Kobza Urszula, Saks Krystian, Zasada konkurencyjności w praktyce zamówień publicznych. Pytania i odpowiedzi

Zasada konkurencyjności jako szczególny tryb udzielania zamówień w projektach dotowanych ze środków Unii Europejskiej pojawiła się wraz nastaniem perspektywy finansowej w ramach funduszy unijnych na lata 2014–2020. Swoje źródło wywodzi z Wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014–2020, których pierwsza wersja weszła w życie w 2015 r. Zasada konkurencyjności zaczerpnęła swój wzorzec z rozwiązań właściwych przetargowi nieograniczonemu. Od tamtej pory zasięg jej stosowania stopniowo rozrasta się wraz z liczbą projektów realizowanych w ramach programów operacyjnych. Najlepszym dowodem na to jest kilkadziesiąt tysięcy zapytań ofertowych na platformie Baza Konkurencyjności, które do dnia wydania niniejszej książki zostały opublikowane przez wnioskodawców i beneficjentów środków unijnych.

Zasada konkurencyjności jako procedura udzielania zamówień zrewolucjonizowała dotychczasowy pogląd, iż problematyka zamówień publicznych może dotyczyć wyłącznie podmiotów podlegających reżimowi ustawy Prawo zamówień publicznych. W ten sposób szereg polskich przedsiębiorców, w szczególności MŚP, zostało objętych oryginalnymi regulacjami, które wcześniej nie były znane dziedzinie zamówień publicznych czy realizacji projektów unijnych.

Warto zauważyć, że omawiana procedura stanowi kompromis między rygorystycznymi trybami konkurencyjnymi określonymi w ustawie Prawo zamówień publicznych a brakiem konkretnych reguł nabywania towarów, usług lub robót budowlanych. Ze względu na swoją specyfikę oraz liczne przeobrażenia związane z kolejnymi nowelizacjami wyżej wymienionych wytycznych zasada konkurencyjności jawi się jako tryb udzielania zamówień, którego konstrukcja, doktryna, a także orzecznictwo sądów administracyjnych funkcjonują w znacznej niezależności od modelu ustawowego. Implikuje to liczne trudności wśród zamawiających na płaszczyźnie praktycznej oraz interpretacyjnej. Zresztą nie tylko zamawiający borykają się z postępowaniami konkurencyjnymi, podejmując ryzyko niewłaściwego działania przy udzielaniu zamówień w projektach unijnych. Kolejnymi podmiotami, które mają do czynienia z zasadą konkurencyjności, są instytucje kontrolne oraz te będące stronami umów o dofinansowanie – odpowiedzialne za nadzór nad projektami. Do ostatniej grupy uczestników procesu realizacji zamówień, istotnie zainteresowanych omawianymi regulacjami, można zaliczyć wykonawców zamówień.

Niniejsza książka została przygotowana przede wszystkim dla beneficjentów programów operacyjnych oraz kontrolerów weryfikujących i nakładających korekty finansowe na postępowania w projektach przeprowadzone na mocy procedur pozaustawowych. Niemniej również wykonawcy czy osoby zainteresowane zamówieniami w projektach finansowanych ze środków unijnych znajdą w niej interesujące z ich perspektywy zagadnienia. Za wartość dodaną książki, ważną dla zrozumienia kontekstu udzielania zamówień w przedsięwzięciach unijnych, należy uznać licznie cytowane tezy z najnowszego orzecznictwa sądów administracyjnych.

Tytuł książki sugeruje, że przedmiotem jej będzie wyłącznie zasada konkurencyjności. W rzeczywistości tryb ten został potraktowany jako motyw przewodni książki oraz asumpt do skomentowania przywołanych przepisów wytycznych oraz aktów prawnych kreujących otoczenie dla sfery udzielania zamówień w projektach unijnych. Notabene książka, oprócz materii zasady konkurencyjności, zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące szacowania wartości zamówienia, rozeznania rynku czy nakładania korekt finansowych z tytułu nieprawidłowości przy udzielaniu zamówień.

Zasada konkurencyjności w praktyce zamówień publicznych. Pytania i odpowiedzi opiera się na obowiązujących od 1.01.2021 r. aktach prawnych, takich jak: ustawa Prawo zamówień publicznych z 11.09.2019 r., Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014–2020 z 21.12.2020 r., jak również rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 14.12.2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków obniżania wartości korekt finansowych oraz wydatków poniesionych nieprawidłowo związanych z udzielaniem zamówień.

Książka nie ma charakteru monografii czy komentarza do przepisów, ale stanowi podzielony na bloki tematyczne zbiór 174 pytań i odpowiedzi na konkretne problemy. Należy dodać, że autorzy, opracowując jej treść, kierowali się zamiarem zaprezentowania problematyki udzielania zamówień w projektach w sposób maksymalnie szeroki i przystępny dla wszystkich podmiotów partycypujących w systemie realizacji projektów unijnych. Do ich grona należą wnioskodawcy aplikujący o środki unijne czy przedsiębiorcy, którzy nie realizowali wcześniej żadnych projektów dotowanych ze środków publicznych. Stąd poziom złożoności poszczególnych zagadnień i stawianych pytań może różnić się od siebie. Niemniej autorzy książki ufają, że każdy z Czytelników znajdzie w niej interesujące go pytania i rozwiązania.

Na koniec warto zaznaczyć, że mimo poddania kompleksowej analizie zasady konkurencyjności badana tematyka nie została wyczerpana. Niemniej w książce znajduje się gros najistotniejszych i najbardziej złożonych kwestii przedstawionych w ujęciu praktycznym.

Oddając książkę w ręce Czytelników, mamy nadzieję, że będzie ona stanowiła pewien praktyczny kierunkowskaz przy udzielaniu i kontrolowaniu zamówień, a zarazem głos w dalszej dyskusji nad formułą i stosowaniem procedur konkurencyjnych w projektach unijnych.

Zastrzegamy, że niniejsze opracowanie ma walor głównie edukacyjny i pomocniczy. Przy czym ów swoisty przewodnik dla beneficjentów i kontrolerów nie zawiera wiążących interpretacji wytycznych, ustawy Prawo zamówień publicznych czy innych komentowanych w nim aktów prawnych. Dodatkowo treść książki oddaje wyłącznie poglądy własne autorów i nie stanowi oficjalnego stanowiska ani interpretacji instytucji, w której autorzy pracują.

Stan prawny: 1.09.2021 r.