Turłukowski Jarosław, Sporządzenie testamentu w praktyce

Od lat problematyka prawa spadkowego nie cieszy się zbyt dużym zainteresowaniem doktryny. Nie ulega jednak wątpliwości, iż ostatnio wzrosła potrzeba pogłębionej analizy poszczególnych instytucji tworzących właśnie prawo spadkowe. Instytucję tę odgrywają istotną rolę w praktycę stosowania prawa. Zalicza się do nich zagadnienia powiązane z formą - szeroko rozumianym sporządzeniem testamentu. Nieuniknionym skutkiem ożywienia i szybkiego rozwoju gospodarki kraju jest potrzeba istnienia odpowiednich mechanizmów prawnych przekazywania własności między pokoleniami. Bogacące się społeczeństwo przywiązuje nieporównywalnie większą wagę do rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci niż społeczeństwo niezamożne.

Za pomocą istniejących opracowań doktrynalnych nie zawsze można rozwiązać wszelkie pojawiające się w praktyce komplikacje, zwłaszcza że przy stosunkowo niewielkich zmianach ustawodawstwa w tej dziedzinie można obserwować ewolucję orzecznictwia. Ponadto, mimo pojawiania się dotychczas nieznanych zagadnień prawnych, które są roztrząsane przez cywilistyczną doktrynę, prawo spadkowe nadal pozostaje jednym z filarów prawa cywilnego.

Przedstawiona praca składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy rozdział poświęcony jest zagadnieniom formy testamentu holograficznego, zwłaszcza problematyce spisania testamentu, zagadnieniom więzi materialnej i intelektualnej, podpisu, daty na testamencie, podpisania się pseudonimem, inicjałami, parafą.

Drugi rozdział dotyczy zagadnień formy testamentu notarialnego, poddane są analizie przepisy Prawa o notariacie, rola notariusza, problemy stwierdzenia tożsamości testatora, różnych interpretacji możliwości sporządzenia testamentu w obcym języku, tłumaczenia testamentu, sporządzenia testamentu przez osobę głuchą, głuchoniemą czy niewidomą, osobę niemogącą czy nieumiejącą pisać etc. Rozważany jest też problem, jakie skutki pociąga uchybienie przepisom Prawa o notariacie.

Trzeci rozdział dotyczy testamentu alograficznego. Przeanalizowano w nim zagadnienie kręgu podmiotów uprawnionych do odebrania oświadczenia spadkodawcy, w tym możliwość delegowania uprawnień przez osoby urzędowe. Został też poddany analizie status osób urzędowych jako świadków testamentu alograficznego, świadków testamentu alograficznego, problematyka oświadczenia spadkodawcy, sporządzenia protokołu, daty na protokole oraz podpisu.

W rozdziale czwartym zawarto rozważania dotyczące zagadnień formy testamentu ustnego, testamentu wojskowego i podróżnego w prawie polskim. Rozdział rozpoczyna się wprowadzeniem dotyczącym wszystkich testamentów szczególnych, po czym zamieszczone są ogólne uwagi dotyczące testamentu ustnego. Poddane analizie są: przesłanki sporządzenia testamentu ustnego, rozumienie ustności oświadczenia spadkodawcy, status prawny świadków testamentu ustnego, pozasądowe i sądowe stwierdzenie treści testamentu. Ostatnie dwa podrozdziały poświęcone są nielicznym zagadnieniom powiązanym z testamentem podróżnym oraz testamentem wojskowym.

Pracę zamyka rozdział piąty poświęcony konwersji testamentu w prawie spadkowym. Analizowane są różne poglądy dotyczące konwersji w doktrynie cywilistycznej oraz możliwość konwertowania nieważnego testamentu z powodu braku formy i złożenia oświadczenia woli przed nieuprawnionymi. Rozważane są także możliwości interpretacyjne dla celów konwersji przesłanki sporządzenia testamentu ustnego, jaką są „szczególne okoliczności”.

Autor pragnie złożyć szczególne podziękowania Pani prof. dr hab. E. Skowrońskiej-Bocian za pomoc w przygotowaniu tej publikacji.