Babiarz Stefan i in., Ryczałty w prawie podatkowym

Instytucja prawna zryczałtowanej formy opodatkowania nie ma jednolitego charakteru. Przepisy o ryczałcie są rozproszone po prawie wszystkich ustawach podatkowych. Nie występuje ona w podatku akcyzowym oraz w podatkach i opłatach lokalnych, podatku leśnym i rolnym, aczkolwiek w piśmiennictwie wyrażony jest pogląd, że do ryczałtowych form opodatkowania należy zaliczyć także te uproszczone formy opodatkowania, w których w celu obliczenia wysokości podatku ustala się podstawę opodatkowania, jednakże w sposób uproszczony, bądź oszacowany (potencjalny) dochód. Stąd też wyrażane jest stanowisko, że do uproszczonych form opodatkowania należy zaliczyć także podatek rolny. Autorzy tej publikacji nie podzielają tego stanowiska.

Niniejsza monografia jest chyba pierwszą próbą zebrania w jedną całość instytucji zryczałtowanych form opodatkowania - zarówno dotyczących tzw. ryczałtu procesowego, rozumianego jako instytucja postępowania podatkowego, jak i ryczałtu materialnoprawnego. Istotą ryczałtu procesowego jest to, że w tej formie obliczanie należności podatkowych dokonywane jest bez ustalania podstawy opodatkowania zgodnie z jej konstrukcją ustawową, ale w oparciu o przyjętą w tej konstrukcji podstawę obliczania podatku. Z kolei istota ryczałtu materialnoprawnego polega na tym, że ryczałt ten nie odchodzi od realizacji prawa materialnego przy wymiarze podatku, ale wręcz jest elementem, składową częścią tego prawa materialnego. Ponieważ zryczałtowaniu może podlegać każdy w zasadzie element konstrukcji wymiaru podatku, Autorzy stanęli przed dylematem granicy, do której dane rozwiązanie należy zaliczyć do ryczałtu szczególnie materialnoprawnego. W związku z tym pominęli takie rozwiązania, które dotyczą zryczałtowania stawek podatkowych, ulg czy odliczeń, a nawet kosztów uzyskania przychodów.

W przedmiotowej publikacji Autorzy przedstawili najpierw ogólne informacje o ryczałcie podatkowym (rozdziały I-III), następnie instytucje, które zalicza się do ryczałtów procesowych (rozdziały IV-VIII pkt 1-10), a po nich przypadki ryczałtu materialnoprawnego (rozdziały VIII pkt 11-XI). Monografia kończy się oceną instytucji ryczałtu podatkowego.

Podstawowym celem niniejszej monografii jest przedstawienie w jednym, kompleksowo opracowanym zbiorze problematyki ryczałtu podatkowego, w tym także w celu przybliżenia jej różnorodności dla lepszego zrozumienia jej złożonych problemów.

W toku prowadzonych rozważań Autorzy podjęli próbę rozstrzygnięcia najistotniejszych problemów prawnych związanych z poszczególnymi instytucjami ryczałtów podatkowych związanych z ich charakterem, zasadami funkcjonowania oraz kryteriami rozgraniczenia instytucji ryczałtu procesowego i materialnoprawnego.