Jagielska Monika (red.), Pazdan Maksymilian (red.), Rott-Pietrzyk Ewa (red.), Szpunar Maciej (red.), Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi

Profesor Wojciech Popiołek urodził się 1 kwietnia 1951 r. w Krakowie. Od najmłodszych lat mieszkał w Katowicach, gdzie w 1964 r. ukończył szkołę podstawową. W tym samym roku rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Kopernika, w klasie z poszerzonym językiem francuskim. W 1968 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W latach 1968–1972 odbył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, uzyskując w 1972 r. tytuł magistra prawa. Od 1 października 1972 r. pracował na Uniwersytecie Śląskim jako asystent stażysta w Katedrze Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego, kierowanej ówcześnie przez prof. Maksymiliana Pazdana. W 1973 r. został asystentem przy tej Katedrze, następnie starszym asystentem, a po doktoracie – adiunktem. Na Uniwersytecie Śląskim pracuje do dziś. Od 2006 r. jest kierownikiem Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego. Tytuł profesora uzyskał w 2010 r., a od 2014 r. jest zatrudniony na stanowisku profesora zwyczajnego.

W latach 1972 i 1973 Profesor odbył staże na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie uczęszczał na wykłady i seminaria m.in. profesorów: Henryka Trammera, Witolda Czachórskiego i Jerzego Jakubowskiego, oraz w Międzyuczelnianym Instytucie Własności Intelektualnej w Krakowie. Tam uczestniczył w zajęciach prowadzonych m.in. przez profesorów Stefana Grzybowskiego i Andrzeja Kopffa. W latach 1974–1976 odbył pozaetatową aplikację sądową w Sądzie Wojewódzkim w Katowicach, zakończoną egzaminem sędziowskim.

Na podstawie rozprawy doktorskiej zatytułowanej Umowa wydawnicza w prawie międzynarodowym prywatnym – po złożeniu egzaminów doktorskich i po publicznej obronie przed Radą Wydziału Prawa UŚ w 1977 r. – Rada ta nadała mu stopień doktora nauk prawnych. Promotorem w przewodzie doktorskim był prof. Maksymilian Pazdan. Stopień doktora habilitowanego nauk prawnych uzyskał w 1990 r. mocą uchwały rady Wydziału Prawa i Administracji UŚ. Tytuł rozprawy habilitacyjnej to: Wykonanie zobowiązania umownego a prawo miejsca wykonania. Zagadnienia kolizyjnoprawne.

Profesor Wojciech Popiołek w 1980 r. był stypendystą rządu francuskiego na Uniwersytecie Paris I, gdzie uczęszczał na wykłady i seminaria prowadzone przez profesorów Henri Batiffola, Paula Lagarde'a, François Terré i Bertholda Goldmana. Odbył także staże w ESC Toulouse i na Uniwersytecie w Trewirze.

W latach 1980–1981 działał w NSZZ „Solidarność” m.in. jako członek Komisji Zakładowej w Uniwersytecie Śląskim, a w stanie wojennym w Biskupim Komitecie Pomocy Uwięzionym i Internowanym przy Kurii Diecezjalnej w Katowicach.

Dorobek naukowy Profesora Wojciecha Popiołka jest imponujący. Jego wysoką pozycję naukową w polskiej doktrynie prawniczej dokumentuje wykaz dotychczasowych jego publikacji, zamieszczony w tym tomie.

Na podkreślenie zasługuje pionierski charakter wielu tez naukowych sformułowanych przez Profesora oraz stworzonych przez niego konstrukcji jurydycznych, podejmowanie tematów nieopracowanych w nauce, o dużej przydatności dla praktyki krajowego i międzynarodowego obrotu handlowego. Proponowane rozwiązania oparte są na gruntownej znajomości praktyki obrotu handlowego.

Zasięg poszukiwań badawczych Profesora jest bardzo szeroki. Najwięcej uwagi poświęcił on prawu prywatnemu międzynarodowemu, stając się jednym z najwybitniejszych znawców tej dziedziny nie tylko w Polsce, lecz także poza granicami naszego kraju, oraz prawu spółek handlowych. W jego dorobku są również cenne prace z zakresu klasycznej cywilistyki, prawa własności intelektualnej, międzynarodowego prawa handlowego i prawa sądownictwa polubownego.

Na macierzystej Uczelni pełnił i pełni różne funkcje: przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej Uniwersytetu Śląskiego dla studentów (1993–1998), rzecznika dyscyplinarnego do spraw nauczycieli akademickich (od 2001 r.), zastępcy dyrektora Śląskiej Międzynarodowej Szkoły Handlowej (1993–2004), kierownika Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego (od 1 października 2006 r.).

Pod kierunkiem Profesora dwanaście osób uzyskało stopień doktora nauk prawnych. Jako recenzent wziął udział w ponad 30 przewodach doktorskich w ośrodkach akademickich Krakowa, Wrocławia, Warszawy, Poznania i Katowic oraz w kilkunastu przewodach habilitacyjnych we Wrocławiu, w Gdańsku, Poznaniu, Katowicach, Warszawie, Lublinie i Krakowie. W charakterze recenzenta wystąpił w kilku postępowaniach o nadanie tytułu profesora.

Jest członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów.

Od wielu lat na macierzystym Wydziale na kierunku Prawo wykłada prawo zobowiązań i prawo prywatne międzynarodowe oraz od niedawna – na kierunku Przedsiębiorczość – część ogólną prawa cywilnego. Specjalistycznej problematyce prawa spółek handlowych poświęcone są jego wykłady na studiach podyplomowych na Uniwersytecie Śląskim (spółka akcyjna), Uniwersytecie Warszawskim (rozporządzanie prawami udziałowymi) i w Szkole Głównej Handlowej (zarząd i rada nadzorcza spółki akcyjnej). Dużym powodzeniem nieustannie cieszą się jego seminaria magisterskie.

Jest (lub był) członkiem wielu organizacji i stowarzyszeń naukowych: Komisji Prawa Morskiego PAN w Gdańsku (1999–2005), Komitetu Nauk Prawnych PAN Oddziału w Katowicach (od 2000 r.), Komitetu Nauk Prawnych PAN (2007–2010), Association Henri Capitant (od 1996 r.), Polskiego Stowarzyszenia Prawa Europejskiego (od 2005 r.), Fundacji Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, Stowarzyszenia Arbitrów Polskich (od 2001 r.) oraz Stowarzyszenia Absolwentów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego (od 2001 r.).

Przewodniczy powołanej w 2016 r. Komisji Prawniczej Polskiej Akademii Umiejętności w Katowicach. Jest delegatem Polski do UNIDROIT (International Institute for the Unification of Private Law), członkiem Rady Zarządzającej.

Bierze niezwykle aktywny udział w krajowym i międzynarodowym życiu naukowym jako autor raportów i referatów wygłaszanych na konferencjach (seminariach) naukowych oraz uczestnik dyskusji. Jest świetnym mówcą. Znany jest z błyskotliwych wystąpień w czasie dyskusji.

Uczestniczy w pracach rad programowych lub komitetów redakcyjnych czasopism: „Problemy Prawne Handlu Zagranicznego” (1972–2003), „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” (od 2004 r.), „Rejent” (od 1999 r.) i „Przegląd Prawa Handlowego” (od 2006 r.).

Od wielu lat bierze udział w pracach legislacyjnych. Był zapraszany do udziału w pracach nad prawem spółek handlowych, ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, prawem bankowym, ustawą o łączeniu banków oraz regulacjami dotyczącymi międzynarodowego obrotu handlowego. Wchodził w skład: Zespołu prawa prywatnego międzynarodowego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przy Ministrze Sprawiedliwości (2003–2011), Zespołu problemowego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego do spraw projektu Kodeksu cywilnego – Zobowiązania (2008–2010), Zespołu problemowego w ramach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego do spraw nowelizacji Kodeksu spółek handlowych (2011–2014) i wreszcie w marcu 2015 r. został powołany w skład Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, którą rozwiązano już w grudniu tegoż roku. Przygotowywał opinie na życzenie Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Gospodarki, Najwyższej Izby Kontroli i Sejmu.

Duże zasługi ma dla funkcjonowania i rozwoju sądownictwa polubownego zarówno jako uczony, jak i arbiter. Jest wpisany na listy arbitrów: Sądu Polubownego przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach, Sądu Polubownego przy Związku Banków Polskich, Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej (obecnie jest nadto członkiem Rady Arbitrażowej), Sądu Arbitrażowego przy KPP Lewiatan oraz Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Uczestniczył jako arbiter w kilkunastu arbitrażach ad hoc, krajowych i międzynarodowych, w arbitrażach prowadzonych pod auspicjami Międzynarodowej Izby Handlowej i Instytutu Arbitrażowego przy Sztokholmskiej Izbie Handlowej.

Problematyce arbitrażowej poświęcił liczącą się część swego dorobku naukowego. Był aktywnym uczestnikiem wielu seminariów i konferencji poświęconych prawu sądownictwa polubownego.

Uczestniczył w pracach Rady Programowej przy Wojewodzie Katowickim, a następnie Komisji Gospodarczej Śląskiego Sejmiku Wojewódzkiego oraz Rady Konsultacyjnej przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach. Jest członkiem Bussines Center Club. Prowadził szkolenia dla sędziów sądów powszechnych, radców prawnych, adwokatów, notariuszy oraz pracowników administracji rządowej i samorządowej. Szczególnie doniosłe były szkolenia poświęcone uregulowaniom prawa spółek handlowych oraz regulacjom prawa europejskiego w zakresie uznawania i wykonywania zagranicznych orzeczeń sądowych. Był i jest członkiem rad nadzorczych spółek akcyjnych.

Obok zawodu nauczyciela akademickiego wykonuje zawód radcy prawnego (Okręgowa Izba Radców Prawnych w Katowicach) jako wspólnik w kancelarii prawniczej ADP Popiołek, Adwokaci i Doradcy (Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych, Spółka Komandytowa z siedzibą w Katowicach).

Włada językami angielskim i francuskim.

Żonaty, ma dwóch dorosłych synów.

Charakterystyka dorobku naukowego Profesora Wojciecha Popiołka nie jest łatwa, zarówno ze względu na szerokość obszaru pola badawczego, po którym Autor się porusza, jak i wielowątkowość podejmowanych badań.

W okresie poprzedzającym habilitację (czyli do 1990 r.) zajmował się problematyką kolizyjnoprawną praw na dobrach niematerialnych, prawa właściwego dla zobowiązań umownych oraz zagadnieniami z pogranicza prawa na dobrach niematerialnych i prawa prywatnego międzynarodowego. Rozpoczął też badania nad reżimem prawnym inwestycji zagranicznych w Polsce.

Na trwałe do dorobku naszej doktryny weszła zaproponowana przez Profesora w Jego rozprawie doktorskiej, poświęconej umowie wydawniczej, interpretacja budzącego wątpliwości art. 27 § 1 pkt 4 ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym z 1965 r.

Trwałym osiągnięciem była (sformułowana wspólnie z Marią-Anną Zachariasiewicz) propozycja sposobu rozumienia – na tle wspomnianej ustawy z 1965 r. – pojęć „chwila” i „miejsce zawarcia umowy”. Krok ku późniejszym badaniom poświęconym koncepcji przepisów wymuszających swoje zastosowanie stanowiła wypowiedź na temat znaczenia przepisów „prawa publicznego” różnych systemów prawnych dla stosunków umownych handlu zagranicznego. Profesor Wojciech Popiołek był jednym z pierwszych badaczy problematyki prawnej obejmującej prowadzenie w Polsce przez zagraniczne podmioty działalności gospodarczej.

W 1986 r. ukazał się jego – przy współautorstwie Krzysztofa Sularza – komentarz do ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium PRL działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne. Opublikował też wiele artykułów poświęconych tej problematyce. Badania te kontynuował w późniejszych latach.

Najważniejszym osiągnięciem torującym drogę do habilitacji była monografia poświęcona aspektom kolizyjnoprawnym wykonania zobowiązania. Profesor w sposób mistrzowski ukazał zawiłości towarzyszące stosowaniu statutu kontraktowego do oceny wykonania zobowiązania. Po raz pierwszy w naszej literaturze zwrócił uwagę na doniosłość legis loci solutionis przy ocenie niektórych aspektów wykonania zobowiązania.

Po habilitacji kontynuował badania nad problematyką prawną inwestycji zagranicznych w Polsce. Poszerzył ją o zagadnienie statusu prawnego cudzoziemców w Polsce.

Główny nurt badawczy stanowiła w dalszym ciągu problematyka zobowiązań umownych. Poświęcił jej wiele studiów i artykułów oraz wystąpień na konferencjach naukowych. W tym nurcie mieści się Jego udział w komentarzu do Kodeksu cywilnego (pod redakcją K. Pietrzykowskiego) oraz w komentarzu do Konwencji wiedeńskiej z 1980 r., a także artykuły poświęcone wybranym uregulowaniom tej Konwencji.

Poza zobowiązaniami umownymi przedmiotem zainteresowania Profesora są inne zagadnienia z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego. Spod Jego pióra wyszły pogłębione opracowania niektórych zagadnień części ogólnej prawa prywatnego międzynarodowego (odesłanie, prawo niejednolite), które zostały opublikowane w tomie 20A Systemu Prawa Prywatnego. W tomie 20C tego Systemu znalazło się opracowanie kolizyjnej problematyki zawarcia małżeństwa. Profesor pisał też o statucie personalnym osób prawnych (m.in. w tomie 16 Systemu Prawa Prywatnego), o kolizyjnoprawnej problematyce separacji i wielu innych zagadnieniach.

W ostatnich latach najwięcej uwagi Profesor poświęcał problematyce spółek handlowych, a w szczególności spółek kapitałowych. Uczestniczył w wielu konferencjach, na których m.in. prezentował najpierw założenia przygotowywanej reformy prawa spółek, a następnie rozwiązania ostatecznie przyjęte w nowym Kodeksie spółek handlowych (obowiązujące od 1 stycznia 2001 r.). Łącznie na konferencjach tych wygłosił ponad 40 referatów. Opublikował w tym zakresie około 30 artykułów i kilka glos. Jest współautorem dwóch najważniejszych komentarzy do Kodeksu spółek handlowych (C.H. Beck i Wolters Kluwer). Charakter monograficzny miały opracowania poświęcone spółce akcyjnej zamieszczone w Systemie Prawa Gospodarczego (Prawo papierów wartościowych) i w Systemie Prawa Handlowego. Z zakresu prawa spółek przygotował także monografię dotyczącą akcji jako praw podmiotowych.

Pod jego redakcją ukazało się pierwsze w naszym piśmiennictwie opracowanie międzynarodowego prawa handlowego (System Prawa Handlowego, t. 9).

Dorobek naukowy Profesora Wojciecha Popiołka oraz inne jego osiągnięcia jako nauczyciela akademickiego i prawnika budzą podziw i szacunek.

Niech ta księga, ofiarowana Profesorowi przez współpracowników, uczniów i grono przyjaciół z Polski i z zagranicy, będzie nie tylko wyrazem najwyższego uznania dla jego dotychczasowych dokonań, lecz także zachętą do dalszej owocnej pracy wbrew wszelkim przeciwnościom, jakich życie nam nie szczędzi.

Komitet Redakcyjny

Przyjaciele i Uczniowie

Pragniemy wyrazić wdzięczność wszystkim tym osobom, dzięki którym możliwe stało się urzeczywistnienie idei wydania księgi, w tym mecenasowi Grzegorzowi Długiemu, Izbie Notarialnej w Katowicach, Izbie Notarialnej w Rzeszowie, Izbie Notarialnej w Warszawie, Kancelarii Adwokackiej Warcholik-Kubas, Kancelarii Radców Prawnych Tomasz Ogłódek Marzena Czarnecka, Krajowej Radzie Notarialnej, Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach, Stowarzyszeniu Notariuszy RP, Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych Ślązak, Zapiór i Wspólnicy, a także tym osobom, które popierając nasze wspólne przedsięwzięcie, pragnęły pozostać anonimowe.

Komitet Redakcyjny

Minęło już ponad 10 lat od nowelizacji Kodeksu cywilnego, mocą której ustawodawca w zasadniczy sposób zmienił przepisy dotyczące odpowiedzialności władzy publicznej . Nie ulega wątpliwości, że nowe unormowanie zostało oparte na „odmiennej podstawie aksjologicznej” i oznaczało niemal rewolucyjną zmianę sposobu ujęcia i zakresu omawianej odpowiedzialności. Niewątpliwe jest również, że Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego działająca przy Ministrze Sprawiedliwości, która przygotowała projekt nowelizacji, traktowała tę zmianę jako wypełnienie treścią normy konstytucyjnej zawartej w art. 77 ust. 1 Konstytucji RP z 2.04.1997 r. Zgodnie z tym przepisem: „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”. Prace nad „dostosowaniem” przepisów kodeksowych do wymagań wynikających z tej normy, a także dyskusja naukowa dotycząca niezbędności zmian, trwały w zasadzie od wejścia w życie Konstytucji . Decyzję o nowelizacji przyspieszyły orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, w których poddano ocenie zgodność z Konstytucją art. 417 i 418 k.c., a także przepisów postępowania administracyjnego regulujących odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną decyzją administracyjną. Chodzi zwłaszcza o wyrok Trybunału z 4.12.2001 r., SK 18/00 , stwierdzający niezgodność art. 418 k.c. z art. 77 ust. 1 Konstytucji. Skutkiem tego orzeczenia było powstanie wyraźnej luki w unormowaniu odpowiedzialności władzy publicznej. Ostatecznie, chociaż rozstrzygnięcie Trybunału nie wyeliminowało z porządku prawnego podstawowej normy statuującej tę odpowiedzialność, tj. art. 417 k.c. , ustawodawca zdecydował o usunięciu całego zespołu przepisów (zawartych w Kodeksie cywilnym, Kodeksie postępowania administracyjnego, Ordynacji podatkowej) i zastąpieniu ich nową, ujętą w kilku przepisach formułą odpowiedzialności władzy publicznej. Celem niniejszego, krótkiego, opracowania nie jest analiza tej formuły ani jej porównanie z poprzednim reżimem. W szczególności nie podejmuję refleksji, czy nowa regulacja – zgodnie z leżącym u jej podstaw założeniem – poprawiła pozycję obywateli względem państwa i władzy samorządowej, przyczyniając się do wzmocnienia państwa prawnego. Wyrażam jednak przekonanie, że po ponad 10 latach od nowelizacji warto dokonać takiego podsumowania.

Przedmiotem rozważań jest pewien aspekt jednej tylko spośród sześciu zawartych w Kodeksie cywilnym norm statuujących odpowiedzialność odszkodowawczą władzy publicznej, a mianowicie wyrażonej w art. 417¹ § 4 k.c. normy, stanowiącej: „Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody”. Zakres zastosowania cytowanego przepisu, w szczególności pojęcie „obowiązku wydania aktu normatywnego”, nie zostały jeszcze dostatecznie wyjaśnione. W języku prawniczym powszechnie określa się odpowiedzialność wynikającą z art. 417¹ § 4 k.c. jako odpowiedzialność za „zaniechanie legislacyjne” , które jest traktowane jako jedna z dwu postaci bezprawia legislacyjnego czy też normatywnego. To samo sformułowanie często występuje w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Poniższe uwagi mają na celu przybliżenie sensu, jaki nadaje się pojęciu „zaniechania legislacyjnego” w prawie cywilnym, a ściślej – na gruncie art. 417¹ § 4 k.c. (pkt 1) oraz w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, gdzie pojawia się także drugie, konkurencyjne pojęcie „pominięcie prawodawcze” (pkt 2). Z zestawienia tego, jak sądzę, można wyprowadzić pewne wnioski co do zakresu stosowania kodeksowej normy regulującej odpowiedzialność odszkodowawczą za niewydanie aktu normatywnego (pkt 3). Już na wstępie należy podkreślić – bo kwestia ta powraca w dalszych wywodach i ma znaczenie dla wniosków – że art. 417¹ § 4 k.c. to jedyny przypadek, gdy zasądzenie odszkodowania za szkodę wyrządzoną deliktem judykacyjnym lub legislacyjnym nie wymaga tzw. przedsądu (prejudykatu), czyli orzeczenia innego organu stwierdzającego bezprawność zachowania odpowiedniej władzy.

Most national arbitration statutes permit the annulment of international arbitral awards if they violate public policy. Article 34 (2) (b) (ii) of the UNCITRAL Model Law states that an award may be annulled if the relevant court finds that „the award is in conflict with the public policy of this State” . The arbitration statutes of, inter alia, France , Germany , Switzerland and England contain provisions to the same effect. In jurisdictions where the applicable arbitration statutes do not contain an express public policy exception, national courts have nevertheless found that the annulment of an arbitral award may be justified as „a specific application of the more general doctrine, rooted in the common law, that a court may refuse to enforce contracts that violate law or public policy” . This „more general doctrine” is expressed in very similar public policy exceptions dealing with the recognition and enforcement of foreign judgments , the recognition and enforcement of foreign arbitral awards , or choice-of-law questions .

Poland, the home jurisdiction of our mutual friend and colleague, Professor Wojciech Popiołek, is no exception, falling within the former category of jurisdictions with an express statutory provision to annul arbitral awards that violate the „fundamental principles of the legal order of the Republic of Poland” .

The public policy exception includes procedural matters (i.e., awards that are annulled on account of the procedure pursuant to which they were rendered) and substantive matters (i.e., awards that are annulled on account of their contents). The purpose of this contribution is to analyse how Polish courts have dealt with annulment applications based upon purported violations of substantive public policy and how the Polish judiciary's interpretation of the public policy exception in annulment actions fares from a comparative law perspective.

Substantive public policy varies from country to country and it is, of course, ultimately for the Polish judiciary to define the „fundamental principles” of the Polish legal order and to determine whether an arbitral award made in Poland should be annulled on this basis. Yet when comparing the Polish jurisprudence on the public policy exception to those of other European jurisdictions, the picture that emerges is that of a markedly interventionist judiciary and, equally disturbingly, an uncertain notion of substantive public policy and an unpredictable standard of review. In Poland, the risk that the application of the public policy doctrine becomes „potentially unpredictable and expansive” seems to have materialized. In these authors' view, the current interpretation of the public policy exception by the Polish judiciary both ill-serves the international arbitral process and damages the reputation of Poland as a desirable seat for arbitration. A solution to these ills can only be found in a narrower interpretation of substantive public policy, in harmony with the standards developed by the national courts of the major European arbitration centres.

W polskiej literaturze arbitrażu o przypozwaniu i interwencji ubocznej wspomina się w zasadzie jedynie w kontekście dopuszczalności interwencji ubocznej w postępowaniu arbitrażowym. Nie budziła ona zasadniczych wątpliwości większości autorów jeszcze pod rządami Kodeksu Postępowania Cywilnego z 1930 r. Podnoszono jednak już wtedy, że wymagana jest w tym względzie zgoda stron . Optyka ta pozostaje aktualna . Znalazło to zresztą wyraz, dla przykładu, w obecnym § 21 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Konfederacji Lewiatan z siedzibą w Warszawie . Zgoda taka, choćby wyrażona poprzez wybór odpowiedniego regulaminu arbitrażowego, jest niezbędna. Za zasadne uważam jednak odróżnienie zapisu na sąd polubowny od zgody stron postępowania i osoby trzeciej na udział tej ostatniej w postępowaniu arbitrażowym w charakterze interwenienta ubocznego lub w innej zbliżonej roli . Oczywiście zgoda stron może być wyrażona w ramach ustalenia reguł postępowania i objęta umową o arbitraż w szerokim znaczeniu , a zgoda osoby trzeciej wyrażona poprzez przystąpienie do udziału w postępowaniu lub w osobnym oświadczeniu woli. Nie oznacza to jednak – moim zdaniem – że osoba trzecia winna być stroną zapisu na sąd polubowny ze stronami postępowania arbitrażowego, aby móc uczestniczyć w arbitrażu w charakterze interwenienta ubocznego lub innym podobnym, a odmiennym od statusu strony postępowania arbitrażowego. Porozumienie w tym zakresie pomiędzy stronami postępowania i osobą trzecią nie powinno być, moim zdaniem, nazywane umową o arbitraż .

W arbitrażu interwencja uboczna służyć może ochronie interesu prawnego osoby trzeciej i stron postępowania arbitrażowego . Na pierwsze miejsce wysunie się na ogół właśnie ochrona interesu prawnego strony postępowania, której zależeć może choćby na uzyskaniu niezbędnej pomocy osoby trzeciej w prowadzeniu sprawy. Udział interwenienta ubocznego w postępowaniu przed sądem państwowym służy także interesowi publicznemu, wyrażającemu się w ekonomice postępowania, którą osiąga się poprzez skutek interwencyjny oraz przyczynienie się interwenienta do wykrycia prawdy materialnej . Uznawany jest on za mniej doniosły w arbitrażu i dlatego winien on, co do zasady, ustąpić przed wolą stron postępowania .

W niniejszej pracy chciałbym jednak zastanowić się nad innym aspektem poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego, a mianowicie nad jego wpływem na skuteczność interwencji ubocznej i dopuszczalność przypozwania w procesie cywilnym przed sądem państwowym, jak również na skutek przypozwania i skutek interwencyjny w razie nastąpienia tych zdarzeń procesowych.

Postawienie tak sprawy uzasadniają – obok związku z zainteresowaniami naukowymi Pana Profesora Wojciecha Popiołka – cenne doświadczenia kontaktu naukowego z Panem Profesorem, który niezwykle celnie zbija swych uczniów – do których pragnę się zaliczać – z pantałyku swym: „Rozumiem, ale co dalej?”, po czym stawia kłopotliwe, zawsze bardzo pomocne pytania o dalsze konsekwencje prezentowanych poglądów i inspiruje do własnych poszukiwań i wytyczania sobie nowych szlaków. Ta praca zapewne nie przyniesie pełnej i satysfakcjonującej odpowiedzi na stawiane w niej pytania, ale pewnie, szczęśliwie, znowu będę mógł tę retoryczną formułę z ust Pana Profesora usłyszeć i znowu skorzystam ze zrozumienia i naukowego wsparcia, które każdy, kto się o to choć trochę stara, od życzliwego Pana Profesora otrzymuje.

Wśród wielu funkcji, jakie pełnił i pełni Wielce Szanowny Jubilat Pan Profesor dr hab. Wojciech Popiołek, znalazła się jego zaszczytna obecność w Radzie Zarządzającej Międzynarodowego Instytutu Unifikacji Prawa Prywatnego. W tym artykule, korzystając z uroczystej okazji, postaramy się przybliżyć krótko sam Instytut oraz znaczenie, jakie ma członkostwo Stolicy Apostolskiej w jego szeregach.