Michalska Monika, Rozstrzygnięcia sądu kasacyjnego w postępowaniu cywilnym

W wyniku nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta RP - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego i ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) ustawodawca polski wprowadził ponownie do postępowania cywilnego środek odwoławczy w postaci kasacji. Normatywna regulacja tego środka odwoławczego jest wzorowana w dużej mierze na rozwiązaniach przyjętych w tym zakresie w Kodeksie postępowania cywilnego z 1932 r. Pozwala to na odpowiednie korzystanie z dotychczasowego orzecznictwa oraz stosunkowo bogatego dorobku nauki postępowania cywilnego okresu międzywojennego dotyczącego kasacji. Mimo tego nowe przepisy Kodeksu postępowania cywilnego poświęcone kasacji, wielokrotnie zresztą nowelizowane w ostatnich latach, budzą wiele wątpliwości. Zaowocowało to szeroką dyskusją w literaturze prawa postępowania cywilnego na temat charakteru prawnego kasacji oraz poszczególnych jej elementów. Kilka opracowań monograficznych oraz wiele drobniejszych publikacji naukowych i orzeczeń Sądu Najwyższego poświęconych kasacji przyczyniło się w dużym stopniu do wyjaśnienia jej istoty, charakteru i znaczenia w postępowaniu cywilnym. Wiele jednak problemów powstających na tym tle wymaga dalszych rozważań. Dotyczy to również rozstrzygnięć sądu kasacyjnego w procesie cywilnym, którym poświęcona jest niniejsza rozprawa. Zainteresowanie rozstrzygnięciami sądu kasacyjnego uzasadnia w pełni ich rola w postępowaniu kasacyjnym, odzwierciedlająca zasadniczo istotę i funkcję kasacji.

Celem pracy jest wyodrębnienie z regulacji dotyczących kasacji przepisów, które dotyczą rodzajów rozstrzygnięć sądu kasacyjnego, a następnie dokonanie analizy przesłanek prowadzących do wydania poszczególnych decyzji. Chodziło głównie o przedstawienie tych czynników, które mają zasadniczy wpływ na sposób wydania i postać orzeczenia sądu kasacyjnego. Zagadnienia te są nie tylko istotne dla sądu kasacyjnego, lecz przede wszystkim dla uczestników postępowania kasacyjnego, w tym zwłaszcza dla wnoszącego kasację. Wśród wielu czynników kształtujących działalność sądu kasacyjnego, przybierającą ostateczną postać orzeczenia, istotną rolę odgrywają bowiem warunki dopuszczalności kasacji oraz jej treść i sposób wniesienia. Dobra znajomość problematyki objętej tematem pracy stanowi zatem istotną gwarancję właściwej ochrony prawnej w postępowaniu kasacyjnym.

Z założenia przedmiotem rozważań nie było teoretyczne ujęcie orzeczeń sądu kasacyjnego, jako pewnej grupy orzeczeń sądowych w ogólności. W związku z tym pominięte zostały elementy związane z budową i wydawaniem orzeczeń. Niektóre kwestie z tego zakresu zostały uwzględnione jedynie w stopniu pozwalającym na zrozumienie zasadniczych rozważań składających się na treść pracy.

Zakres rozważań został ograniczony jedynie do problematyki procesu cywilnego. W pracy nie zostały uwzględnione zagadnienia z zakresu postępowania nieprocesowego. Większość jednak uwag dotyczących wyroków ma odpowiednie zastosowanie do postanowień co do istoty sprawy wydawanych w postępowaniu nieprocesowym.

Praca uwzględnia stan prawny na dzień 31 maja 2003 r., a orzecznictwo Sądu Najwyższego i literaturę na dzień 30 marca 2003 r.

* * *

Książka ta stanowi poprawioną i uzupełnioną wersję rozprawy doktorskiej obronionej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego w roku akademickim 2002/2003.

Pragnę w tym miejscu podziękować promotorowi Panu prof. dr. hab. Andrzejowi Marciniakowi za opiekę naukową i okazaną pomoc, jak również recenzentom - Panu prof. dr. hab. Tadeuszowi Erecińskiemu oraz Panu prof. dr. hab. Witoldowi Broniewiczowi za cenne uwagi, które miały znaczny wpływ na ostateczny kształt pracy.