Czajor Przemysław i in., System rachunkowości finansowej. Zasady pomiaru, prezentacji i ewidencji księgowej

Monografie
Opublikowano: WKP 2020
Rodzaj:  monografia
Autorzy monografii:

System rachunkowości finansowej. Zasady pomiaru, prezentacji i ewidencji księgowej

Autorzy fragmentu:

WSTĘP

Rachunkowość odgrywa istotną rolę w działalności gospodarczej każdej jednostki, ponieważ stanowi źródło informacji finansowej niezbędnej do jej funkcjonowania i rozwoju. Podlega ona określonym regulacjom – prawnym i/lub środowiskowym – które kształtują strukturę informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych. W Polsce kluczowym aktem prawnym w tym zakresie jest ustawa o rachunkowości, regulująca zasady sporządzania „jasnych i rzetelnych” sprawozdań finansowych. Zawiera ona z jednej strony swego rodzaju ramy koncepcyjne systemu rachunkowości, czyli ogólne definicje i zasady pomiaru skutków finansowych zdarzeń gospodarczych, z drugiej natomiast – szczegółowe zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku finansowego oraz zasady prezentacji informacji w sprawozdaniu finansowym .

Celem niniejszej monografii jest przedstawienie systemu rachunkowości finansowej przedsiębiorstwa w sposób całościowy i zintegrowany. Ujęcie całościowe oznacza prezentację wszystkich elementów systemu, począwszy od jego teoretycznych podstaw, które stanowią fundament wymaganych w praktyce regulacji prawnych i środowiskowych, poprzez zasady pomiaru i ewidencji księgowej skutków finansowych zdarzeń gospodarczych, kończąc na zasadach ich prezentacji w sprawozdaniu finansowym. Podejście zintegrowane do systemu rachunkowości finansowej oznacza wskazanie powiązań między zasadami pomiaru i ewidencją księgową zdarzeń gospodarczych oraz prezentacją ich skutków finansowych w sprawozdaniu finansowym. Punkt ciężkości położono na ujęciu sprawozdawczym, rozumianym jako pomiar i prezentacja, ponieważ rachunkowość finansowa ma na celu generowanie informacji przydatnych w podejmowaniu decyzji ekonomicznych przez zewnętrznych użytkowników. Realizacja tego celu wymaga określenia zasad pomiaru – wyceny bilansowej i sposobu ustalania wyniku finansowego – które -determinują przyjęte w systemie rachunkowości przedsiębiorstwa zasady ewidencji księgowej.

W związku z celem monografii omawiane w niej zagadnienia prezentowane są według jednolitej sekwencji: zasady pomiaru – zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym – ewidencja. Takie podejście pozwala zmierzyć, a następnie odnieść skutki finansowe omawianych transakcji i zdarzeń gospodarczych bezpośrednio do poszczególnych pozycji kluczowych elementów sprawozdania finansowego, jakimi są bilans oraz rachunek zysków i strat. Pozwala ono zwrócić uwagę na istotny element obecnej rzeczywistości gospodarczej – punkt ciężkości we współczesnych regulacjach rachunkowości kładzie się bowiem nie na ewidencji księgowej, ale na sprawozdawczości finansowej. To jej zasady podlegają standaryzacji, a ewidencja księgowa – aczkolwiek niezbędna z praktycznego punktu widzenia – jest tylko techniką ukształtowaną przez zasady pomiaru zdarzeń gospodarczych i ich komunikowania w sprawozdaniu finansowym. W związku z tym rozwiązania ewidencyjne zastosowane w książce należy traktować jedynie jako przykładowe – a nie wzorcowe – propozycje autorów.

Książka składa się z trzech zasadniczych części, różnych co do charakteru poruszanych w nich zagadnień, a co za tym idzie, również różnych co do ich struktury.

Część pierwszą można określić mianem podstaw rachunkowości finansowej (cztery pierwsze rozdziały), ponieważ obejmuje ona – oprócz wyjaśnienia istoty systemu rachunkowości – ogólne zasady pomiaru i prezentacji podstawowych kategorii finansowych oraz podstawy ewidencji księgowej.

Część druga książki zawiera szczegółowe zasady pomiaru, prezentacji i ewidencji typowych kategorii systemu rachunkowości. Składa się ona z ośmiu rozdziałów, poświęconych określonym kategoriom bilansowym (grupom aktywów, zobowiązań oraz kapitałowi własnemu) oraz kategoriom rachunku zysków i strat (grupom przychodów oraz kosztów). Każdy rozdział ma identyczną strukturę prezentującą ujęcie sprawozdawcze oraz ujęcie ewidencyjne omawianych w nim problemów. Ujęcie sprawozdawcze obejmuje definicje, zakres danej grupy kategorii finansowych, ich klasyfikację, szczegółowe zasady pomiaru oraz zasady ich prezentacji w sprawozdaniu finansowym. Przez ujęcie ewidencyjne rozumie się natomiast zasady księgowania typowych zdarzeń gospodarczych związanych z daną kategorią finansową.

Część trzecia (pięć rozdziałów) książki poświęcona jest podatkom i zasadom ich ujmowania w systemie rachunkowości, a ponadto zawiera elementarną wiedzę na temat kluczowych podatków obowiązujących w polskim systemie podatkowym.

W książce dodatkowo zamieszczono trzy aneksy: aneks nr 1, zawierający przykładowy plan kont, aneks nr 2, objaśniający szczegółowe zasady pomiaru, prezentacji i ewidencji instrumentów finansowych oraz aneks nr 3, stanowiący test wiedzy.

Pierwszy aneks dotyczy ewidencji księgowej i zawiera wykaz przykładowych kont syntetycznych i analitycznych. Aneks nr 2 prezentuje zasady ujmowania w systemie rachunkowości instrumentów finansowych, ponieważ są one – jako jedyna kategoria systemu rachunkowości – regulowane w akcie wykonawczym do ustawy o rachunkowości, jakim jest Rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych . Aneks nr 3 obejmuje zestaw dwóch form pozwalających na utrwalenie i weryfikację wiedzy: pytań otwartych i pytań testowych oraz odpowiedzi na pytania testowe.

W związku z tym, że zamiarem autorów było usystematyzowane i klarowne zaprezentowanie kluczowych elementów systemu rachunkowości finansowej – omówionych w kontekście teoretycznych założeń, a jednocześnie głęboko osadzonych w praktyce – zagadnieniom teoretycznym i ich praktycznym rozwiązaniom towarzyszą przykłady oraz poglądowe ilustracje, dzięki którym Czytelnik może łatwo śledzić tok rozumowania, rozwijać umiejętności warsztatowe i dokonywać uzasadnionych wyborów metodycznych.

Ze względu na ograniczoną objętość niniejsza książka:

1)

obejmuje zagadnienia regulowane przede wszystkim przepisami ustawy o rachunkowości;

2)

prezentuje schematy księgowania typowych zdarzeń gospodarczych, to jest takich, które występują najczęściej w praktyce gospodarczej;

3)

uwzględnia ewidencję księgową podatków w ograniczonym zakresie, zwłaszcza w odniesieniu do podatku od towarów i usług (VAT) i podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ w tym obszarze obowiązują ściśle określone, powtarzalne rozwiązania księgowe;

4)

przyjmuje uproszczone rozwiązania dotyczące rozrachunków z tytułu wynagrodzeń, w szczególności w obszarze ewidencji narzutów na wynagrodzenia (ZUS, odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych itp.);

5)

przedstawia typowe dla polskiej praktyki gospodarczej rozwiązania w zakresie podatku dochodowego (bieżącego i odroczonego), przyjmując – z uwagi na uproszczenie obliczeń – umowną stawkę podatku dochodowego od osób prawnych na poziomie 20%.

Niniejsza monografia może stanowić źródło inspiracji do modyfikacji funkcjonujących w przedsiębiorstwach rozwiązań księgowych i sprawozdawczych. Jest ona bowiem wynikiem doświadczeń autorów, od wielu lat łączących działalność naukowo-dydaktyczną z praktyką i posiadających w swoim dorobku wiele publikacji wydanych przez największe polskie wydawnictwa. Bazuje ona na rozwiązaniach, które autorzy wdrożyli podczas realizacji projektów z zakresu rachunkowości w wielu polskich przedsiębiorstwach różnych branż.

Publikacja jest dostosowana do aktualnego stanu regulacji prawnych (obligatoryjnych i fakultatywnych) w zakresie sprawozdawczości finansowej w wymiarze krajowym. W przypadku gdy ustawa o rachunkowości pozostawia prawo uszczegóławiania zawartych w niej regulacji w zakresie klasyfikacji, zasad pomiaru i prezentacji kategorii finansowych, w sprawozdaniu finansowym w monografii przyjęto autorskie rozwiązania zgodne z MSR/MSSF.

Docelową grupą odbiorców niniejszej publikacji są praktycy – księgowi, biegli rewidenci, analitycy i dyrektorzy finansowi – którym może ona dostarczyć wielu użytecznych wskazówek w wyborze polityki rachunkowości i ustalaniu zasad ewidencji księgowej. Mogą z niej korzystać także pracownicy naukowo-dydaktyczni oraz studenci i słuchacze studiów podyplomowych z zakresu rachunkowości.

Autorzy fragmentu:

CzęśćI
PODSTAWY RACHUNKOWOŚCI FINANSOWEJ

Rozdział1
POJĘCIE I ISTOTA RACHUNKOWOŚCI

1.1.Cele, zadania i funkcje rachunkowości

Rachunkowość jest systemem pomiaru i opisu działalności gospodarczej; jej podstawowy cel to dostarczanie informacji finansowych o działalności przedsiębiorstwa, przydatnych różnym użytkownikom do podejmowania decyzji ekonomicznych oraz do rozliczania kierownictwa z odpowiedzialnego i efektywnego zarządzania powierzonym mu majątkiem (por. ilustracja 1.1). Według A. Jarugowej celem rachunkowości jest pomiar przepływów i przyrostu wartości pozwalający na podejmowanie decyzji i rozliczanie przedsiębiorstwa ze społecznej i ekonomicznej efektywności .

Działania składające się na system rachunkowości obejmują: identyfikację, grupowanie, opis, ewidencję, przetwarzanie i przekazywanie informacji o dokonaniach przedsiębiorstwa oraz o zmianach w jego majątku i sytuacji finansowej. Jest to możliwe dzięki odwzorowaniu w tym systemie zdarzeń gospodarczych oraz prezentowaniu informacji w sprawozdaniach finansowych, które są „syntetyczną, dobrze ustrukturyzowaną reprezentacją (...) zdarzeń...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX