Marcjoniak Ewa, Zamówienia publiczne. Wzory pism i dokumentów

Z dniem 1 stycznia 2021 r. weszło w życie nowe Prawo zamówień publicznych, które zostało uchwalone ustawą z dnia 11 września 2019 r., opublikowaną w Dzienniku Ustaw z dnia 24 października 2019 r. pod poz. 2019 (zm.: Dz.U. z 2020 r. poz. 288, poz. 1492, poz. 1517, poz. 2320).

Jak czytamy w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy (VIII kadencja, druk sejm. nr 3624), według założeń projektodawcy celem opracowania nowej ustawy było wprowadzenie rozwiązań opartych na maksymalnej efektywności i przejrzystości udzielanych zamówień publicznych, zwiększenie przejrzystości i spójności regulacji w zakresie zamówień publicznych, uwzględniających jednocześnie rolę zamówień publicznych w kształtowaniu polityki państwa oraz potrzebę wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, a także innowacyjnych, nowoczesnych produktów i usług.

W nowej ustawie odnośnie do zamówień poniżej progów unijnych proponuje się wyodrębnienie oraz uproszczenie i uelastycznienie procedury ich udzielania przez odejście od stosowania trybów właściwych dla zamówień powyżej progów unijnych i zwiększenie autonomii zamawiającego w kształtowaniu procedury wyłonienia wykonawcy.

Kolejną istotną zmianą w nowej ustawie względem dotychczas obowiązującego Prawa zamówień publicznych jest powszechna elektronizacja procesu udzielania zamówienia publicznego (jak dotąd obejmowała zamówienia powyżej progów unijnych), w szczególności obowiązek udostępniania przez zamawiających dokumentów zamówienia w postaci elektronicznej oraz prowadzenia komunikacji elektronicznej pomiędzy zamawiającym i wykonawcą. W ocenie ustawodawcy obowiązkowe przyjmowanie przez zamawiających dokumentów składanych drogą elektroniczną zmniejszy koszty udziału w postępowaniu po stronie wykonawców oraz obniży koszty prowadzenia postępowań po stronie zamawiających w związku z brakiem konieczności przechowywania znacznej liczby dokumentów w postaci papierowej. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Komisję Europejską, wprowadzenie elektronicznego procesu udzielania zamówień generuje oszczędności po stronie instytucji zamawiających sięgające nawet 20% dotychczasowych wydatków.

Nowe Prawo zamówień publicznych uwzględnia oczywiście wdrożone wcześniej do polskiego porządku prawnego akty prawa unijnego, w tym dyrektywę klasyczną , dyrektywę sektorową , dyrektywę obronną oraz dyrektywy odwoławcze . Większość przepisów dyrektyw to przepisy wymagające obowiązkowego wdrożenia przez państwa członkowskie UE, przez co wszelkie nowe rozwiązania wprowadzane do rynku zamówień muszą mieścić się w granicach prawa unijnego określonych postanowieniami dyrektyw. W nowej ustawie zaproponowano regulacje adresowane stricte do centralnych organów państwa takie jak: wprowadzenie podstawy prawnej do stworzenia polityki zakupowej państwa, jako narzędzia do realizacji polityki gospodarczej państwa; nałożenie obowiązku na centralne organy administracji rządowej określenia strategii zarządzania dla poszczególnych kategorii zakupowych (drzewo kategorii zakupowych) oraz wskazanie zamówień stanowiących realizację polityki państwa (obowiązek ten będzie stanowił ramy dla rocznych planów postępowań, obecnie funkcjonujących w ramach ustawy Prawo zamówień publicznych).

Dostrzegalne jest również zwiększenie roli planowania w zamówieniach publicznych przez np.:

Wśród uproszczeń w toku procedury zamówieniowej wymienia się, w szczególności:

Istotne zmiany dotyczą również regulacji umowy w sprawie zamówienia publicznego, zaliczam do nich zwłaszcza: określenie zasad kształtowania umów; wprowadzenie katalogu klauzul abuzywnych; określenie obowiązkowych postanowień umownych; wprowadzenie nowych zasad waloryzacji wynagrodzenia.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu rządowego ustawy – Prawo zamówień publicznych, jej oczekiwanym efektem będzie: 1) zapewnienie stałego wzrostu gospodarczego Polski; 2) zapewnienie możliwości kształtowania polityki państwa przez zamówienia publiczne; 3) ograniczenie liczby zamówień udzielonych poza systemem zamówień publicznych; 4) zwiększenie liczby postępowań przeprowadzonych w trybach negocjacyjnych; 5) zwiększenie liczby przeprowadzonych wstępnych konsultacji rynkowych; 6) zwiększenie liczby ofert składanych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego; 7) zwiększenie udziału MŚP w postępowaniach; 8) zapobieganie wykluczeniu społecznemu i gospodarczemu; 9) ujednolicenie orzecznictwa KIO i sądów powszechnych dotyczącego zamówień publicznych; 10) zmniejszenie liczby sporów sądowych dotyczących zamówień publicznych; 11) zwiększenie efektywności kontroli zamówień publicznych; 12) ograniczenie liczby upadłości przedsiębiorstw w trakcie realizacji zamówienia publicznego.

W ocenie autorki założenia i cele nowej ustawy, w zakresie przewidzianych instrumentów prawnych wymagają sprawdzenia w praktyce, a następnie rzeczowej analizy bez antycypowania skutków.

Dostrzec jednak należy, że te postulaty praktyków prawa zamówieniowego, które od lat były zgłaszane de lege ferenda, nie znalazły stosownego odzwierciedlenia w nowej ustawie.

Postulatem praktyków oraz rzeszy wykonawców było ułatwienie dostępu do środków ochrony prawnej w zamówieniach publicznych, w tym dostępu do sądu, przez znaczące ograniczenie barier finansowych. Wysokość wpisów od odwołań do KIO oraz skarg sądowych na jej orzeczenia, brak rozwiązań prawnych pozwalających na zwolnienie w konkretnych sytuacjach z obowiązku wniesienia wpisu od odwołania do KIO oraz faktyczna iluzoryczność przepisów umożliwiających zwolnienie z opłaty sądowej od skargi na orzeczenia KIO, w wielu przypadkach stanowi dla wykonawców (zwłaszcza MŚP) przeszkodę nie do pokonania, nie stać jest wielu przedsiębiorców na skorzystanie ze środka ochrony prawnej. W tym kontekście obniżenie opłaty od skargi na orzeczenie KIO z pięciokrotności do trzykrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga (art. 39 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych , zmieniający art. 34 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ), nadal trudno uznać za rozwiązanie satysfakcjonujące i znoszące ograniczenie prawa do sądu. Nominalnie bowiem w sprawach dotyczących skarg od orzeczeń KIO w zamówieniach na roboty budowlane wysokość opłaty od skargi zmniejszy się z 50 000 zł do 30 000 zł. Jednocześnie nie wprowadzono w nowej ustawie żadnego instrumentu prawnego umożliwiającego zwolnienie wykonawcy z obowiązku poniesienia wpisu od odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej.