Taborowski Maciej (red.), Skutki braku notyfikacji przepisów technicznych ustawy o grach hazardowych dla wymiaru sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej

Nie często zdarza się, aby – w gruncie rzeczy – dość niszowe zagadnienie prawne stało się przedmiotem tak żywej debaty publicznej. Przed uchwaleniem tak zwanej ustawy hazardowej problematyka notyfikacji przepisów technicznych była znana tylko niektórym specjalistom prawa Unii Europejskiej. Myślę, że dobrze się stało, iż zagadnienie to jest obecnie przedmiotem tak szczegółowych analiz w polskiej doktrynie. Dzięki temu polski prawodawca i polskie organy administracji będą z większą uwagą analizować problematykę notyfikacji przepisów technicznych. Przyczyni się to z pewnością do bardziej profesjonalnego prowadzenia przez Polskę polityki europejskiej w jej wymiarze prawnym.

Trudno w tym kontekście nie dostrzec walorów publikacji pod redakcją Macieja Taborowskiego zatytułowanej Skutki braku notyfikacji przepisów technicznych ustawy o grach hazardowych dla wymiaru sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej. Składają się na nią opracowania wybitnych przedstawicieli polskiej nauki prawa europejskiego. Znaczna część spośród nich stanowi rozwiniętą i pogłębioną wersję referatów, które zostały wygłoszone podczas konferencji zorganizowanej przez Instytut Nauk Prawnych PAN i Ministerstwo Sprawiedliwości, która odbyła się 19 października 2015 r. w Warszawie.

Obowiązek notyfikacji Komisji Europejskiej przepisów technicznych został ustanowiony pierwotnie w dyrektywie 83/189/EWG z dnia 28 marca 1983 r. Skutki naruszenia obowiązku notyfikacji nie były oczywiste. Warto chociażby przypomnieć, że rzecznik generalny Francis Jacobs w opinii do sprawy C-443/98, Unilever Italia, wyraził wątpliwość, czy tego typu obowiązek może zostać nałożony za pomocą aktu prawnego, jakim jest dyrektywa (pkt 79 i n. opinii). Wskazał on podobieństwa pomiędzy procedurą notyfikacji przepisów technicznych a notyfikacjami w innych dziedzinach prawa europejskiego, takich jak prawo konkurencji czy pomoc państwa. W tym drugim przypadku procedury notyfikacyjne zostały ustanowione w drodze rozporządzeń, czyli aktów prawnych bezpośrednio stosowalnych w państwach członkowskich. Celem dyrektywy 83/189/EWG nie była bowiem harmonizacja ustawodawstwa państw członkowskich, lecz wprowadzenie prewencyjnego mechanizmu kontrolnego.

Jak się okazało w późniejszym orzecznictwie, i to zarówno sądów unijnych, jak i sądów krajowych, wątpliwości, na które wskazał rzecznik generalny Jacobs, stanowiły jedynie wstęp do szeregu innych skomplikowanych zagadnień związanych z notyfikacją przepisów technicznych. Jedyne, co w sposób niewątpliwy wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, to fakt, że przepisy przyjęte z naruszeniem obowiązku notyfikacji są „niestosowalne”. Pozostałe kwestie są w dalszym ciągu przedmiotem debaty prawniczej. Dotyczy to, po pierwsze, precyzyjnego określenia, jakiego rodzaju przepisy są przepisami technicznymi i podlegają w związku z tym obowiązkowi notyfikacji (np. wyrok w sprawach połączonych C-213/11, C-214/11 i C-217/11, Fortuna). Po drugie, istotne wątpliwości może wywoływać zdefiniowanie zakresu owej „niestosowalności”. Innymi słowy, jakiego rodzaju konsekwencje dla toczącego się postępowania powinien sąd krajowy wywieść z braku możliwości zastosowania przepisu technicznego (np. sprawa C-226/97, Lemmens, czy sprawa C-159/00, Eco-Emballages). Po trzecie, nie jest do końca przesądzone, jakiego rodzaju uprawnienia uzyskują podmioty prywatne na skutek naruszenia obowiązku notyfikacji (np. sprawa C-98/14, Berlington). To ostatnie zagadnienie jest szczególnie istotne w kontekście odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego z tytułu naruszenia obowiązku notyfikacji. Być może spory wokół ustawy hazardowej spowodują, że odżyje w polskim prawie zobowiązań koncepcja tak zwanej bezprawności kierunkowej (względnej) opartej na konieczności zdefiniowania zakresu ochronnego normy prawnej (niem. Schutznormtheorie).

Autorzy poszczególnych opracowań analizują także inne zagadnienia związane z problematyką notyfikacji technicznej. Część z nich dotyczy kontekstu wyłącznie polskiego. Ciekawą inspirację stanowi w tym zakresie wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 4/14, który dotyka problematyki notyfikacji technicznej w odniesieniu do obowiązku przestrzegania przez Polskę prawa międzynarodowego, przede wszystkim na tle art. 91 Konstytucji RP. Innym ciekawym zagadnieniem jest kwestia naruszenia obowiązku notyfikacji w świetle umów o ochronie inwestycji. W książce odnajdujemy także rozważania na temat, który z pozoru może wydawać się dość abstrakcyjny, a mianowicie naruszenia obowiązku notyfikacji na tle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Warto wreszcie przypomnieć, że niektóre – choć nie wszystkie – spośród wskazanych wyżej wątpliwości wyjaśnia wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE wydany w sprawie C-303/15, Naczelnik Urzędu Celnego I w Ł. przeciwko G.M. i M.S.

Należy się cieszyć, że na polskim rynku wydawniczym ukazuje się publikacja, która w sposób tak dogłębny analizuje problematykę naruszenia obowiązku notyfikacji przepisów technicznych. Jak pokazały wątpliwości prawne wokół ustawy hazardowej, jest to zagadnienie o znaczącej doniosłości praktycznej.

Nie mam wątpliwości, że dorobek polskiej nauki prawa i polskiej judykatury zostanie dostrzeżony w debacie ogólnoeuropejskiej i będzie stanowił istotny wkład w rozwój tej dziedziny prawa europejskiego.

Maciej Szpunar