Małysa-Sulińska Katarzyna (red.), Stec Mirosław (red.), Unitarny charakter państwa a samorząd terytorialny

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 3 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym, co w szczególności oznacza, że ustrój naszego kraju charakteryzuje się integralnością terytorium, identycznością statusu prawnego jednostek terytorialnych, a także spójnością w zakresie organizacji władzy publicznej. Podział terytorialny naszego kraju musi jednocześnie uwzględniać zasadę wyrażoną w art. 15 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którą ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. Nadto – jak wskazano odpowiednio w art. 16 ust. 1 i 2 Konstytucji RP – ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową, a samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej.

Zauważenia wymaga zatem, że zasada państwowej jednolitości, czyli unitaryzmu, może być realizowana w różnych wariantach, które gwarantują realizację zasady decentralizacji władzy publicznej w Polsce. Wskazana zasada ustrojowa bezpośrednio determinuje miejsce lokowania samorządu terytorialnego w strukturze organizacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, a także wpływa na postrzeganie jego pozycji w systemie organizacji państwa.

W związku z powyższym konieczna jest szeroka dyskusja nad miejscem samorządu terytorialnego w państwie unitarnym, jakim jest Rzeczpospolita Polska. Forum dla wymiany poglądów w tym zakresie stało się – zorganizowane w Krakowie w dniach 11–12 października 2018 r. – XII Seminarium Naukowe Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego zatytułowane „Unitarny charakter państwa a samorząd terytorialny”. Uczestniczyli w nim przedstawiciele wszystkich liczących się ośrodków akademickich w Polsce oraz przedstawiciele praktyki prawniczej, w tym sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sądów administracyjnych, prezesi samorządowych kolegiów odwoławczych, prezesi regionalnych izb obrachunkowych, a także pracownicy urzędów administracji samorządowej oraz rządowej. Mając na uwadze specjalizacje uczestników seminarium, zauważyć należy, że dyskusja na temat miejsca samorządu terytorialnego w państwie unitarnym toczyła się – wzorem poprzednich edycji tego cyklicznego wydarzenia naukowego – przy udziale administratywistów, ale także konstytucjonalistów, finansistów, cywilistów oraz historyków. Zgodnie z założeniem organizatorów seminariów naukowych Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, spotkania te mają bowiem stanowić płaszczyznę do wymiany poglądów przez przedstawicieli wszystkich wymienionych środowisk, których członkowie zajmują się samorządem terytorialnym.

W trakcie XII Seminarium Naukowego Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego wygłoszono kilkanaście referatów, w tym między innymi na temat relacji pomiędzy samorządem terytorialny a parlamentem w państwie unitarnym, współpracy zagranicznej samorządu terytorialnego w państwie unitarnym, samodzielności finansowej samorządu terytorialnego w państwie unitarnym, a także zróżnicowania samorządu terytorialnego oraz jednolitości administracji samorządowej. Wystąpienia te stały się podstawą do napisania artykułów zawartych w niniejszej publikacji. W książce tej ujęte zostały także – stanowiące pokłosie dyskusji przeprowadzonej podczas XII Seminarium Naukowego Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego – teksty napisane przez uczestników wskazanego wydarzenia naukowego.

W założeniu twórców niniejszej publikacji, książka ta ma przybliżyć szerokiemu gronu odbiorców zagadnienia prezentowane i dyskutowane w trakcie XII Seminarium Naukowego Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego zatytułowanego „Unitarny charakter państwa a samorząd terytorialny”. Treści w niej zawarte bez wątpienia wywołać muszą szeroką dyskusję na temat miejsca samorządu terytorialnego w Polsce, a jednocześnie stanowić powinny znaczący wkład w jej przebieg. Kolejny raz pozostaje już wyrazić nadzieję, iż przyczynią się one również do umocnienia pozycji samorządu terytorialnego w naszym kraju i niepoddawania weryfikacji miejsca, jakie instytucja ta zajmuje w obowiązującej Konstytucji RP.

prof. dr hab. Mirosław Stec

dr hab. Katarzyna Małysa-Sulińska, prof. UJ

Katedra Prawa Samorządu Terytorialnego

Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego

lipiec 2019