej niż w przypadku praw naturalnych, jego treść jest ściśle określona przez ustawy i nie wykracza poza zakres w nich zagwarantowany. Na omawiane prawo składają się uprawnienia informacyjne zagwarantowane w ustawach. Prawo to jest złożone i ma niejednolity charakter. Dla ustalenia jego treści niezbędne jest ustalenie treści poszczególnych uprawnień informacyjnych.

Pomimo istotnego znaczenia zbiorowego prawa pracowników do informacji i złożoności jego regulacji prawnej, prawo to, do chwili obecnej, nie zostało jeszcze opracowane w sposób kompleksowy. Dotychczas, poruszając kwestie dotyczące prawa pracowników do informacji, w literaturze przedmiotu charakteryzowano przede wszystkim poszczególne uprawnienia informacyjne. Nie ma opracowania zawierającego refleksje nad charakterem ogólnym i zakresem podmiotowym oraz przedmiotowym zbiorowego prawa pracowników do informacji jako całości. Nieliczne są także publikacje podejmujące problematykę wielości uprawnień informacyjnych i procedur informowania. Nasilone zainteresowanie zbiorowym prawem pracowników do informacji w ostatnim okresie spowodowało, że na rynku pojawiło się wiele pozycji szczegółowo opisujących poszczególne ustawy przyznające pracownikom prawo do informacji. Wciąż brakowało jednak ogólnego opracowania poświęconego temu prawu. Pierwszym zadaniem niniejszej monografii jest uporządkowanie materiału normatywnego oraz dorobku doktryny i orzecznictwa, które dotyczą zbiorowego prawa pracowników do informacji. Uporządkowanie to pozwoli w sposób syntetyczny wyjaśnić pojęcie i określić charakter zbiorowego prawa pracowników do informacji. Umożliwi także przedstawienie instrumentów prawnych, mających na celu z jednej strony zagwarantowanie pracownikom dostępu do informacji i wykorzystania jej dla ochrony własnych interesów, z drugiej strony zaś poszanowanie i ochronę tajemnicy pracodawcy. Autorka stawia sobie również drugi zasadniczy cel, którym jest ocena rozwiązań ustawowych w zakresie zbiorowego prawa pracowników do informacji. Ocena ta dotyczy dwóch aspektów polskiej regulacji; po pierwsze, jej zgodności z prawem europejskim i po drugie, jej merytorycznej i technicznej jakości.

Monografia koncentruje się wyłącznie na charakterystyce zbiorowego prawa do informacji. Indywidualne prawo do informacji pozostaje poza zakresem rozważań. Zasadniczo poza zakresem niniejszej monografii pozostaje też prawo podmiotów zbiorowych do informacji w indywidualnych sprawach pracowniczych.