Bandarzewski Kazimierz i in., Rozwój regionalny - instrumenty realizacji i rola samorządu województwa

Rozwój regionalny – instrumenty realizacji i rola samorządu województwa to tytuł i zarazem temat kolejnej, ósmej konferencji naukowej zorganizowanej w dniu 20 listopada 2014 r. w Krakowie przez Katedrę Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Począwszy od roku 2007 r., Katedra Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego organizuje coroczne konferencje naukowe, poświęcone jednemu z istotnych zagadnień dotyczących samorządu terytorialnego.

Rozwój regionalny to pojęcie niezwykle obszerne. Obejmuje ono cały obszar zadań publicznych ukierunkowanych na rozwijanie i polepszanie warunków życia mieszkańców wspólnoty regionalnej, zarówno w sferze materialnej (np. infrastruktury komunikacyjnej i technicznej, rewitalizacji obszarów zdegradowanych, pomocy dla przedsiębiorców itp.), jak i w sferze niematerialnej (inwestycji w kapitał ludzki, podnoszenia kwalifikacji i umiejętności itp.) z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju.

Powierzenie wykonywania tego zadania samorządowi szczebla regionalnego stanowiło podstawową przesłankę utworzenia w Polsce samorządu wojewódzkiego pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Rozwój regionalny nie tylko był, ale i nadal stanowi jeden z głównych obszarów funkcjonowania tego samorządu.

Koncepcja powierzenia samorządowi najwyższego szczebla odpowiedzialności za realizację tak rozbudowanych zadań miała bez wątpienia wzmacniać samą instytucję samorządu. Dysponując znacznymi środkami finansowymi, samorząd wojewódzki rzeczywiście przejmuje przynajmniej część władzy publicznej. Takie wzmocnienie samorządu wojewódzkiego musiało skutkować obciążeniem go odpowiedzialnością za wykonywanie powierzonych zadań.

Polska, w znaczącym stopniu zapóźniona w tworzeniu optymalnych warunków funkcjonowania społeczeństwa w stosunku do innych państw Europy Zachodniej, powinna jak najszybciej osiągnąć przynajmniej średni poziom życia mieszkańców innych państw Unii Europejskiej. Temu właśnie służą znaczne środki przeznaczane na rozwój regionalny, których podstawowa część pochodzi z funduszy Unii Europejskiej. Przyznawanie środków bez kontroli ich wydatkowania mogłoby prowadzić do przeznaczania ich na cele nie zawsze służące eliminowaniu zapóźnień cywilizacyjnych. W związku z tym jest uzasadnione, zarówno na poziomie organów Unii Europejskiej, jak i polskiej administracji rządowej, wprowadzanie licznych instrumentów zabezpieczających przed nieprawidłowym wykonywaniem tego zadania przez samorząd terytorialny. Instrumenty te wpisują się w zakres kontroli, nadzoru prewencyjnego oraz weryfikacyjnego. Dążenie do zapewnienia zgodności z prawem realizacji celów rozwoju regionalnego ma swoje źródło także w wysokości środków finansowych wydatkowych przez ten szczebel samorządu. Powierzenie administracji rządowej określania ogólnych kierunków rozwoju regionalnego pozwala na łatwiejsze i skuteczniejsze definiowanie kierunków równoważnego rozwoju w skali całego kraju. Zasada spójności i kompatybilności wydaje się lepiej oddawać istotę rozwoju regionalnego niż zasada konkurencji pomiędzy poszczególnymi województwami.

Problematyka rozwoju regionalnego stała się przedmiotem licznych – co nie oznacza, że zawsze spójnych – regulacji normatywnych i dyskusji na forum publicznym wśród teoretyków i praktyków. Taka wymiana poglądów i doświadczeń stanowi inspirujące źródło nie tylko poznawania samych mechanizmów rozwoju regionalnego, ale i wypracowywania skuteczniejszych środków oraz metod wdrażania tego zadania.

Można zauważyć, że wśród organizowanych konferencji, seminariów i innych spotkań z udziałem naukowców bądź praktyków przeważa tematyka finansowa i ekonomiczna. Jest to poniekąd zrozumiałe, ponieważ rozwój regionalny pochłania znaczne środki finansowe. Analiza zasad dysponowania tymi środkami, ich wykonywania, monitorowania, kontroli oraz egzekwowania niewłaściwie dokonanych wydatków stanowi w praktyce źródło znacznych wątpliwości zarówno dla dysponentów tych środków, jak i organów nadzorujących.

Rozwój regionalny, jak każde zadanie publiczne, realizowany jest przy wykorzystywaniu instrumentów prawnych. Jednak ten jego aspekt traktowany jest najczęściej jako dodatek do problematyki instrumentów finansowych wykonywania tego zadania. Zdefiniowanie oraz wyeksponowanie całej złożoności tego zagadnienia bez wątpienia wymaga zaakcentowania problematyki prawnej rozwoju regionalnego.

W związku z tym powstała idea zorganizowania konferencji naukowej poświęconej przede wszystkim prawnej problematyce oraz instrumentom prawnym rozwoju regionalnego. Tematyka ta, jak zostało to już podkreślone, stała się tematem konferencji naukowej zorganizowanej w dniu 20 listopada 2014 r. w Krakowie przez Katedrę Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zgromadziła ona ponad dziewięćdziesięciu uczestników, zarówno teoretyków, jak i praktyków, zajmujących się zagadnieniami rozwoju regionalnego.

W konferencji wzięli udział pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Akademii im. J. Długosza w Częstochowie, Wyższej Szkoły „Humanitas” w Sosnowcu, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie oraz Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej im. W. Korfantego w Katowicach.

Szerokie było również grono praktyków, reprezentowane przez przedstawicieli Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, Regionalnych Izb Obrachunkowych z Łodzi, Białegostoku, Rzeszowa i Opola, Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie, Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Starostwa Powiatowego w Krakowie oraz Urzędu Miasta Tychy.

Na konferencji zaprezentowano siedem referatów poruszających różne istotne zagadnienia dotyczące problematyki prawnej rozwoju regionalnego, w tym koncepcji aktów prawnych określających podstawowe zasady udziału organów UE w realizacji tego zadania (umowa partnerstwa), kontraktu terytorialnego, a także poszczególnych regulacji prawnych dotyczących realizacji rozwoju regionalnego w niektórych zakresach (np. w sferze planowania przestrzennego oraz zintegrowanego rozwoju terytorialnego).

Autorami poszczególnych referatów byli: dr hab. Aleksander Noworól (prof. UJ i UEK w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie), dr Kazimierz Bandarzewski (Uniwersytet Jagielloński), dr Katarzyna Wlaźlak (Uniwersytet Łódzki), dr Renata Cybulska (Uniwersytet Śląski), dr Joanna Lemańska (Uniwersytet Jagielloński), dr Katarzyna Małysa-Sulińska (Uniwersytet Jagielloński) i dr Stefan Płażek (Uniwersytet Jagielloński).

Niniejsza publikacja zawiera nie tylko pełne teksty referatów wygłoszonych na konferencji, ale także materiały przekazane do publikacji przez innych uczestników konferencji, w tym opracowania dr Ewy Bonusiak, dr Katarzyny Płonki-Bielenin, dr. Tomasza Molla, dr. Bogusława Przywory, dr Agaty Barczewskiej-Dziobek i dr Katarzyny Kłosowskiej-Lasek, mgr. Wojciecha Kucharskiego oraz mgr. Dawida Chaby i mgr. Tomasza Noszczyka.

Ma ona służyć przede wszystkim omówieniu i zestawieniu najbardziej znaczących instrumentów prawnych niezbędnych do realizacji rozwoju regionalnego. Na tej podstawie możliwa jest rekapitulacja dotychczasowych doświadczeń w zakresie funkcjonowania poszczególnych instrumentów i ich oceny, a także wskazanie możliwości bądź kierunków zmian legislacyjnych. Należy przy tym podkreślić, że publikacja ta, prezentując normatywne regulacje rozwoju regionalnego, nie wyczerpuje całości opisywanej materii. Treść artykułów wskazuje na różnorodność i wielopłaszczyznowość rozwoju regionalnego, tym samym niezbędne było zaakacentowanie, że poza problematyką prawną rozwój regionalny jest przedmiotem badań także i innych nauk, np. o zarządzeniu oraz nauk ekonomicznych. W tej publikacji nie mogło zabraknąć przedstawienia praktycznego sposobu wdrażania rozwoju regionalnego.

Takie zaakceptowanie owej różnorodności przyczyniło się do wzbogacenia analizy przedmiotowej instytucji, choć podstawowa część tej publikacji obejmuje analizę prawną instrumentów rozwoju regionalnego.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że wyrażone w niniejszej publikacji opinie i stanowiska są własnymi poglądami autorów. Książka ta powinna przyczynić się do wzbogacenia dotychczasowego dorobku piśmiennictwa obejmującego sferę zagadnień rozwoju regionalnego oraz przyczynić się do dalszej publicznej dyskusji na ten temat. Ma ona walor edukacyjny, ponieważ pozwala lepiej zrozumieć istotę i ideę rozwoju regionalnego.

Redaktorzy