Światłowski Andrzej (red.), W poszukiwaniu optymalnego modelu orzekania w sprawach o drobne czyny zabronione

Zapewne pierwsze skojarzenie wiążące się z tytułem prowadzi do wykroczeń, to słowo jednak celowo nie zostało użyte. Chodzi tu bowiem nie tylko o wykroczenia w rozumieniu takim, jak nadane obowiązującymi przepisami, lecz o wszelkie drobne czyny zabronione, niezależnie od ich klasyfikacji w prawie pozytywnym. Już na samym wstępie trzeba sobie bowiem postawić fundamentalne pytanie o kryteria rozwarstwienia przestępstw i wykroczeń. Może jest przecież tak, że - w ślad za niektórymi systemami obcymi - należy dokonać „demontażu” wykroczeń w ich obecnym kształcie? Może jest tak, że te z nich, które bywają określane jako „wykroczenia kryminalne” należy uczynić drobnymi występkami, dokonać szerokiej i radykalnej dekryminalizacji najdrobniejszych (lub o anachronicznych już dziś stanach faktycznych), pozostałe zaś ukształtować jako przekroczenia porządkowe i zrezygnować - w ich wypadku - z kurczowego trzymania się dogmatu nullum crimen sine iudicio?

Zaczyna dominować przekonanie, że obecna formuła wykroczeń wyczerpała już swoje możliwości i wymaga nie kosmetycznych korekt, lecz całościowej reformy. Trzeba się niestety zgodzić, że obecne podejście, polegające na tworzeniu i utrzymywaniu „prawa karnego w wersji light” jest już anachroniczne. Zwłaszcza w sferze prawa materialnego.

Innym niezmiernie ważnym i przyciągającym uwagę badaczy zagadnieniem jest wzajemny stosunek odpowiedzialności za wykroczenia do innych form odpowiedzialności, zarówno zresztą represyjnej, jak i nierepresyjnej. Palącym problemem jest też niekontrolowany (i niebezpieczny z gwarancyjnego punktu widzenia) rozrost różnorakich form odpowiedzialności administracyjnej (administracyjno- -karnej - w odróżnieniu od „karno-administracyjnej”, jak niegdyś nazywano odpowiedzialność za wykroczenia). Nie przypadkiem jednak ustawodawca woli ustanawiać przepisy administracyjnokarne, to również daje asumpt do interesującej dyskusji i pokazuje, że gwarancje też mogą niekiedy być przesadne i powodować szkodliwe skutki uboczne, widoczne z perspektywy całego systemu prawnego.

Autorzy zamieszczonych w niniejszym tomie artykułów zmierzyli się z wieloma interesującymi i doniosłymi praktycznie zagadnieniami. Oczywiście nie sposób było tu rozważyć wszystkich wyłaniających się zagadnień szczegółowych. Już jednak niemiernie interesująca i ożywiona dyskusja, jak wywiązała się na spotkaniu w marcu 2016 r. w Wiśle pokazała, że kwestii spornych nie brak. Co najważniejsze, potwierdziła konieczność dalszej dyskusji i wypracowania modelu, który w przyszłości mógłby być wprowadzony - w bardziej sprzyjających racjonalnej legislacji warunkach. Drobne czyny zabronione nie stanowią bowiem w życiu społeczeństwa ani marginesu ani ciekawostki. Nie tylko z kryminalopolitycznego, ale też i z dogmatycznego punktu widzenia, nie jest to też uproszczona wersja jakiegoś „poważnego” czy „dużego” prawa karnego. Wiele tu problemów swoistych, wyłaniających się nie tylko z powodów ilościowych, ale też i jakościowych.

Żywię nadzieję, że Czytelnicy z zainteresowaniem przywitają więc ten skromny zbiór, który oddajemy w ich ręce.

Andrzej Światłowski