Burzyński Paweł, Ustawowe określenie sankcji karnej

Są takie zagadnienia prawa, w tym prawa karnego, które - mniej lub bardziej świadomie - postrzegamy przede wszystkim intuicyjnie. Dotyczy to czasami również elementarnych zagadnień z danej dziedziny prawa, o których pogląd wyrabiamy sobie na podstawie posiadanych informacji. Może się to wydawać dziwne, ale w nauce prawa karnego problem ten odnosi się do tak podstawowych pojęć jak odpowiedzialność karna czy sankcja karna - rozumiana jako całokształt grożących następstw związanych z wypełnieniem znamion typu czynu zabronionego. Centralnym przedmiotem analizy w niniejszej pracy jest właśnie sankcja karna jako ta forma reakcji państwa, która ma być zastosowana w ramach szczególnego rodzaju odpowiedzialności - odpowiedzialności karnej. Jednym z głównych celów prowadzonych rozważań jest określenie szczególnych cech tegoż instrumentu prawa karnego, pozwalających na wyróżnienie go spośród innych form reakcji prawnej danego systemu prawa. Jeśli system prawny postrzegamy jako system norm hierarchicznie uporządkowanych, zagadnienie to nabiera szczególnego znaczenia - staje się bowiem pytaniem, czy w systemie prawnym istnieją tego rodzaju normy prawne stojące w hierarchii źródeł prawa nad normami interpretowanymi z tekstu ustawy, które konstytuują te cechy, wskazując tym samym kryteria identyfikacji danej formy reakcji państwa na przełamanie określonego przez normę prawną zachowania powinnego. Kolejnym zagadnieniem jest kwestia, czy akty prawne stojące w systemie źródeł prawa powyżej ustaw zawierają pozytywne ustalenia dotyczące tej formy reakcji państwa, tj. czy przewidują jakieś jej uwarunkowania co do sposobu jej określenia - zarówno pod względem stosowanej techniki legislacyjnej, jak i jej treści oraz jakie są konsekwencje niedochowania przez ustawodawcę płynących stąd uwarunkowań. Ostatecznie problem sankcji karnej to również pytanie o sposób, w jaki ustawodawca sankcję tę konstytuuje w systemie prawnym.

W pracy starałem się udzielić odpowiedzi na wyżej postawione pytania i problemy. Z uwagi na dość skomplikowaną materię analizy, niepoddającą się łatwym klasyfikacjom, zagadnienia dotyczące przedmiotu analizy, siatki pojęciowej oraz metody badawczej zostały ujęte w ramy pierwszego rozdziału pracy. Kolejny rozdział dotyczy problemu wyodrębnienia cech konstytutywnych sankcji karnej - omówiono w nim związane z tym zagadnieniem orzecznictwo Trybunału Europejskiego i Trybunału Konstytucyjnego, aby następnie przeprowadzić analizę rozwiązań polskiego systemu prawa i podjąć próbę ustalenia kryteriów identyfikacji sankcji karnej. W trzecim rozdziale pracy podjęto problem związania ustawodawcy w zakresie ustalania sankcji karnej na płaszczyźnie ustawowej wymogami wynikającymi z postanowień Konstytucji RP oraz aktów prawa międzynarodowego mających pierwszeństwo przed ustawą. W ostatnim rozdziale pracy przeprowadzono analizę sankcji karnych występujących w kodeksie karnym, dążąc do rekonstrukcji sposobu związania sankcji karnej z typem czynu zabronionego, jak również do ustalenia dających się dekodować z kodeksu karnego schematów tych sankcji.

Monografia ta stanowi uaktualnioną i nieznacznie zmodyfikowaną wersję rozprawy doktorskiej obronionej przeze mnie na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w 2006 r. Pragnę w tym miejscu podziękować tym wszystkim osobom, które przyczyniły się do jej powstania. Dziękuję przede wszystkim mojemu promotorowi, Panu Profesorowi dr. hab. Andrzejowi Zollowi, za poświęcony czas, okazaną mi cierpliwość, a nade wszystko za cenne uwagi, które często były ratunkiem w naukowych poszukiwaniach. Dziękuję również moim recenzentom - Pani dr. hab. Alicji Grześkowiak Profesor KUL i Panu dr. hab. Jarosławowi Majewskimu Profesorowi UKSW za krytyczne uwagi, które w niewątpliwy sposób przyczyniły się do podniesienia poziomu tej pracy.