Cieślak Wojciech, Wymuszenie rozbójnicze

Przygotowaniu tej książki towarzyszyły prace nad kolejnymi projektami Kodeksu karnego, które oczywiście wymagały uwzględnienia. Po napisaniu całej nieomal monografii, 6 czerwca 1997 r. uchwalono nowy Kodeks karny (i inne związane z nim ustawy), zmieniono w nim brzmienie przepisu określającego przestępstwo rozbójnicze. Ta nowa sytuacja skłaniała do następującego wyboru: albo dokończyć pracę na podstawie Kodeksu karnego z 1969 r., dodając ewentualnie na koniec konsekwencje zmian wynikające z kodeksu z 1997 r., albo napisać pracę według przepisów nowego kodeksu, nadając jej, przynajmniej w punkcie wyjścia, aspekt nieco futurystyczny. Wybrałem wyjście pośrednie - postanowiłem wprowadzić w tekście już napisanym zmiany uwzględniające nowy Kodeks karny, natomiast dalsze wywody kontynuować uwzględniając obie ustawy. Naturalnie zrodziło to trudności głównie natury redakcyjnej, które skłoniły do zaproponowania następującej konwencji: powoływać "stary" kodeks (z 1969 r.) skrótem d.k.k., natomiast "nowy" z 1997 r. - jako k.k.

Wymuszenie rozbójnicze, jako temat pracy prawniczej, narzuca w zasadzie metodę prawno-dogmatyczną. Nazwa nie jest zbyt szczęśliwa. Naraża bowiem na resentymenty, uprzedzenia i nieporozumienia związane z pojęciami "dogmatu", "dogmatyzmu" oraz wąsko rozumianej "metody formalno-dogmatycznej". Trzeba więc wyjaśnić, że w tej pracy chodzi po prostu o wszechstronną analizę prawniczą instytucji prawnej związanej z typem czynu karnie zabronionego pod nazwą "wymuszenie rozbójnicze"; analizę operującą przyjętymi w nauce prawa metodami wykładni, w oparciu o dotychczasowy dorobek nauki w tym przedmiocie oraz doświadczenia praktyki, zwłaszcza w postaci orzecznictwa Sądu Najwyższego i, w skromnym wymiarze, także sądów apelacyjnych. I chodzi o możliwie pełne wykrycie i wyjaśnienie tych pytań i wątpliwości, które mogą się pojawić, zwłaszcza w praktyce stosowania prawa, w związku z wymuszeniem rozbójniczym na tle obowiązującego stanu prawnego.

Takie założenie metodyczne może jednak prowokować pytanie: czy wolno obraz instytucji prawnej zamykać w wąskim kręgu zagadnień interpretacyjnych, w izolacji zwłaszcza od kontekstu społecznego i historycznego? Wydaje mi się, że rzeczywiście nie wolno. Ale sądzę, że "dogmatykowi prawa" (w sensie wyżej określonym) nie wolno także udawać równocześnie kryminologa i historyka prawa. Wydaje się bowiem, że już sam szacunek dla nauk, takich jak kryminologia czy historia prawa, które przecież mają swoje własne metodologie, nakazuje tutaj umiar i skromność. Niechaj ta uwaga posłuży za usprawiedliwienie skromnych uwag charakteryzujących wymuszenie rozbójnicze jako zjawisko społeczne na tle danych statystycznych i odnośnej literatury w rozdziale I pracy. I za wyjaśnienie tego, że uważając za przesąd dość rozpowszechnione przekonanie, iż rozprawa prawnicza powinna zawierać "wstęp historyczny", poprzestałem na ogólnym tylko wskazaniu ważniejszych "historycznych precedensów" naszego obecnego uregulowania przestępstwa wymuszenia rozbójniczego (w rozdziale 2).

Na koniec chciałbym bardzo podziękować Pani Profesor dr hab. Oktawii Górniok oraz Panu Profesorowi dr. hab. Leonowi Tyszkiewiczowi i Profesorowi dr. hab. Andrzejowi Wąskowi za pomoc i cenne uwagi krytyczne.