Dumkiewicz Małgorzata (red.), Kopaczyńska-Pieczniak Katarzyna (red.), Szczotka Jerzy (red.), Sto lat polskiego prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Kidybie. Tom I

Podążając śladem pięknej tradycji, jakże słusznie docenionej także w środowisku naukowym, przyjaciele, uczniowie i współpracownicy Profesora Andrzeja Kidyby podjęli miły trud przygotowania księgi dla uczczenia jubileuszu czterdziestolecia Jego pracy naukowej.

Dla osób zaliczających się do wskazanego grona jubileusz Profesora stał się nie tylko inspiracją do jego uświetnienia, lecz także okazją do wyrażenia uznania Profesorowi za ogromny dorobek naukowy, dydaktyczny i organizacyjny – zarówno w sferze uczelnianej, jak i poza nią. Wyrazem tych właśnie intencji – dla wielu również uczucia wdzięczności – jest dar w postaci naukowych wypowiedzi składających się na tę księgę.

Krąg autorów księgi – znamiennie liczny – obejmuje znakomite gremium osób indywidualnie znanych i cenionych, reprezentujących nie tylko środowiska naukowe najważniejszych uczelni krajowych, lecz także przynależących do instytucji skupiających renomowanych praktyków.

Szerokie merytoryczne spektrum materii poruszonej w wypowiedziach księgi (z zakresu prawa handlowego, prawa cywilnego materialnego i sądowego, prawa własności intelektualnej) potwierdza rozległy, a zarazem złożony jurydycznie i doniosły praktycznie obszar zainteresowań Szanownego Jubilata. Uwypukleniu tego aspektu służy także przyjęta w księdze kategoryzacja autorskich wypowiedzi, ujęta według kryterium ich meritum, co jednocześnie odzwierciedla uniwersalną – szczególnie zasługującą na odniesienie do Jubilata – prawdę, że to nie osoba twórcy uświetnia swe dzieło, lecz odwrotnie – artificem commendat opus. Materia księgi emanuje nie tylko swym tematycznym bogactwem, lecz także różnorodnością perspektyw spojrzenia – od wypowiedzi wyspecjalizowanych i głęboko analitycznych, po rozważania ogólne, szeroko syntetyczne, prowadzone na wysokim poziomie generalizacji. Wszystkie one mają swój niepodważalny walor – uzupełniają się doskonale jako konieczny i najlepszy wkład w rozwój nauki, a przez to także prawnej legislacji i prawniczej praktyki. Im każdy z autorów więcej i różnorodniej postrzega oraz zgodnie dzieli się swymi spostrzeżeniami i przemyśleniami, tym szybciej wszyscy się wzbogacamy i rozwijamy.

Ze względu na bogactwo i zróżnicowanie problemów poruszanych w wypowiedziach dedykowanych Jubilatowi postanowiliśmy podzielić je według dyscyplin naukowych. Księga obejmuje w konsekwencji osiem części. Jednocześnie z uwagi na znaczną łączną objętość zawartych w księdze tekstów ze względów wydawniczych dokonaliśmy podziału jej materii na dwa tomy. Przyporządkowanie poszczególnych części do tomów podyktowane było względami technicznymi. Biorąc pod uwagę tytuł księgi, pierwszeństwo daliśmy wypowiedziom z zakresu prawa handlowego, przy uwzględnieniu jego tradycyjnie przyjmowanej systematyki, wyodrębniając część ogólną, prawo przedsiębiorców, w tym przede wszystkim prawo spółek handlowych oraz prawo umów handlowych.

Szanowny Panie Profesorze!

Jubileusz czterdziestolecia pracy naukowej jest doskonałą okazją do wyrażenia szczerego uznania dla nieocenionego wkładu Pana Profesora w rozwój nauki prawa handlowego oraz dla ogromnego i niesłabnącego zaangażowania w kształtowanie postaw prawników – zarówno przedstawicieli doktryny, jak i praktyków. Wybitny dorobek naukowy Pana Profesora oraz imponujące dokonania na pozostałych, rozległych i zarazem różnorodnych płaszczyznach aktywności zawodowej zasługują na uhonorowanie.

Pragniemy jednocześnie wyrazić wdzięczność za wszelkie okazywane przez Pana Profesora wsparcie i życzliwość, a także nieustającą inspirację do rozwoju naukowego. Niewątpliwie jest Pan Profesor wzorem godnym naśladowania dla wielu przedstawicieli myśli prawniczej.

W uznaniu dla wszelkich zasług oraz w podziękowaniu za wszystkie lata dotychczasowej współpracy oddajemy w ręce Pana Profesora tę oto księgę. Składamy też szczere gratulacje oraz najlepsze życzenia zdrowia i siły, dalszej nieustającej pomyślnej aktywności na wybranych polach oraz, jak dotychczas, zawsze potrzebnej odwagi, będącej siłą sprawczą przemian i rozwoju we wszelkich sferach życia. Przekazując tę księgę, mamy nadzieję, że stanie się ona ich wyrazem oraz źródłem ogromnej satysfakcji i owocnej refleksji.

Przyjaciele, uczniowie i współpracownicy

W imponującym dorobku naukowym Pana Profesora Andrzeja Kidyby odnaleźć można wiele opracowań dotyczących poszanowania autonomii podmiotów prawa prywatnego. Zaliczają się do nich prace na temat parytetu płci w organach spółek prawa handlowego . Zagadnienie parytetu , czyli mechanizmu prawnego uprzywilejowującego określone grupy w wyznaczonym przez ustawodawcę typie stosunków, jest od lat przedmiotem dyskusji naukowej oraz orzecznictwa , która za sprawą oświadczenia Przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen ponownie zostanie ożywiona .

Najczęstszym kryterium wyróżnienia grupy uprzywilejowanej jest płeć, choć zdarzają się przypadki parytetów o charakterze narodowościowym , religijnym , kastowym czy klasowym . Są one uzasadniane przede wszystkim argumentami etycznymi, prawnymi, politycznymi i ekonomicznymi. Prezentowane są badania, że różnorodność grupy wpływa zasadniczo korzystnie na jej zdolność rozwiązywania problemów . Artykuł koncentruje się na zagadnieniach konstytucyjnych i unijnych parytetu płci z uwagi na to, że jest on najczęściej występującym rozwiązaniem .

Powstaniu niniejszego opracowania przyświecały dwa cele. Pierwszy, to przybliżenie czytelnikom nowej instytucji prawa handlowego – prostej spółki akcyjnej, której przepisy obowiązywać będą dopiero od 1.03.2021 r., jej zasadności, założeń i przydatności w polskim systemie prawnym. Drugi, z uwagi na przesłanki jej powstania, to analiza celowości zastosowania prostej spółki akcyjnej do innowacyjnych start-upowych przedsięwzięć, w szczególności jej uproszczenia i uelastycznienia na tle innych spółek kapitałowych, oraz automatyzacji jej działań, na przykład przy zmianach właścicielskich.

W ramach omawiania powyższych celów przybliżone zostały regulacje prawne prostej spółki akcyjnej i zasady dematerializacji jej akcji, w szczególności rozwiązania nieznane polskiemu prawu spółek (technologii rejestrów rozproszonych – blockchain).

Opracowanie przeznaczone jest dla osób zajmujących się zawodowo bądź hobbistycznie prawem spółek, w szczególności pracowników uczelni wyższych, adwokatów i radców prawnych, sędziów oraz studentów – nie tylko – wydziałów prawa.

Niestrudzone wysiłki Jubilata o merytoryczną i legislacyjną (razem bądź oddzielnie) jakość kodeksu spółek handlowych czynią wartym wysiłku podążenie Jego ścieżką w dedykowanej mu księdze pamiątkowej, pozwalając przy tym na analizę dotychczasowych zmian kodeksu, jak również sposobu, w jaki proces nowelizacji przebiega (i antycypując: przebiegać może). Przejściu do tej analizy towarzyszyć może skojarzenie przywołujące słowa Alberta Einsteina – „kiedy chcesz opisać rzeczywistość, elegancję zostaw krawcom”.

W opracowaniu nie znajdziemy hipotezy (hipotez), która miałaby w sensie metodologicznym prowadzić do sformułowania określonej tezy. Jego celem jest podzielenie się powstałymi na przestrzeni blisko 20 lat obowiązywania kodeksu spółek handlowych spostrzeżeniami, próba uchwycenia przyczyn takiego, a nie innego „obchodzenia się” z kodeksem oraz sformułowanie wniosków celem wywołania poważnej dyskusji teoretyków, praktyków, przedsiębiorców i polityków, którym unikalna (w chwili uchwalenia) – zważywszy na tworzone w Polsce prawo – jakość kodeksu leży na sercu. Następuje to w momencie, co istotne, niemalże ostatnim, gdyż – uprzedzając dalsze uwagi – kodeks spółek handlowych rozpada się na naszych oczach. Dzieje się tak ze względu na tryb wprowadzania zmian , ich charakter merytoryczny , jakość legislacyjną , jak i gremia przygotowujące poszczególne nowelizacje .

W ciągu mijających właśnie 20 lat kodeks nowelizowany był blisko (a może w chwili publikacji niniejszych uwag już ponad) pięćdziesiąt razy. Jednakże ani ta liczba, ani też wzrastająca dynamika zmian same w sobie nie stanowią o zidentyfikowanym złym stanie rzeczy. Dopiero ich połączenie ze wskazanymi wyżej elementami każe postawić pytanie, czy nie jest tak, że za lat kilka (2, 3 czy nawet 5) nie pojawi się w pełni uzasadniona potrzeba napisania nowego kodeksu (czy też tegoż „od nowa”, co merytorycznie oddaje to samo).

A przecież zaledwie w latach 1997–2000 (wysiłkiem autorów: prof. S. Sołtysińskiego , prof. A. Szajkowskiego , prof. J. Szwai , na etapie założeń i prof. A. Szumańskiego , na etapie opracowywania treści projektu ustawy oraz recenzentów: prof. J. Frąckowiaka , prof. A. Kidyby , prof. W. Popiołka i śp. prof. A. Witosza ) powstał znakomity akt prawny. Jak pokażą następne lata pierwszej dekady XXI w. – jeśli chodzi o jakość aktów prawnych w kategoriach ogólnych, nie tylko jako ustawa ustrojowa dla spółek handlowych, która mogła stać się jednym z pomników ustawodawstwa III RP (podobnie jak za taki pomnik, obok kodeksu zobowiązań i kodeksu karnego uchodzi kodeks handlowy, jeśli chodzi o II RP), ale punkt odniesienia na dekady. Zarówno w przypadku kodeksu handlowego , jak i kodeksu spółek handlowych nie obyło się na etapie ich powstawania bez ostrych sporów merytorycznych. Jednakże ostatecznie nie miały one wpływu na ich wartość, a być może wprost przeciwnie – wpłynęły na nią pozytywnie .

Odpowiedź nastąpiła po blisko pięciu latach we Wrocławiu, jesienią 2005 r., kiedy to podczas inauguracji Zjazdu Katedr Prawa Handlowego dr Jacek Krauss – reprezentujący Katedrę Prawa Handlowego UW (bardzo krytycznie nastawioną do idei uchylenia kodeksu handlowego i zastąpienia go kodeksem spółek handlowych) publicznie przyznał, że zarówno pomysł stworzenia kodeksu, jak i jego funkcjonowanie w praktyce obrotu gospodarczego okazały się trafione.