Barczak Anna, Kowalewska Ewa, Zadania samorządu terytorialnego w ochronie środowiska

Monografie
Opublikowano: WK 2015
Rodzaj:  monografia
Autorzy monografii:

Zadania samorządu terytorialnego w ochronie środowiska

Autorzy fragmentu:

Wstęp

Każde państwo ma do zrealizowania określone zadania, które wykonywane są przez władze publiczne. W Konstytucji RP zadania te wymienia art. 5. W ich obrębie wyróżnia się m.in. ochronę środowiska, będącą obowiązkiem władz publicznych (art. 74 ust. 2 Konstytucji RP). Do tej władzy zalicza się władza wykonawcza. Jedną z jej postaci, funkcjonującą w ramach władztwa zdecentralizowanego, jest samorząd terytorialny. Rola tego podmiotu w ochronie środowiska oraz w prawidłowym wykorzystaniu jego zasobów jest niezwykle ważna. Usytuowanie jednostek samorządu terytorialnego w bezpośredniej bliskości obywatela pozwala na podjęcie i prowadzenie dialogu ze społeczeństwem w sferze ochrony środowiska oraz zasady zrównoważonego rozwoju.

Kluczowym czynnikiem, mającym wpływ na skuteczność działania jednostek samorządu terytorialnego w określonych sferach życia społeczno-gospodarczego, jest określenie ich zadań i kompetencji. Ochronne zadania publiczne badanych jednostek mają charakter zróżnicowany. Ustalenie zakresu tych zadań powinno być dokonywane z dwóch punktów widzenia, przy czym każdy jest fragmentem pewnej całości, jako określenie części wszystkich zadań samorządu oraz jako ustalenie, które z zadań ochronnych powinny być realizowane na tym właśnie poziomie.

Ustalenie zakresu zadań środowiskowych samorządu terytorialnego i formy tych zadań (własne czy zlecone) zależy przed wszystkim od stwierdzenia ich stopnia lokalności, chociaż oczywiście także od efektywności i gospodarności danego zadania. Należy zaznaczyć, że zadania środowiskowe mają głównie charakter ogólnospołeczny. W związku z tym najważniejsze zadania środowiskowe samorządu terytorialnego będą zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej. Pozostałe zadania będą miały charakter zadań własnych. Zastanowienia wymagają zatem dwie kwestie: czy można przypisać cechę lokalności ściśle określonym zadaniom środowiskowym oraz czy istnieją zadania, które ze względu na treść i sposób określenia mogą być podejmowane przez samorząd terytorialny mimo braku cechy lokalności? Prowadzone w niniejszej pracy rozważania będą zmierzały do ustalenia pożądanego i aktualnego zakresu oraz sposobu określania zadań ochronnych samorządu terytorialnego, który będzie adekwatny do założeń ustrojowych i istniejących okoliczności.

Partycypacja samorządu terytorialnego w ochronie środowiska była przedmiotem głębokiej analizy w 2006 r. Z uwagi jednak na dynamiczny rozwój prawa ochrony środowiska przywoływane dzieło straciło swoją aktualność. Po 2006 r. nie pojawiło się żadne opracowanie o charakterze monografii na ten temat. Dlatego też podjęto ponowną próbę systematyzującą zakres zadań środowiskowych samorządu terytorialnego, rozszerzając to zagadnienie o finansowanie badanych zadań.

Inspiracją do powstania niniejszej publikacji była także uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 grudnia 2014 r. w sprawie ustanowienia roku 2015 Rokiem Samorządu Terytorialnego .

W pracy uwzględniono wielopłaszczyznową metodę badawczą. Jest ona realizowana przez zastosowanie metody dogmatyczno-egzegetycznej, a także przez wykorzystanie wyników badań prawno-empirycznych, w tym również orzecznictwa sądowoadministracyjnego. Podstawowa metoda badawcza zastosowana w opracowaniu oparta jest na kompleksowej i wszechstronnej analizie materiału normatywnego, a także na analizie i ocenie poglądów nauki prawa i dorobku orzecznictwa sądowego i administracyjnego. Przy pisaniu pracy uwzględniono dorobek polskiej doktryny prawa ochrony środowiska, administracyjnego, samorządowego i finansowego. Wykorzystano również uzupełniająco publikacje z zakresu nauki administracji, zarządzania, teorii prawa oraz prakseologii.

Założone cele badawcze oraz zastosowane metody badań wywarły bezpośredni wpływ na strukturę opracowania, która jest złożona z dwóch części.

Część pierwsza składa się z sześciu rozdziałów. W rozdziale 1 dokonano ustaleń terminologicznych pojęć "zadania" i "kompetencje", wykorzystując poglądy prezentowane w literaturze. Podejmując próbę określenia zadań z zakresu ochrony środowiska samorządu terytorialnego, przeprowadzono analizę generalnych uwarunkowań jego obowiązków, a następnie - w kontekście zadań ogólnych - wyodrębniono zadania środowiskowe. Zastanawiając się nad udziałem jednostek samorządu terytorialnego w sferze ochrony środowiska, przedstawiono klasyczne postaci ich zadań w badanej kwestii. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto z pewnymi modyfikacjami, jako obowiązującą, repartycję zaproponowaną przez M. Górskiego, tj. podział na zadania o charakterze organizatorskim, bezpośrednio wykonawczym, zobowiązująco-reglamentacyjnym oraz kontrolno-nadzorczym. Między tą klasyfikacją a przedmiotem pracy istnieją zależności. We właściwy sposób umożliwi ona określenie roli samorządu terytorialnego w ochronie środowiska, precyzując zalecany zakres zadań tego podmiotu. W związku z tym badania w kolejnych czterech rozdziałach prowadzone są na tle wskazanego wyżej podziału zadań między różne podmioty funkcjonujące w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego. Część pierwszą zamyka rozdział poświęcony instytucji finansowania zadań ochrony środowiska samorządu terytorialnego. Zapewnienie samorządom środków finansowych stanowi niezbędny element należytego wykonywania zadań przez jednostki samorządu terytorialnego. Obecnie można zauważyć wielokierunkowość pochodzenia źródeł finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska, co wydaje się niezbędne z uwagi na szeroko pojmowaną odpowiedzialność w sferze ochrony środowiska.

Część druga stanowi ujęcie zadań samorządu terytorialnego w ochronie środowiska w postaci tabelarycznej. Wykaz analizowanych zadań przedstawiono z punktu widzenia ochronnych ustaw ogólnych, materialnego prawa ochrony środowiska oraz aktów uzupełniających.

Przy omawianiu poszczególnych zagadnień formułowane są wnioski szczegółowe oraz uwagi de lege lata i de lege ferenda.

Praca uwzględnia stan prawny na dzień 31 lipca 2015 r.

Autor fragmentu:

CZĘŚĆPIERWSZA
Zagadnienia kompetencyjne samorządu terytorialnego w zakresie ochrony środowiska

Rozdział1
Określanie zadań z zakresu ochrony środowiska administracji samorządowej w normach prawnych

1.Uwagi wstępne

Zgodnie z art. 3 pkt 13 p.o.ś. ochrona środowiska to podejmowanie lub zaniechanie działań, umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności na racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom oraz przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Dbałość o stan środowiska jest zadaniem każdego. Każdy też ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie (art. 86 Konstytucji RP). Szczególną rolę w tym zakresie odgrywają organy władzy publicznej, których obowiązkiem jest właśnie ochrona środowiska (art. 74 ust. 2 Konstytucji RP) . Na tle tych podmiotów wysuwają się JST, usytuowane najbliżej spraw obywatelskich.

Ustalając pozycję prawną samorządu terytorialnego w ochronie środowiska, należy wyjść od zagadnień ogólnych, poczynając od ustaleń terminologicznych, dokonując ogólnej analizy systemu zadań tych...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX