Marciniak Andrzej, Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych

W ostatnich latach nastąpiły w Polsce zasadnicze przemiany polityczne i gospodarcze. Rozwojowi gospodarki rynkowej towarzyszył intensywny rozwój działalności kredytowej. W rezultacie tych przemian wzrosło istotnie znaczenie egzekucji sądowej jako niezbędnego instrumentu procesowego mającego na celu ochronę praw podmiotowych. W latach tych nastąpił również wzrost ogólnego zainteresowania postępowaniem egzekucyjnym w sprawach cywilnych. Świadczą o tym zarówno liczne zmiany prawa regulującego to postępowanie, czyli prawa egzekucyjnego, jak i znaczny wzrost liczby wypowiedzi Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego poświęconych wykładni tego prawa. Obserwujemy też duże zainteresowanie problematyką prawa egzekucyjnego w literaturze prawa postępowania cywilnego.

Egzekucja sądowa stała się w ostatnich latach poważnym problemem społecznym. W środkach masowego przekazu pojawiają się wypowiedzi publicystyczne, wykazujące najczęściej, niestety, brak znajomości elementarnych zasad rządzących sądowym postępowaniem egzekucyjnym. Towarzyszą temu niejednokrotnie publiczne wypowiedzi czołowych polityków o odmowie wykonania prawomocnego wyroku sądowego oraz uliczne demonstracje urządzane w obronie osób lekceważących takie wyroki. Przyczynia się to niewątpliwie do kształtowania społecznie niewłaściwych wzorców zachowań i postaw, lekceważenia prawa i wymiaru sprawiedliwości. Zjawiskom takim przeciwdziałać może m.in. pogłębiona znajomość prawa egzekucyjnego i wartości, którym ono służy.

Poznanie prawa egzekucyjnego, jego idei i złożeń powinno służyć również ustawodawcy w nadawaniu sądowemu postępowaniu egzekucyjnemu najbardziej optymalnego kształtu legislacyjnego. Jest to konieczne nie tylko ze względu na skuteczność egzekucji, niezbędnej do właściwej ochrony praw wierzyciela, ale także na potrzebę ochrony praw dłużnika oraz osób trzecich. W trybie postępowania egzekucyjnego dochodzi bowiem do silnej ingerencji organów egzekucyjnych w sferę konstytucyjnie chronionych praw i wolności człowieka i obywatela.

Akty prawne normujące postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych są nowelizowane najczęściej w okresach społecznej krytyki niskiej efektywności egzekucji sądowej. Podjęte w tym zakresie wysiłki legislacyjne nie zawsze przynoszą oczekiwane rezultaty. Jest to zrozumiałe, jeżeli ma się na uwadze fakt, że zasadniczym czynnikiem decydującym o skuteczności egzekucji sądowej jest stan majątkowy dłużnika. Najdoskonalszy system prawa egzekucyjnego i najlepiej zorganizowany system organów egzekucyjnych nie będzie miał oczekiwanych efektów, jeżeli dłużnik nie dysponuje odpowiednim majątkiem. W sferze zobowiązań umownych powinno to zmuszać do starannego doboru kontrahentów oraz właściwego zabezpieczania wierzytelności.

Książka ukazuje aktualny zarys sądowego postępowania egzekucyjnego w sprawach cywilnych. Wskazane zostały możliwie wyczerpująco przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych. Dotyczy to zarówno przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, ustawy o komornikach sądowych, ustawy o kosztach komorniczych oraz innych ustaw, jak i przepisów wykonawczych. Powinno to ułatwić studia nad prawem egzekucyjnym przez sięganie do właściwych przepisów. Powiązania pomiędzy niektórymi zagadnieniami zostały zaznaczone przez odesłanie do innych, odpowiednich fragmentów książki.