Mastalski Ryszard, Stosowanie prawa podatkowego

1. Prawo uzyskuje swój ostateczny kształt w procesie stosowania. Podstawowe znaczenie w tym procesie ma wykładnia prawa. Często jednak nie jest ona wystarczająca dla ustalenia, czy i w jakim stopniu określony stan faktyczny może być powiązany z obowiązującym prawem. Niezbędne staje się wówczas, obok wykładni prawa w ścisłym tego słowa znaczeniu, posłużenie się rozumowaniami prawniczymi, a nawet przeprowadzenie dyskursu argumentacyjnego w jego specjalnej postaci - dyskursu prawniczego.

2. Zasadniczym celem pracy jest naszkicowanie całościowego obrazu procesu stosowania prawa podatkowego, zwłaszcza zaś wskazanie na główne problemy, jakie wiążą się z tym procesem. Analizie zostanie więc poddana wykładnia prawa podatkowego w ścisłym jej znaczeniu, jak i wnioskowania prawnicze oraz dyskurs argumentacyjny. Rozważania zawarte w pracy odnoszone są zarówno do podmiotów publicznych uczestniczących w procesie stosowania prawa - administracji podatkowej i sądów - jak i do podatników i płatników (praktycznie do reprezentujących ich prawników), na których prawo nakłada obowiązek uczestniczenia w procesie stosowania prawa.

3. Proces stosowania prawa rozpoczyna się od rozwiązania problemów walidacyjnych związanych ze źródłami prawa (rozdział II), rzutujących na posługiwanie się w tym procesie dyrektywami interpretacyjnymi pierwszego stopnia (rozdział III) oraz dyrektywami interpretacyjnymi drugiego stopnia (rozdział IV). Często jednak wykładnia prawa w ścisłym jej znaczeniu nie jest wystarczająca dla rozstrzygnięcia zagadnień powstających w trakcie procesu stosowania prawa, co powoduje konieczność włączenia do tego procesu wnioskowań prawniczych (rozdział V), a nawet sięgnięcia do prawniczego dyskursu argumentacyjnego (rozdział VI).

4. Początek rozważań zawartych w poszczególnych rozdziałach opiera się na dorobku teorii prawa w zakresie źródeł prawa i jego wykładni oraz wnioskowań prawniczych i dyskursu prawniczego. Stanowi on jednak tylko swego rodzaju płaszczyznę startu w poszukiwaniu podatkowych odniesień dla zagadnień przedstawianych w tych rozdziałach. Niezbędne stało się zatem wskazanie na początku pracy (w rozdziale I) wpływu specyfiki prawa podatkowego na jego stosowanie, a w szczególności prawnej istoty opodatkowania, miejsca prawa podatkowego w systemie prawa, jego związków z innymi gałęziami prawa, i wreszcie charakterystycznego dla tego prawa modelu stosowania prawa.

5. Przyjęta koncepcja pracy rzutuje także na charakter i cel zawartych w niej rozważań. Nie podaje się w niej gotowych recept, lecz jedynie proponuje pewien sposób postępowania oraz prawniczego rozumowania. Punktem wyjścia takiego rozumowania są ogólne zasady stosowania prawa ukształtowane na gruncie teorii prawa, odnoszone jednak bardzo wyraźnie do cech specyficznych prawa podatkowego. Koncepcja ta w znacznym stopniu przesądza o kręgu adresatów niniejszego opracowania. Są nimi przede wszystkim prawnicy, zarówno praktycy - sędziowie, pracownicy administracji podatkowej, doradcy podatkowi, a także inne osoby, które w swej pracy zawodowej zajmują się problematyką opodatkowania. Praca powinna być także przydatna dla osób studiujących prawo, zwłaszcza wówczas, gdy ich zamiarem jest pogłębienie wiedzy podatkowej.

Wrocław, styczeń 2008 r.