Brzezicki Tomasz, Noga Monika, Wantoch-Rekowski Jacek, Wydawanie decyzji interpretacyjnych przedsiębiorcom przez ZUS

Regulacje prawne dotyczące ubezpieczeń społecznych i składek na ubezpieczenia społeczne są skomplikowane. Wiele obowiązków związanych z ubezpieczeniami społecznymi i składkami spoczywa na płatnikach składek. Przestrzeganie przepisów składkowych wymaga w pierwszej kolejności posiadania pewności co do ich treści.

W polskim porządku prawnym funkcjonują regulacje umożliwiające w pewnych sytuacjach uzyskanie oficjalnej interpretacji obowiązujących przepisów prawnych w odniesieniu do konkretnej sytuacji faktycznej lub prawnej wskazanej przez uprawniony podmiot. Urzędowa interpretacja to instytucja, która zapewnia bezpieczeństwo obrotu prawnego dla podmiotu, który taką interpretację uzyskał.

W zakresie problematyki ubezpieczeń społecznych i składek na te ubezpieczenia zastosowanie ma ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych , która w art. 83d przewiduje wydawanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych interpretacji indywidualnych. Jednocześnie powyższy przepis (w ust. 1) odsyła do stosowania właściwych przepisów ustawy z 6.03.2018 r. – Prawo przedsiębiorców . Przyjęta przez ustawodawcę koncepcja, że ustawa systemowa nie reguluje kompleksowo problematyki interpretacji przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych, a odsyła do Prawa przedsiębiorców, jest powodem szeregu problemów związanych z wykładnią przepisów nakładających na przedsiębiorców obowiązki daninowe.

Instytucja interpretacji przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych i składek jest rozwiązaniem korzystnym z punktu widzenia przedsiębiorcy. Ważne jest zatem, aby uprawnione podmioty mogły z przysługujących im instrumentów prawnych korzystać w pełnym możliwym zakresie. W zamierzeniu autorów niniejsza publikacja ma rozwiązywać wiele problemów, z którymi w praktyce spotykają się przedsiębiorcy.

Opracowanie składa się z dwóch części: teoretycznej i empirycznej. W pierwszej autorzy dokonali analiz zagadnień podmiotowych, przedmiotowych, ustrojowych i proceduralnych związanych z interpretacjami składkowymi. Podstawę do opracowania stanowiły przede wszystkim regulacje prawne oraz – posiłkowo – poglądy doktryny i dorobek judykatury.

Przygotowanie części empirycznej zostało poprzedzone analizą wszystkich decyzji interpretacyjnych, które Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał w latach 2017–2019. Spośród setek problemów, które pojawiły się w wydanych przez ZUS decyzjach, autorzy wybrali kilkanaście. Ich wybór ma oczywiście charakter subiektywny, jednak niewątpliwie wszystkie mają znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorców w obszarze ubezpieczeń społecznych i składek na nie.

Autorzy podkreślają, że świadomie posługują się terminem „interpretacje składkowe”. Wprawdzie wiele decyzji interpretacyjnych wprost składek na ubezpieczenia społeczne nie dotyczy, jednak z praktycznego punktu widzenia wszystko do składek się sprowadza.

Również świadomie w publikacji autorzy pominęli problematykę dotyczącą składek na ubezpieczenie zdrowotne. W ich obrębie sytuacja jest o tyle złożona, że ZUS jest właściwy do wydawania interpretacji w zakresie zasad obliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne i ustalania podstawy ich wymiaru, ale obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, który najczęściej uzależniony jest od podlegania ubezpieczeniom społecznym, ustala Narodowy Fundusz Zdrowia.

Celem autorów było przygotowanie opracowania monograficznego zawierającego pogłębione analizy prawne, mającego wymiar naukowy, ale jednocześnie przydatnego dla przedsiębiorców w ich codziennych zmaganiach z trudno zrozumiałymi regulacjami dotyczącymi ubezpieczeń społecznych i składek na ubezpieczenia społeczne.